Skargę do Trybunału wniosły trzy holenderskie spółki: dwie spółki z branży finansowej oraz spółka Feyenoord Rotterdam N.V., która jest właścicielem znanego klubu piłkarskiego o tej samej nazwie. W 2012 r. władze holenderskie zdecydowały się na wprowadzenie środków szczególnej dyscypliny finansowej w związku z narastającym kryzysem gospodarczym w Europie oraz deficytem budżetowym rzędu 12 mld euro. Do środków tych należało podniesienie wieku emerytalnego, zamrożenie wynagrodzeń w sektorze publicznym oraz wzrost obciążeń podatkowych. Jednym z wprowadzonych środków podatkowych był szczególny podatek od wynagrodzeń przewyższających 150 tys. euro, płatny przez pracodawcę. Wobec tego skarżący musieli ponieść dodatkowe obciążenie podatkowe za rok 2012 w wysokości, odpowiednio, ponad 20 tys. euro, 140 tys. euro i prawie 600 tys. euro. Przed Trybunałem skarżący argumentowali, że wprowadzenie przedmiotowego podatku było nieprzewidywalne i dyskryminujące. Podatek został wprowadzony z mocą wsteczną i, zdaniem skarżących, z naruszeniem prawa do poszanowania mienia (chronionego w art. 1 protokołu nr 1 do Konwencji o prawach człowieka) i zakazu dyskryminacji (art. 14 Konwencji).
Trybunał nie uznał argumentów skarżących i stwierdził, iż ich skarga jest niedopuszczalna jako skarga w sposób oczywisty nieuzasadniona.
Na wstępie Trybunał wskazał, że każda ingerencja w prawo do poszanowania mienia musi zachowywać sprawiedliwą równowagę pomiędzy interesem indywidualnym i prawami podstawowymi zainteresowanego a interesem powszechnym społecznym. Co prawda prawo do poszanowania mienia należy do katalogu praw podstawowych jednostki, nie jest to jednak prawo bezwzględne i podlega ono licznym ograniczeniom. Trybunał stwierdzał już zgodność z Konwencją szczególnych środków dyscypliny budżetowej, stosowanych dotąd na przykład w Grecji (decyzja ETPC z dnia 7 maja 2013 r., Koufaki i Adedy przeciwko Grecji, skarga nr 57665/12, Rumunii (decyzja ETPC z dnia 6 grudnia 2011 r. w sprawie Mihăieş i Senteş przeciwko Rumunii, skarga nr 44232/11) i Portugalii (decyzja ETPC z dnia 8 października 2013 r. w sprawie Da Conceição Mateus i Santos Januário przeciwko Portugalii, skarga nr 62235/12).
Trybunał przyznał co prawda, że sporny podatek od wynagrodzeń powyżej 150 tys. euro został wprowadzony z mocą wsteczną, lecz uznał, że art. 1 protokołu nr 1 do Konwencji nie zabrania państwom-stronom takiego działania. Nadto Trybunał uznał, że interes jednostki w uzyskaniu wcześniejszej informacji na temat swych obciążeń podatkowych może zostać uznany za interes wtórny w obliczu szczególnych i nadrzędnych okoliczności, takich jak wyjątkowa sytuacja kryzysu gospodarczego, która zaistniała w Holandii na przełomie lat 2012/2013. Co więcej, Holandia realizowała w ten sposób swe zobowiązania wynikające z prawa Unii Europejskiej, związane z zachowaniem odpowiedniej dyscypliny budżetowej i niedopuszczaniem do powstania deficytu budżetowego powyżej określonej wysokości.
Trybunał odrzucił również argument stron, zgodnie z którym dodatkowe obciążenie podatkowe zostało na skarżących nałożone bez uwzględnienia ich indywidualnej sytuacji. Co do argumentu skarżących, iż środek ten nakładał na nich nieproporcjonalne obciążenie, Trybunał wskazał, że środki finansowe uzyskane poprzez nałożenie przedmiotowego podatku pokryły 4% kwoty deficytu budżetowego, co nie jest wartością pomijalną. Wreszcie, żadna ze skarżących spółek nie argumentowała, ani tym bardziej nie dowiodła, by nałożenie przedmiotowego podatku zachwiało jej płynnością finansową lub w inny sposób zagroziło jej funkcjonowaniu.
W konkluzji swej decyzji Trybunał stwierdził, że szkoda wyrządzona przez sporny podatek nie była nieproporcjonalna do korzyści przyniesionych przez jego nałożenie (to jest 4-procentowe zmniejszenie dziury budżetowej). Podatek został de facto nałożony na stosunkowo niewielką liczbę podatników, a jego wpływ na równowagę budżetową okazał się znaczny. Trybunał podkreślił także, iż nie jest jego zadaniem rozstrzyganie, czy wprowadzenie dodatkowego opodatkowanie najbogatszych (pokrywane zresztą przez ich pracodawców) było najlepszym środkiem dla rozwiązania problemu, i czy kompetencje decyzyjne ustawodawcy mogły zostać lepiej wykorzystane. W swobodę decyzyjną państwa Trybunał ingeruje jedynie wówczas, gdy wynikłe stąd naruszenie praw podstawowych jednostki jest rażące i oczywiste. Wobec tego skarga została uznana za niedopuszczalną i skreślona z listy spraw. Naruszenia art. 1 protokołu nr 1 do Konwencji oraz z art. 14 Konwencji nie było.
Omawiana decyzja to kolejne rozstrzygnięcie Trybunału potwierdzające ustaloną już linię orzeczniczą w zakresie budżetowych i podatkowych uprawnień państwa do nakładania podwyższonych obowiązków podatkowych na konkretne grupy społeczne. Orzecznictwo to stanowi cenną wskazówkę interpretacyjną zarówno przy konstruowaniu kolejnych ustaw budżetowych, zwłaszcza w dobie kryzysu gospodarczego i walki z deficytem budżetowym, jak i w odniesieniu do indywidualnych obciążeń podatkowych kształtowanych na podstawie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. We wskazanych powyżej (i innych) decyzjach Trybunał oceniał zgodność z art. 1 protokołu nr 1 do Konwencji (to jest prawem do poszanowania mienia) takich środków jak: specjalny podatek od greckich obligacji państwowych, tymczasowe obniżenie wynagrodzenia o 25% pracowników w sferze budżetowej, redukcje dodatków świątecznych i urlopowych w sferze budżetowej itp. Wszystkie te środki zostały uznane za zgodne z Konwencją w myśl zasady, iż prawa majątkowe jednostki winny ustąpić przed "wyższym celem" ratowania równowagi budżetowej państwa w kryzysie (przy zastrzeżeniu, iż zastosowane obostrzenia nie pozbawiały zainteresowanych środków do życia, były proporcjonalne i nie nakładały na nich nadmiernego obciążenia). Jak wynika z omawianej decyzji, również dodatkowe podatki (lub wyższe progi podatkowe) dla osób zarabiających najlepiej nie budzą wątpliwości Trybunału. Można zatem pokusić się o stwierdzenie, iż konwencyjne prawo ochrony własności indywidualnej, jakkolwiek stanowi prawo podstawowe, może ulegać daleko idącym ograniczeniom w imię dobra publicznego lub sprawiedliwości społecznej.
P. Plaisier B.V. przeciwko Holandii - decyzja ETPC z dnia 14 listopada 2017 r., skarga nr 46184/16.
-----------------------------
* Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu.