Rafał Bujalski: Najświeższy komentarz Panów autorstwa, który ukazał się niedawno w programie LEX Prawo Europejskie, dotyczy unijnego rozporządzenia odnoszącego się wyłączeń grupowych lub inaczej blokowych spod obowiązku zgłaszania pomocy publicznej do Komisji Europejskiej. Jakich przypadków pomocy publicznej przyznawanej w Polsce dotyczy ta regulacja?

Andrzej Kaznowski: Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, że rozporządzenie Komisji nr 651/2014, o którym mówimy, określa kategorie (przeznaczenia) pomocy, które uznawane są za zgodne z rynkiem wewnętrznym (dopuszczalne) oraz jednocześnie, wobec których nie ma zastosowania traktatowy obowiązek notyfikacyjny do Komisji Europejskiej.

W praktyce oznacza to, że o ile państwa członkowskie spełniają wszystkie wymogi, które ustanawia rozporządzenie nr 651/2014, mogą udzielać pomocy publicznej bez występowania o zgodę Komisji.

Rozporządzenie ustanawia ogólne reguły, które muszą być przestrzegane w każdym przypadku udzielania pomocy objętej wyłączeniem grupowym, jak też szczegółowe warunki odnoszące się do poszczególnych kategorii pomocy.

Mikołaj Stasiak: Trzeba też zwrócić uwagę, że rozporządzenie nr 651/2014 zastąpiło poprzednią regulację o podobnym charakterze. Zatem wiele reguł zawartych w nowym rozporządzeniu zostało powtórzonych.

Obserwując potrzeby państw członkowskich i prowadząc z nimi konsultacje, Komisja dodała do rozporządzenia nr 651/2014 nowe kategorie (przeznaczenia) pomocy, a także zmieniła niektóre warunki jej dopuszczalności oraz zwolnienia z obowiązku notyfikacyjnego. Obecnie wyłączenie grupowe odnosi się do 12 kategorii pomocy, czyli: pomocy regionalnej (w tym pomocy inwestycyjnej, operacyjnej oraz na rzecz rozwoju obszarów miejskich), pomocy dla MŚP, w tym pomocy na dostęp MŚP do finansowania, pomocy na działalność badawczą, rozwojową i innowacyjną; pomocy szkoleniowej, pomocy przeznaczonej na pracowników znajdujących się w szczególnie niekorzystnej sytuacji oraz pracowników niepełnosprawnych, pomocy na ochronę środowiska (w tym w sektorze energii), pomocy mającej na celu naprawienie szkód spowodowanych niektórymi klęskami żywiołowymi, pomocy o charakterze społecznym w zakresie transportu na rzecz mieszkańców regionów oddalonych, pomocy na infrastrukturę szerokopasmową, pomocy na kulturę i zachowanie dziedzictwa kulturowego, pomocy na infrastrukturę sportową i wielofunkcyjną infrastrukturę rekreacyjną oraz pomocy na infrastrukturę lokalną.

Rafał Bujalski: Kto jest w Polsce największym beneficjentem pomocy regulowanej przez to rozporządzenie? Które z podmiotów udzielających pomocy publicznej udzielały je najczęściej i o najwyższej wartości?

Mikołaj Stasiak: Na wstępie trzeba określić, że celem rozporządzenia nr 651/2014 jest (w ramach reformy unijnej polityki odnośnie do pomocy państwa) zdecydowane ograniczenie przypadków, kiedy udzielenie pomocy przez państwo członkowskie wymaga uprzedniej zgody Komisji. W związku z tym rozporządzenie powinno być postrzegane jako instrument dążenia do tego, aby Komisja badała najważniejsze sprawy, tj. takie które mają rzeczywiste znaczenie dla warunków konkurencji i wymiany na rynku UE.

W takim kontekście Komisja oczekuje, że zdecydowana większość przypadków udzielania pomocy w państwach UE będzie objęta rozporządzeniem nr 651/2014.

Andrzej Kaznowski: Opracowany przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów „Raport o pomocy publicznej w Polsce udzielonej w przedsiębiorcom w 2015 r.” odnosi się do pomocy publicznej udzielonej ze środków krajowych oraz ze środków w ramach funduszy unijnych. Raport zawiera dane za pierwszy pełny rok kalendarzowy obowiązywania rozporządzenia nr 651/2014.

