W dobie powszechnego dostępu do Internetu, rośnie skala przestępstw popełnianych w sieci, w szczególności przestępstw ściganych w trybie prywatnoskargowym, takich jak: zniesławienie (art. 212 § 2 k.k.) oraz znieważenie (art. 216 § 2 k.k.).
Zgodnie z art. 488 § 1 k.p.k. Policja na żądanie pokrzywdzonego przyjmuje ustną lub pisemną skargę i w razie potrzeby zabezpiecza dowody, po czym przesyła skargę do właściwego sądu. Przedmiotowa skarga stanowi więc pewnego rodzaju alternatywę dla prywatnego aktu oskarżenia. W cenie Sądu Najwyższego skarga jest pojęciem szerszym i mniej sformalizowanym, mającym podobne znaczenie procesowe jak zawiadomienie o przestępstwie, które – co oczywiste – może odnosić się także do anonimowego sprawcy, którego ustalenie może nastąpić przez Policję (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 1997 r., sygn. akt I KZP 4/97). W przypadku złożenia przedmiotowej skargi przez pokrzywdzonego, Policja ma obowiązek jej przyjęcia. Jeśli pokrzywdzony pragnie ją złożyć ustnie, należy ją zaprotokołować. Wystąpienie z omawianą skargą obliguje Policję do podjęcia określonych czynności zmierzających do ustalenia sprawcy czynu zabronionego, w których następstwie pokrzywdzony będzie mógł wnieść do sądu stosowny akt oskarżenia.
Proces pozyskiwania danych osobowych autora zniesławiającej lub znieważającej treści zamieszczonej w sieci Internet jest nieco skomplikowany i czasochłonny, jednakże prawidłowo i starannie przeprowadzony pozwala na jednoznaczne skonkretyzowanie danych osobowych autora wpisu. W celu wykrycia sprawcy, Policja powinna przeprowadzić szereg określonych czynności zmierzających do ustalenia jego personaliów.
Przede wszystkim, do zadań Policji należy zabezpieczenie materiału dowodowy w sprawie. Jeżeli skarga dotyczy zniesławienia pokrzywdzonego w sieci, zabezpieczenie dowodów będzie polegało głównie na przeprowadzeniu oględzin strony internetowej i przygotowaniu protokołu oględzin.
W dalszej kolejności Policja powinna ustalić IP komputera, za pomocą którego sprawca zamieszczał zniesławiające pokrzywdzonego wpisy. Dostęp do adresu IP użytkowników danej witryny posiada jedynie jej administrator, który zgodnie Prawem telekomunikacyjnym jest chroniony przez tajemnicę telekomunikacyjną. W związku z tym, w celu uzyskania adresu IP od administratora strony, konieczne jest jego zwolnienie z tajemnicy telekomunikacyjnej, co może uczynić jedynie Sąd lub Prokurator wydając stosowne postanowienie na podstawie art. 180 § 1 k.p.k. i art. 218 k.p.k.
W celu uzyskania przedmiotowej zgody od Prokuratora, Policja powinna w pierwszej kolejności, na podstawie art. 60 § 1 k.p.k. wystąpić do Prokuratora o objęcie ściganiem z urzędu czynu ściganego z oskarżenia prywatnego, jakim bez wątpienia jest zniesławienie lub znieważenie. W takim wypadku, Prokurator może wydać postanowienie w przedmiocie zwolnienia administratora witryny internetowej z zachowania tajemnicy zawodowej, pod warunkiem, iż uzna, że przemawia za tym interes społeczny. Warto podkreślić, iż w momencie wydania takiego postanowienia przez prokuratora, następuje zmiana trybu ścigania przestępstwa z prywatnoskargowego na tryb postępowania z urzędu. W wielu wypadkach jednak Prokurator odmawia objęcia sprawy ściganiem z urzędu, co implikuje konieczność zwrócenia się z wnioskiem o zwolnienie administratora witryny internetowej z zachowania tajemnicy do właściwego Sądu.
Po uzyskaniu zgody sądowej, Policja zwraca się do administratora o podanie adresu IP komputera, z którego anonimowy sprawca działał w sposób znieważający lub zniesławiający pokrzywdzonego, po czym ustala w specjalistycznej bazie informacji o domenach dane dostawcy usług internetowych. Następnie, posiadając dane dostawcy usług internetowych, Policja może zwrócić się do konkretnego dostawcy usług o podanie danych osobowych usługobiorcy, przy czym udostępnienie tego typu danych wymaga podobnie jak w przypadku adresu IP wydania przez Prokuratora lub Sąd postanowienia w przedmiocie zwolnienia dostawcy usług internetowych z tajemnicy telekomunikacyjnej.
Reasumując, pozyskane w ten sposób personalia autora zniesławiających lub znieważających pokrzywdzonego wpisów w sieci umożliwiają wszczęcie postępowania prywatnoskargowego przed Sądem i w konsekwencji pociągnięcie sprawcy przestępstwa do odpowiedzialności karnej.
Autor, Adrian Zajkowski jest aplikantem radcowskim
