Jak zauważa autor komentarza, nie ma legalnej definicji wierzytelności przyszłych, natomiast w doktrynie wyróżnia się dwie ich kategorie:
a) wierzytelności, dla których istnieje podstawa prawna, stosunek zobowiązaniowy – np. umowa najmu i wierzytelność o zapłatę czynszu za przyszłe okresy rozliczeniowe;
b) wierzytelności, dla których nie istnieje żaden stosunek zobowiązaniowy, który mógłby stanowić ekspektatywę wierzytelności, a ich powstanie jest zależne od przyszłych zdarzeń; określane mianem wierzytelności przyszłych sensu stricto – np. roszczenie o prowizję z tytułu niedokonanej transakcji.
Problematyka przelewu wierzytelności przyszłych w związku z upadłością likwidacyjną zbywcy, budziła wiele kontrowersji i wątpliwości ze względu na brak regulacji w tym zakresie. W uzasadnieniu do projektu ustawy Prawo restrukturyzacyjne, zmieniającej przepisy ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze wskazano, że dotychczas funkcjonujące rozwiązania niedostatecznie zabezpieczały masę upadłości i nie regulowały bezpośrednio wpływu upadłości na szereg zdarzeń prawnych, które prowadziły do uszczuplenia masy upadłości. Po zmianie przepisów ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze, które wejdą w życie 1 stycznia 2016 r. sytuacja ulegnie zmianie. W znowelizowanym Prawie upadłościowym dodano art. 128a, zgodnie z którym cesja wierzytelności przyszłych jest bezskuteczna w stosunku do masy upadłości, jeżeli wierzytelność taka powstanie po ogłoszeniu upadłości, chyba że umowa przelewu wierzytelności została zawarta w terminie sześciu miesięcy przed ogłoszeniem upadłości, w formie pisemnej z datą pewną.
| Dowiedz się więcej z książki | |
 |
Prawo restrukturyzacyjne i upadłościowe. Zagadnienia praktyczne
|
Wprowadzenie do Prawa upadłościowego przepisów dotyczących przelewu wierzytelności przyszłej potwierdza, że po spełnieniu określonych przesłanek przelew wierzytelności przyszłej jest skuteczny również w razie upadłości likwidacyjnej zbywcy tej wierzytelności. Zgodnie z art. 128a ust. 2 znowelizowanej ustawy, o ile umowa przelewu wierzytelności przyszłej zostanie zawarta wcześniej niż sześć miesięcy przed datą złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości z datą pewną, wierzyciel będzie miał prawo żądać zaspokojenia z masy upadłości w trybie określonym w art. 345 i 346 Prawa upadłościowego, z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami. Pomimo braku wyraźnej regulacji dotychczas było akceptowane, że w przypadku przelewu wierzytelności przyszłej wierzyciel, na którego powierniczo przelano tą wierzytelność mógł skorzystać z takiego zabezpieczenia co do tej części wierzytelności, która powstała przed dniem ogłoszenia upadłości. Po wejściu w życie omawianej nowelizacji, w przypadku zawarcia umowy przelewu wierzytelności przyszłej co najmniej na 6 miesięcy przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości z datą pewną, bez znaczenia będzie czy na moment ogłoszenia upadłości likwidacyjnej zbywcy przelana wierzytelność będzie już istniała. Oznacza to, że wierzyciel uzyska prawo do zaspokojenia się z sumy uzyskanej z likwidacji wierzytelności, choćby wierzytelność powstała już po ogłoszeniu upadłości.
Inaczej, gdy wniosek o ogłoszenie upadłości zostanie złożony przed upływem sześciu miesięcy od daty zawarcia umowy przelewu wierzytelności. Zgodnie z art. 128a ust. 1 znowelizowanej ustawy istotne będzie ustalenie czy przelana wierzytelność powstała przed ogłoszeniem upadłości, czy po tej dacie. Nowa regulacja nie pozostawia żadnych wątpliwości, że w przypadku przelewu wierzytelności przyszłych powstałych po zawarciu umowy przelewu, a przed ogłoszeniem upadłości, wierzycielowi będzie przysługiwało prawo do zaspokojenia się z tych wierzytelności, na zasadach opisanych powyżej.
Z omawianego przepisu wprost wynika, że przelew wierzytelności przyszłych, które powstały po dniu ogłoszenia upadłości będzie bezskuteczny. O ile treść przepisu jest jasna, o tyle jego zastosowanie w praktyce może rodzić wątpliwości. Jak wskazałem powyżej, w doktrynie wyróżnia się (co najmniej) dwie kategorie wierzytelności przyszłych. W przypadku wierzytelności przyszłych sensu stricto moment ich powstania będzie bezsporny i ustalenie, czy nastąpił on przed czy po ogłoszeniu upadłości będzie relatywnie proste. Inaczej odnośnie wierzytelności przyszłych, dla których istnieje już podstawa prawna, bądź stosunek obligacyjny w momencie zawarcia umowy przelewu, określanych jako ekspektatywa wierzytelności. Choć wydaje się, że w tym zakresie aktualne pozostanie dotychczasowe stanowisko, zgodnie z którym powstanie wierzytelności należy utożsamiać z chwilą zmaterializowania się każdej indywidualnej wierzytelności, a nie z chwilą ich cesji (Uchwała SN z 19.09.1997 r. III CZP 45/97, Wyrok SN z dnia 26.09.2002 r. III CKN 346/01, Wyrok SN z 4.03.2010 r. I CSK 439/09, Wyrok SA w Szczecinie z 25.03.2015 r. I ACa 68/15).
Autor: Hugo Bałaziński, radca prawny kancelaria KSP Legal & Tax Advice