Raport wskazuje, że w 2015 r. największa pomoc w ramach wyłączeń grupowych, tj. w wysokości ponad 790 mln PLN została udzielona przez Dyrektora Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, jako pomoc na badania i rozwój. Pomoc objęta wyłączeniem grupowym była także udzielana przez Marszałków województw jako regionalna pomoc inwestycyjna w ramach regionalnych programów operacyjnych przyjętych na lata 2007-2013 (96,6 mln PLN).

Trzeba mieć na uwadze, że bardziej reprezentatywne wielkości pomocy udzielanej w ramach wyłączeń grupowych przewidzianych w rozporządzeniu nr 651/2014 będą możliwe do zaobserwowania dopiero za 2016 i 2017 rok, kiedy zaawansowane zostaną procesy wydatkowania środków w ramach perspektywy finansowej 2014-2020.

Rafał Bujalski: Nowe rozporządzenie blokowe, o którym rozmawiamy, zastąpiło starą regulację z 2008 roku. Które ze zmian oceniają Panowie jako najważniejsze - zwłaszcza z punktu widzenia pomocy udzielanej w Polsce?

Mikołaj Stasiak: Dla takich państw UE jak Polska, które korzystają z funduszy unijnych, zawsze największe znaczenie mają te kategorie pomocy, które odpowiadają celom wyznaczonym w programach operacyjnych. Tak jest przykładowo z pomocą na badania i rozwój w odniesieniu do Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój. Trzeba przy tym powiedzieć, że pomoc na badania i rozwój nie jest nową kategorią pomocy, która nie była wcześniej objęta wyłączeniem grupowym.

Kategorie nowe, które wprowadza rozporządzenie nr 651/2014, to przede wszystkim pomoc na infrastrukturę służącą do prowadzenia działalności gospodarczej, czyli pomoc na infrastrukturę badawczo-rozwojową, szerokopasmową, energetyczną, ale także w zakresie kultury, sportu i rekreacji, oraz inną lokalną infrastrukturę, która służy konsumentom i rozwojowi przedsiębiorczości.

Wydaje się nam, że te kategorie pomocy mogą mieć przede wszystkim znaczenie w przypadku regionalnych programów operacyjnych, przewidujących dedykowane regionalnemu rozwojowi działania, w tym w zakresie infrastruktur.

Andrzej Kaznowski: Komisja w nowym rozporządzeniu wprowadziła poważne restrykcje związane z zasadami udzielania pomocy regionalnej. Po pierwsze, taka pomoc nie może być już udzielana na rzecz projektów związanych z wytwarzaniem, dystrybucją i przesyłem różnych typów energii. Tymczasem w poprzedniej perspektywie finansowej pomoc z funduszy unijnych na rzecz przedsiębiorstw z sektora energetycznego była udzielana w znacznej mierze jako regionalna pomoc inwestycyjna. Po drugie, Komisja wprowadziła dość ogólny przepis, mający na celu zapobieganie relokacji, czyli przenoszeniu działalności, przede wszystkim produkcyjnej, pomiędzy państwami członkowskimi. Udzielanie regionalnej pomocy inwestycyjnej nie jest dopuszczalne, jeśli beneficjent zamknął taką samą lub podobną działalność w ciągu dwóch lat poprzedzających jego wniosek o pomoc, lub jeżeli beneficjent ma konkretne plany zamknięcia takiej działalności w ciągu dwóch lat od zakończenia inwestycji objętej wsparciem. W obecnym brzmieniu przepis ten jest źródłem znacznej niepewności prawnej po stronie beneficjentów a Komisja próbuje doprecyzowywać go w drodze pisemnych interpretacji, co w naszej ocenie jest kontrowersyjne.

Na koniec warto też dodać, że rozporządzenie nr 651/2014 będzie zmieniane, co zresztą sygnalizujemy w naszym komentarzu. Zmiana ma przede wszystkim polegać na rozszerzeniu wyłączenia grupowego na pomoc inwestycyjną na rzecz infrastruktury portów lotniczych oraz portów morskich i śródlądowych. Z nieoficjalnych doniesień wynika, że nowelizacja rozporządzenia wejdzie w życie w pierwszej połowie 2017 r.

Rafał Bujalski: Bardzo dziękuję za rozmowę. 

Więcej informacji i narzędzi znajdziesz w programie Lex Prawo Europejskie Bądź na bieżąco ze zmianami prawnymi i korzystaj z aktualnych materiałów