Rafał Bujalski: W 2016 roku Trybunał Sprawiedliwości w Luksemburgu wydał kilka wyroków o Europejskim Nakazie Aresztowania. Czego dotyczyły te orzeczenia?

Dr Paweł Kobes: W ostatnich latach Trybunał wielokrotnie wypowiadał się w sprawach dotyczących Europejskiego Nakazu Aresztowania. Orzeczenia wydane w minionym roku dotyczyły różnych aspektów i problemów związanych z jego wykonywaniem.
I tak w sprawie Petruhhina (C-182/15) Trybunał musiał odpowiedzieć na pytanie dotyczące jakości gwarancji procesowych w państwach członkowskich - czy każdy obywatel państw członkowskich UE ma takie samo prawo do korzystania z ochrony, w tym uregulowań prawnych zakazujących ekstradycji własnych obywateli, jak obywatele państwa członkowskiego, do którego wpłynął wniosek o ekstradycję.

W kolejnym orzeczeniu - w sprawie Lanigan (C-237/15 PPU) - Trybunał rozpatrywał kwestię naruszenia terminów dotyczących długości okresu przetrzymywania w areszcie. Chodziło o ustalenie t.ego, czy po przekroczeniu terminów przetrzymywania w areszcie przewidzianych prawem organy procesowe mogą jeszcze wydać orzeczenie o przekazaniu podejrzanego innemu państwu.
W trzeciej ze spraw - sprawie Dworzeckiego (C-108/16 PPU) - chodziło o wykładnię przepisów określających fakultatywną przesłankę odmowy wykonania Europejskiego Nakazu Aresztowania w sytuacji wydania skazującego wyroku zaocznego z powodu niewłaściwego zawiadomienia o miejscu i terminie rozprawy.

Z kolei w sprawie Aranyosi (C-404/15) - Trybunał musiał odpowiedzieć na pytanie, czy w sytuacji, gdy zaistnieją podstawy do stwierdzenia, że osoba przekazywana na podstawie Europejskiego Nakazu Aresztowania może zostać umieszczona w zakładzie karnym, w którym warunki przebywania nie odpowiadają standardom międzynarodowym, państwo odsyłające ma obowiązek zbadać przed odesłaniem, w jakich warunkach będzie przebywała osoba po odesłaniu.

Wreszcie, w sprawie Căldăraru (C-659/15 PPU) Trybunał miał za zadanie odpowiedzieć na pytanie, czy w sytuacji, gdy zaistnieją podstawy do stwierdzenia, że osoba przekazywana na podstawie Europejskiego Nakazu Aresztowania może zostać umieszczona w zakładzie karnym, w którym warunki przebywania nie odpowiadają standardom międzynarodowym, państwo odsyłające ma obowiązek zbadać przed odesłaniem, w jakich warunkach będzie przebywała osoba po odesłaniu?

W swoich glosach, które ukazują się w programie LEX Prawo Europejskie, analizuje Pan skutki orzeczeń dla stosowania prawa w Polsce. Jakie znaczenie mają wspomniane przez Pana orzeczenia Trybunału dla interpretacji przepisów kodeksu postępowania karnego?

Wyroki wydane we wszystkich powyższych sprawach mają odniesienie wprost do konkretnych przepisów Kodeksu postępowania karnego regulujących procedurę postępowania w ramach Europejskiego Nakazu Aresztowania. Orzeczenia Trybunału w tym zakresie niewątpliwie przyczyniają się do wykładni przepisów krajowych w tym względzie, a także precyzują ich zakres.

Przykładem może być wyrok Trybunału w sprawie Lanigan dotyczącej podejrzanego, w stosunku do którego został wydany Europejski Nakaz Aresztowania w związku z czynami popełnionymi w Anglii. ENA został zatwierdzony przez sąd irlandzki w celu umożliwienia zatrzymania ściganego przez policję irlandzką. W wyniku przeciągającej się procedury Lanigan przebywał w izolacji dłużej, niż pozwalają na to przepisy, powstało w związku z tym pytanie o skutki prawne niedotrzymania terminów, w których ma zostać wydana ostateczna decyzja w przedmiocie wykonania ENA, tj. czy po ich przekroczeniu możliwe jest jeszcze rozstrzygnięcie wniosku o przekazanie i wydanie podejrzanego innemu państwu.

Wyrok w tej sprawie odnosi się wprost do przepisu art. 607m k.p.k., który stanowi, m.in., że postanowienie w przedmiocie przekazania sąd okręgowy wydaje w terminie 40 dni od dnia zatrzymania osoby ściganej. Natomiast postępowanie w przedmiocie przekazania powinno zakończyć się prawomocnie w terminie 60 dni od dnia zatrzymania osoby ściganej. Jednakże w szczególnie uzasadnionych wypadkach, gdy powyższe terminy nie mogą być dotrzymane, postępowanie w przedmiocie przekazania powinno zakończyć się prawomocnie w terminie kolejnych 30 dni od dnia upływu tych terminów.

W kontekście rozstrzygnięcia Trybunału przepis art. 607m k.p.k. należy interpretować w ten sposób, że organ zobowiązany do wydania postanowienia w przedmiocie ENA nie jest zwolniony z tego obowiązku pomimo niedochowania terminów ujętych w tym przepisie i musi mimo zwłoki orzec w sprawie wykonania europejskiego nakazu aresztowania.

Porozmawiajmy jeszcze o dotychczasowych doświadczeniach z ENA w Unii. Minęło już przecież kilkanaście lat od jego wprowadzenia. Jak instrument ten sprawdził się w praktyce? Jakie są jego plusy i minusy?

Zalety omawianej instytucji zdecydowanie przewyższają jej ułomności. Przede wszystkim Europejski Nakaz Aresztowania ułatwia walkę nie tylko z międzynarodową przestępczością, ale także z przestępczością pospolitą, co ma znaczenie w Europie bez granic. Ponadto ENA sprzyja ujednoliceniu rozwiązań prawnych w poszczególnych państwach członkowskich regulujących procedurę karną w aspekcie współpracy międzynarodowej.

_________________

Czytaj też:

Sądy coraz lepiej radzą sobie z Europejskim Nakazem Aresztowania>>>

_________________

Jeśli chodzi o wady, to w moim przekonaniu najistotniejszą niedoskonałością obecnej regulacji dotyczącej Europejskiego Nakazu Aresztowania jest to, że obejmuje ona swoim zakresem wszystkie sprawy karne, nawet te najdrobniejsze. Takie rozwiązanie budzi poważne wątpliwości, ponieważ utrudnia, biurokratyzuje i wydłuża ściganie drobnych przestępstw. Europejski nakaz aresztowania powinien dotyczyć tylko poważniejszych przestępstw.

Bardzo dziękuję za rozmowę.