Sąd Apelacyjny w Łodzi, rozpoznając apelację strony pozwanej w sprawie o zapłatę od wyroku wstępnego Sądu Okręgowego w Łodzi przypomniał, w jakim przypadku dopuszczalnym jest wydanie przez sąd wyroku wstępnego (art. 318 k.p.c.).

Na podstawie art. 318 § 1 k.p.c. sąd, uznając roszczenie za usprawiedliwione, w zasadzie może wydać wyrok wstępny, tylko co do samej zasady, co do spornej zaś wysokości żądania - zarządzić bądź dalszą rozprawę, bądź jej odroczenie. Z kolei w myśl art. 318 § 2 k.p.c. w razie zarządzenia dalszej rozprawy, wyrok co do wysokości żądania, jak również rozstrzygnięcie co do kosztów, może zapaść dopiero po uprawomocnieniu się wyroku wstępnego.

Wyrok SO

W rozpoznawanej sprawie Sąd Okręgowy w Łodzi wydał wyrok wstępny w sprawie o zapłatę, którym uznał roszczenie za usprawiedliwione w zasadzie. Sąd pierwszej instancji przyjął, że celowym było ograniczenie postępowanie do wstępnego ustalenia odpowiedzialności strony pozwanej co do zasady, a dopiero po uprawomocnieniu się tego orzeczenia procedowania dalej tylko w zakresie zmierzającym do ustalenia wysokości ewentualnie należnych powódkom roszczeń.

Apelacja strony pozwanej

Orzeczenie to zaskarżyła strona pozwana i w apelacji domagała się uchylenia wyroku wstępnego i oddalenia powództwa bądź przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji. Zdaniem apelującej sąd okręgowy wadliwie zastosował instytucję wyroku wstępnego, bowiem wydany wyrok nie rozstrzygnął co do zasady roszczenia strony powodowej. Apelujący wyjaśnił, że z wyroku wstępnego nie wynika w szczególności to, jak kształtuje się zasada odpowiedzialności strony pozwanej.

Rozstrzygnięcie SA

Sąd Apelacyjny w Łodzi uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Łodzi do rozpoznania. Sąd odwoławczy uznał bowiem wniesioną apelacje za trafną.

Istota wyroku wstępnego

Sąd odwoławczy przypomniał, że z istoty wyroku wstępnego wynika to, że po jego wydaniu spornym pozostaje w sprawie jedynie wysokość należnego roszczenia. Oznacza to więc, że dalsza rozprawa dotyczyć ma już tylko spornej wysokości żądania. Jeśli sąd uzna więc roszczenie za usprawiedliwione co do zasady, to może on wydać wyrok wstępny, a kwestią wysokości żądania "zajmie się" w dalszym toku sprawy. W tym celu po wydaniu wyroku wstępnego, sąd zarządza dalszą rozprawę lub ją odracza.

Orzecznictwo sądowe o wyroku łącznym

Sąd Apelacyjny w Łodzi przypomniał pogląd Sądu Najwyższego zawarty w wyroku z 18.05.2011 r. w sprawie III CSK 234/10 (LEX nr 864005), zgodnie z którym w wyroku wstępnym sąd powinien przesądzić o konkretnym prawie lub stosunku prawnym. Nie może ograniczyć się tylko do dania wyrazu swemu poglądowi faktycznemu czy prawnemu i stwierdzenia nieokreślonej bliżej zasady odpowiedzialności pozwanych, bo wówczas nie rozstrzyga o zasadzie powództwa. Sąd Apelacyjny w Łodzi przypomniał, że sąd może wydać wyrok wstępny, dopiero gdy "załatwione" zostaną wszelkie kwestie dotyczące podstawy żądania pozwu. Sąd musi więc rozpoznać wszelkie zarzuty godzące w istnienie roszczenia powoda, by móc wydać w sprawie wyrok wstępny.

Skutek wydania wyroku wstępnego

Nadto, skutkiem uprawomocnienia się wyroku wstępnego jest nie tylko moc wiążąca względem stron postępowania. Powstaje także stan powagi rzeczy osądzonej co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia między tymi samymi stronami.

Istota nierozpoznania sprawy w przypadku wyroku wstępnego

Sąd drugiej instancji przypomniał jednocześnie, że wyrok wstępny podlega zaskarżeniu według takich samych zasad, jak wyrok końcowy. Sąd odwoławczy rozpoznając apelację od wyroku wstępnego stosuje reguły orzekania obowiązujące w postępowaniu apelacyjnymi, w związku z tym może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania tylko w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. Sąd Apelacyjny w Łodzi zaznaczył, że "nierozpoznanie istoty sprawy" w odniesieniu do wyroku wstępnego ma węższy zakres pojęciowy, niż w przypadku wydania wyroku końcowego. Wyrok wstępny powinien rozstrzygnąć o istnieniu konkretnego stosunku prawnego lub prawa, z którego wynika dochodzone roszczenie. W wyroku wstępnym sąd powinien więc przesądzić o konkretnym stosunku prawnym, ustalić wszystkie jego elementy, z wyjątkiem tylko wysokości świadczenia.

Mankamenty wydanego wyroku wstępnego

Sąd Apelacyjny w Łodzi zgodził się ze stroną pozwaną, że wydany przez sąd pierwszej instancji wyrok wstępny nie spełniał ustawowych wymagań, o jakich mowa w art. 318 k.p.c. Zapadłe orzeczenie nie przesądziło jednoznacznie kwestii odpowiedzialności strony pozwanej, w szczególności nie wyjaśniło ono wszelkich spornych aspektów sprawy. Sąd Apelacyjny w Łodzi wskazał w szczególności, iż sąd pierwszej instancji nie odniósł się w ogóle do niektórych zarzutów strony pozwanej, nie przesądził także zasady odpowiedzialności strony pozwanej w sposób pozwalający ograniczyć dalsze postępowanie jedynie do określenia wysokości zasadnych roszczeń powódek.

Konieczne uchylenie orzeczenia

Reasumując, sąd odwoławczy uznał, że sąd pierwszej instancji wydając w sprawie wyrok wstępny nie określił zasad odpowiedzialności strony pozwanej, co skutkować musiało jego uchyleniem na podstawie art. 386 § 4 k.p.c.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 25.10.2016 r., sygn. akt I ACa 105/16, LEX nr 2221603.