Powódka A.B. wniosła do Sądu Okręgowego w Łodzi pozew o ochronę dóbr osobistych przeciwko K.W. Powódka domagała się w pozwie zasądzenia na jej rzecz od pozwanej zadośćuczynienia oraz sprostowania zeznań, które pozwana składała jako świadek przed sądem w sprawie o wykroczenia. Uzasadniając żądanie pozwu, powódka wskazała, że pozwana składała fałszywe zeznania przed sądem w sprawie o wykroczenie, co skutkowało uznaniem jej za winną popełnienia wykroczenia. Powódka zaznaczyła, że z tego powodu doszło do naruszenia jej dóbr osobistych w postaci godności, czci i zdrowia.

Bierność pozwanej

Pozwana K.W. nie stawiła się na rozprawę, nie złożyła żadnych wyjaśnień w sprawie i nie wniosła o rozpoznanie sprawy pod swoją nieobecność. Z uwagi na powyższe zaszły przesłanki do wydania w sprawie wyroku zaocznego.

Rozstrzygnięcia sądów

Sąd Okręgowy w Łodzi wydał wyrok zaoczny, którym oddalił powództwo A.B. Z orzeczeniem tym nie zgodziła się powódka, która wniosła od niego apelację. Sąd Apelacyjny w Łodzi oddalił jej apelację, jako pozbawioną podstaw. Sądy pierwszej i drugiej instancji uznały, że żądanie pozwu jest oczywiście bezzasadne.

Ustalenia sądów

Sądy obu instancji ustaliły, że przed jednym z łódzkich sądów rejonowych prowadzone było wobec A.B. postępowanie o popełnienie wykroczenia z art. 129 § 1 kodeksu pracy. A.B. (będąca obwinioną w sprawie) została uznana za winną popełnienia wykroczenia polegającego na tym, że działając w imieniu pracodawcy jako prezes spółki nie zapewniła jednemu z pracowników przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy, w przyjętym jednomiesięcznym okresie rozliczeniowym czasu pracy. Sąd pierwszej instancji w sprawie o wykroczenie uznał za wiarygodne zeznania pozwanej K.W. (składającej je w sprawie w charakterze świadka). Sąd Okręgowy w Łodzi utrzymał w mocy wyrok sądu rejonowego. Ponadto, sądy ustaliły, że A.B. złożyła zawiadomienie w sprawie składania fałszywych zeznań przez K.W. Postępowanie w tym przedmiocie zostało umorzone.

Naruszenie dóbr osobistych

Na podstawie art. 24 § 1 k.c. ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

W oparciu o powołany wyżej przepis prawa w sprawie o ochronę dóbr osobistych, niezbędne jest ustalenie dobra osobistego, podlegającego ochronie, a nadto ustalenie naruszenia tego dobra oraz ocenienie bezprawności działania sprawcy.

Nie było fałszywych zeznań

Sąd okręgowy wskazał, że na wniosek powódki przeprowadził dowody z dokumentów z akt sprawy o wykroczenie. Sąd pierwszej instancji w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy uznał za prawdziwe twierdzenia A.B. o naruszeniu jej dóbr osobistych treścią składanych przez pozwaną zeznań. Zdaniem sądu okręgowego, zeznania pozwanej nie mogły być jednak uznane za fałszywe.

Pozwana mogła składać zeznania przeciwko powódce

Sądy zgodnie uznały, że działanie pozwanej (składającej zeznania) nie było bezprawne. Bezprawność należy rozumieć jako sprzeczność zachowania z przepisami prawa lub zasadami współżycia społecznego. Działanie nie jest bezprawne, jeśli jest podejmowane w ramach porządku prawnego. W orzecznictwie wskazuje się, że składanie zeznań w charakterze świadka, czy też składanie doniesień do organów ścigania należy uznać za działanie w ramach obowiązującego porządku prawnego. Pozwana K.W., która jako świadek składała zeznania w sprawie o wykroczenie, działała więc w ramach porządku prawnego. Obowiązkiem pozwanej było stawienie się w sądzie i składanie zeznań w charakterze świadka. Jej zeznania zostały uznane za wiarygodne zarówno przez sąd rejonowy i sąd okręgowy w sprawie o wykroczenie.

Niedopuszczalne podważanie ustaleń sądu karnego

Sąd Okręgowy w Łodzi zaznaczył, że proces o ochronę dóbr osobistych nie może być wykorzystywany do weryfikacji prawomocnych orzeczeń sądowych i wyników innych postępowań. Taki pogląd przedstawił m.in. Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z 30.10.1997 r. w sprawie I ACa 290/97 (LEX nr 34862). Tymczasem, powódka wytaczając pozew w rozpoznawanej sprawie dążyła niejako do ponownej oceny zeznań pozwanej, które ta złożyła jako świadek w sprawie o wykroczenie. Strona procesu karnego, która nie jest usatysfakcjonowana wydanym wyrokiem w sprawie, może wnieść środek odwoławczy i kwestionować w nim dowody, które były dla niej niekorzystne. Nie można natomiast podważać prawomocnego wyroku sądu karnego i wyników postępowania dowodowego prowadzonego przez inny sąd w sprawie o ochronę dóbr osobistych.

Zasady oceny dowodów określają ustawy

Sąd Apelacyjny w Łodzi zwrócił nadto uwagę, że w myśl art. 176 ust. 2 Konstytucji ustrój i właściwość sądów oraz postępowanie przed sądami określają ustawy. Powołany przepis Konstytucji stanowi jedną z fundamentalnych zasad ustrojowych państwa demokratycznego. Powyższa regulacja oznacza, że przepisy rangi ustawowej (takie jak przepisy kodeksu postępowania karnego, kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia) określają, który sąd uprawniony jest do oceny zeznań dowodów w określonym postępowaniu sądowym. W przypadku zeznań składanych w sprawie o wykroczenia kwestię tę reguluje m.in. art. 8 k.p.k. Powołany przepis wyraża zasadę samodzielności orzeczniczej sądu karnego. Oznacza to, że jedynymi organami uprawnionymi do oceny zeznań składanych przez świadka w postępowaniu o wykroczenia są sądy obu instancji prowadzące to postępowanie. Nadto, ocena dowodów może odbywać się jedynie w toku prowadzonego postępowania.

Ryzyko złamania przepisów konstytucyjnych

Sąd odwoławczy zaznaczył, że jakakolwiek próba dokonania oceny zeznań świadka ze sprawy o wykroczenia przez sąd cywilny nie jest dopuszczalna. Takiej możliwości nie przewidują przepisy prawa, a ingerencja w tę zasadę naruszałaby przepis art. 176 ust. 2 Konstytucji. Z tego też powodu, nie jest dopuszczalne ocenienie w rozpoznawanej sprawie zeznań K.W. składanych w sprawie o popełnienie wykroczenia. Sąd apelacyjny podkreślił, że skoro oba sądy (rejonowy i okręgowy) oceniły w sprawie o wykroczenie zeznania świadka K.W. za wiarygodne, to przyjąć należy, że świadek zeznawał zgodnie ze swoją najlepszą wiedzą. Złożenie więc przez pozwaną niekorzystnych dla powódki zeznań nie może skutkować ponoszeniem odpowiedzialności cywilnej. Nie zmienia tego to, że obiektywnie zeznania pozwanej K.W. naruszały dobra osobiste powódki A.B. Składanie zeznań przez świadka nie było jednak bezprawne.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 10.02.2016 r., sygn. akt. I ACa 1183/15, LEX nr 2005578.

Aleksandra Partyk