Zgodnie z pierwszym poglądem orzeczniczym, uznanie powództwa to czynność procesowa pozwanego polegająca na rezygnacji z obrony w toku procesu. Uznanie powództwa zawiera w sobie z jednej strony elementy oświadczenia wiedzy pozwanego, z drugiej strony elementy oświadczenia woli pozwanego. Pozwany, uznając powództwo, musi bowiem przyznać okoliczności faktyczne, na których opiera się pozew i wyrazić zgodę na wydanie wyroku go uwzględniającego. Sąd Najwyższy w wyroku z 18.03.2011 r. w sprawie III CSK 127/10 (LEX nr 846586) wskazał, iż "uznanie powództwa w rozumieniu art. 213 § 2 k.p.c. zakłada stwierdzenie istnienia dochodzonego roszczenia, a tym samym wystąpienie wszystkich przesłanek kreujących jego byt prawny." Z kolei Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z 5.12.2012 r. w sprawie I ACa 1061/12 (LEX nr 1280314) zwrócił uwagę, iż "uznanie powództwa jest aktem dyspozycyjności pozwanego, który nie tylko uznaje samo żądanie powoda, ale i to, że uzasadniają je przytoczone przez powoda okoliczności faktyczne i godzi się na wydanie wyroku uwzględniającego to żądanie. Nie jest uznaniem powództwa uznanie żądania przy równoczesnym zaprzeczeniu okoliczności faktycznych, na których powód oparł swoje żądanie. Uznanie z chwilą jego dokonania przez pozwanego wywołuje określone skutki zarówno procesowe, jak i materialnoprawne."

Wyraźne i bezwarunkowe oświadczenie

W praktyce sądowej obecny jest także pogląd, zgodnie z którym, aby uznanie powództwa mogło być uznane za skuteczne, to powinno być ono wyraźne i oczywiste. Oświadczenie pozwanego o uznaniu żądania pozwu powinno mieć więc charakter jednoznaczny i bezwarunkowy. W wyroku z 12.12.2014 r. w sprawie I ACa 892/14 (LEX nr 1651980) Sąd Apelacyjny w Warszawie wskazał, iż skoro uznanie powództwa wywołuje szereg skutków w toku procesu, to powinno być ono wyraźne i oczywiste. Natomiast Sąd Najwyższy w wyroku z 1.06.1973 r. w sprawie II CR 167/73 (LEX nr 1667) zaznaczył, iż "wyrok nie może być oparty na uznaniu, które uzależnia spełnienie dochodzonego pozwem żądania od warunku."

Konieczna weryfikacja przez sąd

Warto odnotować także stanowisko judykatury, zgodnie z którym sąd jest związany oświadczeniem pozwanego o uznaniu powództwa, bez względu na to, czy oświadczenie pozwanego znajduje uzasadnienie w okolicznościach sprawy. Rolą sądu jest jednak dokonanie weryfikacji oświadczenia pozwanego pod kątem zgodności z prawem i zasadami współżycia społecznego. Sąd dokonuje takiej kontroli w oparciu o materiał dowodowy zgromadzony w sprawie. I tak Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 6.08.2012 r. w sprawie VI ACa 328/12 (LEX nr 1220714) przyjął, że „[...] zgodnie z art. 213 § 2 k.p.c. sąd jest związany uznaniem powództwa, chyba że jest ono sprzeczne z prawem, przez co rozumie się sprzeczność z przepisami bezwzględnie obowiązującymi, albo zmierza do obejścia prawa lub jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Jeżeli żadna z tych okoliczności nie zachodzi sąd jest obowiązany wydać wyrok zgodny z uznaniem powództwa, bez względu na to, czy uznanie znajduje uzasadnienie w okolicznościach sprawy." Z kolei Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 21.01.1999 r. w sprawie I ACa 890/98 (LEX nr 37299) zaznaczył, że na podstawie art. 213 § 2 k.p.c. "sąd jest związany uznaniem powództwa, chyba że jest ono sprzeczne z prawem, zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa. Ocena, czy zachodzi jedna z wymienionych przesłanek niedopuszczalności uznania powództwa, powinna nastąpić w zasadzie wyłącznie w świetle materiału procesowego znajdującego się w aktach sprawy. Jeżeli z materiału zebranego w sprawie wynika, że uznanie powództwa jest sprzeczne z wyżej wymienionymi przesłankami, ale okoliczności te nie były dostatecznie wyjaśnione, sąd mógłby przejawić inicjatywę w celu ich ustalenia zgodnie z prawdą."

Podsumowanie

Zaprezentowane poglądy wzajemnie się uzupełniają. Aby oświadczenie pozwanego o uznaniu powództwa wywołało skutki w toku procesu powinno być ono stanowcze i bezwarunkowe. Sąd związany jest rezygnacją z obrony pozwanego w toku procesu, ale powinien czuwać nad tym, aby poprzez wydanie wyroku "z uznania" nie zapadło orzeczenie sprzeczne z prawem czy zasadami współżycia społecznego.