Powódka wniosła o uchylenie uchwały Rady Nadzorczej w sprawie wykreślenia jej z rejestru członków Spółdzielni Mieszkaniowej. Wyjaśniła, że bezpośrednią przyczyną pozbawienia jej członkostwa w Spółdzielni było podjęcie przez nią i przez innych właścicieli samodzielnych lokali uchwały o zawiązaniu Wspólnoty Mieszkaniowej. Z treści uchwały wynikało, że takie zachowanie stanowiło niewykonywanie z przyczyn niezawiononych przez członka Spółdzielni obowiązków statutowych i zgodnie ze statutem Spółdzielni było podstawą wykluczenia z członkostwa w Spółdzielni.

Członkostwo w spółdzielni i wspólnocie wyklucza się

Sąd I instancji ustalił, że statut pozwanej Spółdzielni pozwalał pozbawić członkostwa, gdy z przyczyn niezawinionych członek nie wykonuje obowiązków statutowych. Chodziło tutaj również o sytuację, w której znalazła się powódka, tj. podjęcie przez właścicieli lokali uchwały na podstawie art. 241 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych o poddaniu się w zakresie praw i obowiązków oraz sposobu zarządu nieruchomością wspólną ustawie o własności lokali. W takim przypadku, jeżeli członek Spółdzielni przystąpił do Wspólnoty, a jednocześnie nie dysponował innym spółdzielczym prawem do lokalu w Spółdzielni, mógł zostać skreślony z listy członków. W zaskarżonej uchwale Rada Nadzorcza wyjaśniła, że powstanie w budynku wspólnoty mieszkaniowej, która funkcjonuje niezależnie od statutu spółdzielni, na podstawie ustawy o własności lokali i rządzi się podejmowanymi uchwałami, oznacza, że jej członkowie nie będę wykonywać obowiązków statutowych Spółdzielni, co stanowi podstawę do wygaszenia ich członkostwa.

Przyczyna skreślenia z listy członków musi być zawiniona

Przywołując regulacje ustawy - Prawo spółdzielcze, Sąd I instancji wskazał, że podstawę ustania członkostwa w spółdzielni stanowi przepis art. 24 §1, zgodnie z którym spółdzielnia może rozwiązać stosunek członkostwa tylko przez wykluczenie albo wykreślenie członka. Statut spółdzielni określa natomiast jakie obowiązki względem niej ma każdy z członków i kiedy ich niewykonywanie z przyczyn niezawinionych przez członka może prowadzić do skreślenia go z listy. W statucie pozwanej Spółdzielni nie nałożono na członków obowiązku dysponowania jakimkolwiek prawem do lokalu w budynku Spółdzielni, czy też podlegania zarządowi sprawowanemu przez Spółdzielnię. Sąd przywołał tutaj pogląd prezentowany w orzecznictwie Sądu Najwyższego, zgodnie z którym stosunek członkostwa w spółdzielni nie musi oznaczać, że członkowi przysługuje określone prawo do lokalu w budynku spółdzielni albo, że spółdzielnia sprawuje zarząd nieruchomością wspólną, w której udziały związane są z odrębną własnością lokalu członka. Zdaniem Sądu, fakt powołania wspólnoty mieszkaniowej nie może skutkować tym, że jej członek zostanie skreślony z tego powodu z listy członków spółdzielni mieszkaniowej. W tym zakresie Sąd uznał, że zapisy statutu pozwanej Spółdzielni naruszają przepisy ustawy - Prawo spółdzielcze, które chronią trwałość stosunku członkostwa, przewidując jego zerwanie tylko z przyczyn przewidzianych w art. 24 §1 tej ustawy. Wyłączną przyczyną wykreślenia mogą być jedynie wypadki niewykonywania przez członka obowiązków statutowych z przyczyn przez niego niezawinionych, a takim, zdaniem Sądu, nie było powołanie wspólnoty mieszkaniowej i wyjście spod zarządu sprawowanego przez spółdzielnię mieszkaniową. Z tego powodu uchwała Rady Nadzorczej była, zdaniem Sądu Okręgowego, niezasadna.

Członek musi dysponować prawem do lokalu albo podlegać zarządowi spółdzielni

Inne zdanie na ten temat miał jednak Sąd Apelacyjny. W pierwszej kolejności przywołał wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 5 lutego 2015 r. w sprawie K 60/13, w którym ten uznał za niezgodny z Konstytucją art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych w zakresie, w jakim dopuszcza członkostwo w spółdzielni mieszkaniowej podmiotów, którym nie przysługuje spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, prawo odrębnej własności lokalu lub ekspektatywa odrębnej własności lokalu. Tym samym Sąd Apelacyjny zakwestionował aktualność poglądu, który był podstawą rozstrzygnięcia przez Sąd I instancji. Obecnie stosunek członkostwa w spółdzielni mieszkaniowej musi być powiązany z określonym prawem majątkowym do lokalu obciążającym zasoby spółdzielni albo ze stosunkiem obligacyjnym wynikającym z faktu sprawowania przez Spółdzielnię Mieszkaniową zarządu nieruchomością wspólną, w której udziały związane są z odrębną własnością lokalu członka. Jeżeli danej osobie takie prawo nie przysługuje, nie może być członkiem spółdzielni mieszkaniowej. Osoba taka nie może bowiem wpływać na zarządzanie spółdzielnią mieszkaniową przez uczestnictwo w podejmowaniu uchwał na walnym zgromadzeniu. Doprowadziłoby to do sytuacji, że decydowaliby oni o prawach i obowiązkach tych członków spółdzielni, którzy posiadają prawa do lokalu.

Wyjście spod zarządzania przez spółdzielnią może prowadzić do utraty członkostwa

Sąd Apelacyjny, odmiennie niż Sąd I instancji, uznał, że statut pozwanej Spółdzielni, który jest zgodny z powołanym wyrokiem Trybunału, nie jest z tego powodu sprzeczny z prawem. Zdaniem Sądu, nakaz wykluczenia członka ze Spółdzielni, wobec utraty przez niego prawa do lokalu w spółdzielni, jak też zerwanie stosunku zarządu, wobec powołania wspólnoty mieszkaniowej, można wyinterpretować z zapisów statutu pozwanej Spółdzielni. Skoro bowiem w obecnie obowiązującym stanie prawnym osoby, którym nie przysługuje spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, prawo odrębnej własności lokalu lub ekspektatywa odrębnej własności lokalu, nie mogą być członkami spółdzielni mieszkaniowej, to dotyczy to również osób, które były członkami spółdzielni, ale przedmiotowe prawa majątkowe utraciły.

Tak orzekł Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 12 października 2016 r. sygn. akt I ACa 415/16.

Opracowanie: Marek Sondej