Elegancki grobowiec w prestiżowej lokalizacji, jak – powiedzmy – Powązki czy cmentarz Rakowcki w Krakowie, to spora inwestycja. Zarówno jeżeli chodzi o opłaty za miejsce, jak i samą nieruchomość – porządna płyta i usługi kamieniarskie, to koszt kilkunastu lub nawet kilkudziesięciu tysięcy. A o nowe miejsca coraz trudniej – grób może więc być zarzewiem rodzinnych sporów, a nawet przedmiotem kradzieży.

 

Czy wiesz, że użytkownicy zalogowani do Moje Prawo.pl korzystają z dodatkowych newsów prawnych tylko dla nich?

Załóż bezpłatne konto na Moje Prawo.pl i zyskaj unikalne funkcjonalności >>>

 

Likwidacja po 20 latach

Zgodnie z ustawą o cmentarzach i chowaniu zmarłych, grób może być użyty do ponownego chowania, jeśli po upływie 20 lat od zawarcia przez zarząd cmentarza umowy cywilnoprawnej z dysponentem grobu, nie zostanie dokonana kolejna opłata. Użytkownik grobu może wtedy zgłosić zastrzeżenie przeciw pochowaniu w nim innych osób. Zastrzeżenie wraz z uiszczeniem opłaty przewidzianej za pochowanie zwłok powoduje, że grób nadal będzie w jego użytkowaniu.

- Oczywiście cały ten proces trochę trwa, nie jest tak, że administracja cmentarza stwierdza, że okres na uiszczenie opłaty upłynął i od razu bierze się za zrywanie tabliczek z grobu i chowanie tam innych osób – ocenia radca prawny Michał Kosiarski.

Czytaj w LEX: Charakter prawny urządzenia nagrobka - LINIA ORZECZNICZA >>>

Czytaj w LEX: Ponowne użycie grobu w kontekście opinii Głównego Inspektora Sanitarnego >>>

Likwidacja grobu polega na usunięciu nazwisk osób poprzednio w nim pochowanych. Istnieje jednak możliwość dochodzenia praw przez osoby, które są zainteresowane utrzymaniem grobu, ale nie płacą. Można w ten sposób doprowadzić do ponownego zamieszczenia tabliczki z nazwiskiem lub uzyskać odszkodowanie.

WZÓR DOKUMENTU: Wyrok oddalający powództwo w sprawie o ustalenie prawa do grobu z uwagi na brak interesu prawnego powoda w ustaleniu prawa do wyłącznego współdysponowania grobem >>>

Czy można ukraść grób?

Zdarza się jednak, że o grobowiec spiera się rodzina osób tam pochowanych – czasem nie poprzestając na mocnych słowach. W 2010 r. Sąd Najwyższy rozpatrywał sprawę „kradzieży grobu” – powódka wystąpiła do sądu o przywrócenie stanu poprzedniego i przyznanie prawa do grobu po tym, jak dowiedziała się, że grób „ukradł” jej powinowaty. Sprawa wyszła na jaw, gdy próbowała pochować matkę w rodzinnym grobowcu. W zarządzie cmentarza dowiedziała się, że daleki jej powinowaty Tadeusz P. po śmierci rodziców oświadczył, że jest jedynym krewnym leżących tam osób, opłacił miejsce i podzielił pomnik na dwie odrębne części. Oświadczył też, że jedna cześć grobu jest pusta, gdyż jest to grób symboliczny po powstańcach warszawskich należących do rodziny.
- Przedstawiłam sądowi dowody na to że w 1945 roku dwie moje ciotki z mężami i dziećmi, w sumie sześć osób, spod muru cmentarnego przeniesiono do naszej kwatery – mówi Liliana H.- A więc nieprawdą jest że grób w tej części jest pusty. Liliana H, jako wnuczka i siostrzenica pochowanych w spornym grobie osób wystąpiła do sądu o przyznanie prawa do niego oraz przywrócenie stanu sprzed 2007 roku. Sąd rejonowy i okręgowy uwzględnił żądania powódki, ale SN – w wyniku skargi kasacyjnej – wyroki uchylił (Sygnatura akt I CSK 66/10).

