Skargę do Trybunału wniósł obywatel Turcji. W 2005 r., kiedy skarżący był studentem pierwszego roku mechaniki na miejscowym uniwersytecie, uległ on poważnemu wypadkowi, który pozostawił jego lewe ramię w stanie paraliżu. Skarżący nie mógł powrócić do przerwanej nauki przed pełnym odzyskaniem sprawności w ręce, ponieważ w budynku uczelni brak było jakichkolwiek udogodnień dla osób niepełnosprawnych fizycznie. Skarżący nie był w stanie poruszać się po uczelni. W 2007 r. skarżący zwrócił się do rektora uczelni o odpowiednie dostosowanie pomieszczeń uczelni - bezskutecznie. Rektor stwierdził, że nie ma możliwości wprowadzenia udogodnień dla niepełnosprawnych w najbliższej przyszłości z powodów finansowych, zaproponował jednak skarżącemu wydelegowanie osoby do świadczenia mu odpowiedniej pomocy na czas zajęć. Skarżący odmówił twierdząc, iż ciągła obecność osoby trzeciej naruszałaby jego prywatność. Przed Trybunałem skarżący zarzucił, iż odmowa dostosowania budynku do potrzeb osób niepełnosprawnych stanowiła naruszenie zakazu dyskryminacji z art. 14 Konwencji o prawach człowieka w związku z prawem do nauki, chronionym w art. 2 protokołu nr 1 do Konwencji.

Trybunał zgodził się ze skarżącym i potwierdził naruszenie art. 14 Konwencji w związku z art. 2 protokołu nr 1 do Konwencji.

Brak pieniędzy na zmianę infrastruktury
Jeżeli chodzi o stanowisko rektora uczelni, który powołał się na brak środków finansowych pozwalających na dostosowanie budynku uczelni do potrzeb osób niepełnosprawnych, Trybunał po prostu odrzucił ten argument. Trybunał wskazał nadto, iż dostęp osób niepełnosprawnych do budynków użyteczności publicznej jest gwarantowany przez prawo krajowe, tym bardziej więc tłumaczenie braku wprowadzenia udogodnień dla niepełnosprawnych trudnościami finansowymi jest niedopuszczalne.

W odniesieniu do oferty oddelegowania osoby trzeciej do pomocy skarżącemu przy poruszaniu się po budynku, Trybunał podkreślił, iż w przypadkach osób niepełnosprawnych podstawowe znaczenie ma umożliwienie im prowadzenia niezależnego życia, które pozwoli im na samodzielny rozwój i uzyskanie poczucia własnej wartości, godności i wolności osobistej. Wartości te stanowią fundament Konwencji o prawach człowieka, wraz z możliwością podejmowania wolnych wyborów osobistych. Brak jest w omawianej sprawie dowodów na to, by propozycja rektora była wynikiem indywidualnej oceny potrzeb skarżącego, oraz by ocena taka objęła również kwestie wpływu świadczenia takiej pomocy na bezpieczeństwo, godność i wolność skarżącego. Trybunał w związku z tym przyjął, iż stała pomoc osoby towarzyszącej nie może zostać uznana za rozsądną z punktu widzenia praw skarżącego z art. 8 Konwencji (prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego), jako że lekceważy ona potrzebę samodzielnego i autonomicznego życia po stronie skarżącego.

Należy uwzględnić prawa niepełnosprawnego
Jeżeli chodzi zaś o decyzję krajowego sądu administracyjnego, który nie uwzględnił zażalenia skarżącego na decyzję rektora, Trybunał wskazał, iż sąd ten nie dokonał żadnej analizy porównawczej praw i interesów konkurujących w sprawie, to jest interesów skarżącego w uzyskaniu dostępu do budynku uczelni, oraz interesu publicznego. Sąd ograniczył się do stwierdzenia, iż budynek został oddany do użytku w 1988 r., to jest przed wejściem w życie przepisów krajowych nakazujących dostosowanie budynków użyteczności publicznej do potrzeb osób niepełnosprawnych. Sąd krajowy w ogóle nie wziął pod uwagę interesów skarżącego w jak najszybszym powrocie do nauki na warunkach pozwalających mu na największą możliwą autonomię. W konkluzji wyroku Trybunał stwierdził, iż rząd turecki nie wykazał, by władze krajowe, a zwłaszcza sądy i władze uniwersyteckie, podjęły należycie staranne działania, by zapewnić skarżącemu możliwość jak najszybszego powrotu do nauki po wypadku, na równi z innymi studentami. Nie zachowano sprawiedliwej równowagi pomiędzy interesami konkurującymi w sprawie, z naruszeniem praw skarżącego z art. 14 Konwencji i art. 2 protokołu nr 1 do Konwencji. Miało więc miejsce naruszenie zakazu dyskryminacji i prawa do nauki.

Niepełnosprawni studenci w prawie polskim
W prawie polskim konieczność dostosowania budynków użyteczności publicznej do potrzeb osób niepełnosprawnych przewidziana jest w odnośnych przepisach ustawy Prawo budowlane, a zwłaszcza w art. 5 ust. 1 pkt 4 ustawy. Stwarzanie osobom niepełnosprawnym warunków do pełnego udziału w procesie kształcenia stanowi również jedno z podstawowych zadań uczelni wyższej, zgodnie z art. 13 ust. 1 pkt 9 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym. Omawiany wyrok stanowi istotną wskazówkę interpretacyjną w zakresie wykładni obowiązku dostosowania budynków użyteczności publicznej do potrzeb osób niepełnosprawnych. Znaczenie w tej mierze ma zwłaszcza pogląd Trybunału, zgodnie z którym dla wytłumaczenia braku realizacji obowiązku dostosowania budynku nie można powoływać się na problemy natury finansowej ani na fakt, iż budynek powstał w czasach, gdy taki nakaz nie był przewidziany prawem.

Enver Şahin przeciwko Turcji - wyrok ETPC z dnia 30 stycznia 2018 r., skarga nr 23065/12.

-----------------------------

* Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu.