Rada Gminy w Olszanicy 27 lutego 2017 r. przyjęła Lokalny program wspierania edukacji uzdolnionych uczniów uczęszczających do szkół funkcjonujących na terenie gminy. Programem tym objęła także uczniów uczęszczających do szkół poza terenem gminy.

Regulamin, który ustanowiła gmina zawiera definicję ucznia, którym jest każdy uczeń, bez względu na miejsce zamieszkania, który uczęszcza do szkół podstawowych oraz gimnazjalnych funkcjonujących na terenie Gminy Olszanica. Wyłączono przy tym uczniów klas I – III szkoły podstawowej. 

Unieważnienie uchwały
W wyniku przeprowadzonego postępowania nadzorczego, wojewoda stwierdził nieważność załącznika do uchwały Rady Gminy.
W uzasadnieniu organ nadzoru podniósł, że art. 90t ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie oświaty, upoważnia gminy do tworzenia samodzielnych programów o charakterze lokalnym, skierowanych wyłącznie do mieszkańców tej gminy. Wskazał przy tym na treść art. 1 ustawy o samorządzie gminnym, który stanowi, iż mieszkańcy gminy tworzą z mocy prawa wspólnotę samorządową, zaś gmina to wspólnota samorządowa oraz odpowiednie terytorium.
Gmina Olszanica wniosła skargę  do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego domagając się uchylenia decyzji wojewody.

Niedozwolona dyskryminacja
Skarżąca twierdziła, że do właściwości gminy i rady gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, pozostające w zakresie działania gminy, o ile ustawy nie stanowią inaczej. W uzasadnieniu skarżąca wskazała, że art. 20a ust. 2 oraz art. 20c ust. 7 ustawy o systemie oświaty pozostawiły gminom możliwość przyjęcia do szkół i przedszkoli dzieci spoza obwodu danej placówki oświatowej i spoza gminy, a zatem nie można zakładać aby intencją ustawodawcy było ograniczenie możliwości zapewnienia równego traktowania wszystkich uczniów uczęszczających do danej szkoły.
Ograniczeń takich nie wprowadza również art. 90t ustawy o systemie oświaty. Zdaniem skarżącej, takie ograniczenie stało by w sprzeczności z art. 32 Konstytucji RP, art. 3 Konwencji o prawach dziecka, a także przyjętymi powszechnie zasadami współżycia społecznego oraz elementarnym poczuciem sprawiedliwości, jak również działało by demotywująco na uczniów.

Ponadto ustawa o systemie oświaty nie przesądza o tym, że lokalny charakter programu wspierania uzdolnionych dzieci i młodzieży oznacza, iż nie może obejmować uczniów spoza obszaru gminy
W odpowiedzi na skargę, organ nadzoru wniósł o jej oddalenie. W uzasadnieniu podtrzymał swoje stanowisko, że gmina ma obowiązek realizować zadania własne m. in. w zakresie edukacji publicznej, na rzecz mieszkańców gminy.

Nie naruszono zasady równości
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie oddalił skargę gminy. Zdaniem WSA przyjęte w art. 90t ustawy o oświacie rozwiązanie jest spójne i zrozumiałe. Każdy uzdolniony uczeń może zostać beneficjentem przyjętego programu w tej gminie, w której ma miejsce zamieszkania. Nie można twierdzić, że przyjęte przez wojewodę stanowisko narusza wyrażoną w art. 32 Konstytucji zasadę równego traktowania. Regułę tę należy odnosić do skali przedsięwzięcia, które może podjąć gmina. Przedsięwzięcie o skali lokalnej mające na celu wsparcie edukacji uzdolnionych dzieci i młodzieży musi zapewnić równe traktowanie mieszkańców lokalnej wspólnoty samorządowej. Brak podstaw do objęcia danym programem lokalnym mieszańców innych gmin nie świadczy o naruszeniu zasady równości wyrażonej w art. 32 Konstytucji.
Gmina nie dawała za wygraną i wniosła skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego, twierdząc, że wojewoda naruszył konstytucyjne prawo równości.

Lokalny program tylko dla mieszkańców
Naczelny Sąd Administracyjny 27 lutego br. oddalił skargę gminy na uchylenie uchwały. Jak wyjaśniał sędzia sprawozdawca prof. Jan Tarno, gmina może korzystać z uprawnień ustawowych, tylko wtedy, gdy dotyczą one jej terenu. Przepis ustawy o systemie oświaty mówi wyraźnie o programach lokalnych. Program wsparcia może dotyczyć wyłącznie lokalnej wspólnoty samorządowej, którą tworzą mieszkańcy gminy, dlatego, że ma on zaspakajać potrzeby tej wspólnoty.
Sędzia Tarno podał przykład. Niektóre rady miejskie podjęły uchwały w sprawie dofinansowania zabiegów in vitro. Uprawnieni do nich są jedynie mieszkańcy tego miasta, a nie obywatele, którzy do niego dojeżdżają. Podobnie jest np. z Kartą Warszawiaka lub Kartą Młodego Warszawiaka.  Zniżki i uprawnienia dotyczą tylko osób zamieszkujących stolicę.

Zdaniem NSA nie doszło do naruszenia zasady równości i słusznie wojewoda stwierdził, że gmina nie ma prawa ustalać definicji ucznia, gdyż taka definicja jest  juz zapisana w ustawie o systemie oświaty.

Sygnatura akt I OSK 2128/17, wyrok z 27 lutego 2018 r.