Sprawdź w LEX: Pierwszeństwo osób wymienionych w art. 10 ust. 1 ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych, do pochówku zwłok w określonym grobie oraz do ekshumacji >>>

Czytaj w LEX: Rozwiązania polskie w sprawie pochówków >>>

Opłata nie gwarantuje, że grobu nikt nie ukradnie

Sąd Najwyższy orzekł, że elementy osobiste prawa do grobu mają charakter przeważający i są związane z określoną osobą – są niezbywalne i niedziedziczne. - Z tego względu w zasadzie prawo do grobu jest tylko jednym z samoistnych praw majątkowych, co do którego nie ma zakazu ustawowego jego zbywalności ani wyłączenia od dziedziczenia tylko wtedy, gdy miejsce na cmentarzu zostało nabyte i grób został urządzony przez osobę pozostającą przy życiu i jest wolny – wskazał SN. Jeżeli w grobie spoczywają już zwłoki określonej osoby uprawnionej do pochowania, to na skutek pochówku następuje zdominowanie uprawnień niemajątkowych i w związku z czym dopuszczalność rozporządzenia prawem do grobu wygasa.

- Z tą chwilą nie jest już możliwe rozdzielenie uprawnień majątkowych od osobistych i z tego względu prawa majątkowe tracą swoją odrębność w tym sensie, że nie mogą być przedmiotem wyłącznego korzystania i rozporządzania ze strony dotychczasowego ich podmiotu, a to ze względu na prawa do grobu przysługujące pozostałym uprawnionym, których źródłem jest fakt powiązań rodzinnych z osobą pochowaną w grobie – wskazano w uzasadnieniu. Oznacza to, jak wyjaśnił SN, że osoba, która wybudowała grób na podstawie zawartej przez siebie umowy z zarządem cmentarza i uiściła należną opłatę cmentarną, z chwilą pochowania pierwszego zmarłego, nie może już bez porozumienia z osobami decydować samodzielnie o pochowaniu w tym grobie innych zmarłych.

 

Czy wiesz, że użytkownicy zalogowani do Moje Prawo.pl korzystają z dodatkowych newsów prawnych tylko dla nich?

Załóż bezpłatne konto na Moje Prawo.pl i zyskaj unikalne funkcjonalności >>>

 

Prawo do rezerwacji miejsca pochówku

Jak mówi Prawo.pl mec. Kosiarski, faktycznie – w niektórych przypadkach może zdarzyć się, że administracja cmentarza nie będzie miała możliwości ustalić kręgu uprawnionych do pochówku w grobowcu i będzie polegać na oświadczeniu osób, które się do niej zgłoszą. W tym roku miały pojawić nowe przepisy, umożliwiające rezerwację miejsca pochówku. Projekt ustawy miał statuować majątkowe, zbywalne i niepodzielne prawo rezerwacji miejsca pochówku. Obejmować miało ono prawo decydowania o tym, kto może być pochowany w danym grobie oraz prawo budowy nagrobków, grobowców oraz innych kompozycji architektonicznych, zgodnie z regulaminem cmentarza. Miało być dziedziczne na zasadach ogólnych. Osoba dokonująca rezerwacji miejsca pochówku (fundator grobu) wnosiłaby opłatę, która obejmowałaby również opłatę za pierwsze pochowanie w tym grobie - niezależnie od tego, czy pierwszym pochowanym będzie fundator grobu czy inna osoba, pochowana w tym miejscu pochówku za zgodą fundatora grobu.

 

Projekt zakładał, że od dnia pochowania zwłok, szczątków ludzkich lub popiołów ludzkich w danym grobie rezerwacja miejsca pochówku ulegnie przekształceniu z mocy prawa w prawo do grobu – przysługiwać będzie kolejno:

  1.  podmiotowi wskazanemu w testamencie osoby pochowanej w grobie;
  2.  małżonkowi i krewnym zstępnym osoby pochowanej w grobie;
  3.  krewnym wstępnym i krewnym bocznym do czwartego stopnia pokrewieństwa osoby pochowanej w grobie;
  4. powinowatym w linii prostej do pierwszego stopnia osoby pochowanej w grobie;
  5. fundatorowi grobu.