Skargę do Trybunału wniósł rumuński nauczyciel akademicki, który został skazany za handel środkami odurzającymi. W 2005 r. miejscowy urząd pocztowy poinformował policję o dwóch podejrzanych przesyłkach, których nadawcą był skarżący. Policja zbadała przesyłki i stwierdziła, że zawierają diazepam - nielegalny środek odurzający. Paczki zostały zatrzymane na mocy postanowienia prokuratora, który o jego wydaniu poinformował miejscowy sąd. Po przeprowadzeniu kolejnej operacji przez organy ścigania w tym samym trybie zatrzymano kolejne przesyłki pochodzące od skarżącego i zawierające narkotyki. W oparciu o te dowody skarżący został skazany na trzy lata w zawieszeniu za handel narkotykami. Skarżący nie przyznał się do winy. Przed Trybunałem zarzucił, że wyrok został wydany z naruszeniem jego praw podstawowych, a zwłaszcza prawa do poszanowania korespondencji z art. 8 Konwencji, ponieważ na zatrzymanie przesyłek pocztowych nie wydał zgody sąd (a został o przejęciu korespondencji jedynie poinformowany).
Trybunał zgodził się ze skarżącym i potwierdził naruszenie jego prawa do poszanowania korespondencji z art. 8 Konwencji.
Nawet jeżeli założyć, iż tryb pilny, w jakim sporne przesyłki zostały zatrzymane przez organy ścigania na mocy postanowienia prokuratora, jest prawnie dopuszczalny, to nie można nadużywać takich regulacji. Zastosowanie trybu pilnego tego rodzaju musi być uzasadnione w danych okolicznościach, a uzasadnienie to podlega kontroli sądowej. Mimo że w omawianej sprawie sądy rumuńskie zostały poinformowane o zatrzymaniu korespondencji skarżącego, to nie ma możliwości ustalenia, czy i jaką rolę odegrały one w tym postępowaniu. Nie wiadomo, czy sądy zbadały prokuratorskie nakazy zatrzymania przesyłek pocztowych. Brak jest również argumentów przemawiających za koniecznością zastosowania trybu pilnego w zatrzymaniu poczty. Nie wyjaśniono, dlaczego prokurator nie skorzystał z trybu zwykłego przewidzianego w przepisach krajowych dla prowadzenia niejawnej kontroli korespondencji, mimo że w odniesieniu do dwóch później zatrzymanych przesyłek policja wiedziała o konieczności kontroli poczty skarżącego na miesiąc przed jej faktycznym zatrzymaniem. Sądy nie dokonały żadnej analizy zasadności takiego postępowania, jak i nie odniosły się do kwestii, dlaczego "tryb pilny" stosowany był w sprawie przez ponad 2 miesiące, w tym do zatrzymania przesyłek w trakcie długotrwałej i zorganizowanej akcji kontroli korespondencji prowadzonej przez organy śledcze w postępowaniu w sprawie skarżącego. Trybunał uznał taką kontrolę sądu za niewystarczającą, co doprowadziło go do stwierdzenia, iż miało miejsce naruszenie prawa do poszanowania korespondencji skarżącego i art. 8 Konwencji. Trybunał odmówił jednakże uznania, iż wykorzystanie tak zdobytych dowodów w procesie karnym przeciwko skarżącemu doprowadziło do naruszenia gwarancji rzetelności procesu z art. 6 ust. 1 Konwencji.
W prawie polskim kontrola i zatrzymanie korespondencji uregulowane jest w art. 218 kodeksu postępowania karnego. Zgodnie z tym przepisem zatrzymanie korespondencji odbywa się na podstawie postanowienia sądu lub prokuratora i jedynie sąd lub prokurator mają prawo korespondencję otwierać lub zarządzać jej otwarcie. Postanowienie o zatrzymaniu korespondencji doręcza się osobom zainteresowanym najpóźniej w czasie prawomocnego zakończenia postępowania. Zgodnie z art 236 kodeksu postępowania karnego, na postanowienie takie przysługuje zażalenie, w przypadku postępowania przygotowawczego wnoszone do sądu rejonowego. Sąd, rozpatrując zażalenie, może zbadać zarówno formalnoprawną prawidłowość przeprowadzenia kontroli korespondencji, jak i jej zasadność merytoryczną. Od prawidłowego wykonania takiej kontroli przez sąd będzie zawsze zależeć zgodność zatrzymania korespondencji na podstawie regulacji polskiej ze standardami Konwencji o ochronie praw człowieka.
Dragoş Ioan Rusu przeciwko Rumunii - wyrok ETPC z dnia 31 października 2017 r., skarga nr 22767/08.
-----------------------------
* Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu.