Rafał Bujalski: W piątkowym dzienniku urzędowym UE opublikowana została tzw. dyrektywa voucherowa*. Jaki jest cel tej regulacji?

Władysław Varga: Celem dyrektywy 2016/1065 z dnia 27 czerwca 2016 r. zmieniającej dyrektywę 2006/112/WE w odniesieniu do bonów na towary lub usługi, czyli tzw. dyrektywy voucherowej, jest ujednolicenie stosowania prawa we wszystkich państwach członkowskich UE. Do tej pory bowiem kwestia traktowania VAT bonów (kuponów, voucherów) nie była przedmiotem regulacji na poziomie unijnym i poszczególne kraje członkowskie podchodziły do tematu bardzo różnie. Bony są natomiast istotnym i coraz prężniej rozwijającym się instrumentem, więc potrzeba ujednolicenia przepisów VAT była naturalna. O temacie zresztą dyskutowano od kilku lat, ale w związku z faktem, że niektóre zapisy projektu dyrektywy budziły spore kontrowersje, opracowanie i zatwierdzenie finalnej wersji udało się dopiero w 2016 r.

Jakie są najważniejsze zmiany wprowadzone przez dyrektywę voucherową?

Podstawową zmianą jest wprowadzenie do unijnego systemu VAT regulacji, których wcześniej w ogóle tam nie było. Ramy tego systemu pochodzą sprzed czterdziestu lat i w momencie ich tworzenia stosowanie kuponów było stosunkowo mało rozpowszechnione. Dyrektywa wprowadza podział na bony jednego przeznaczenia (single-purpose vouchers, SPV) oraz bony różnego przeznaczenia (multi-purpose vouchers, MPV). SPV zostały zdefiniowane jako bony, w przypadku których miejsce świadczenia oraz VAT należny (stawka VAT) dla towarów lub usług pokrywanych bonem są znane już w chwili emisji. MPV natomiast to bony, którymi można zapłacić za różne (różnie opodatkowane) towary lub usługi.

Jakie skutki dla opodatkowania VAT ma taki podział bonów?

Obrazowo rzecz ujmując: jeżeli mamy bon do krajowej sieci sklepów odzieżowych, za który możemy kupić dowolną koszulę z asortymentu tego sklepu, to jest to SPV, bo wiadomo z góry, jakie będzie miejsce dostawy i stawka VAT. Jeżeli natomiast mamy bon do supermarketu, za który możemy kupić dowolny produkt do pewnej wartości, np. towary spożywcze opodatkowane 5% VAT lub sprzęt elektroniczny, dla którego właściwa jest stawka 23% VAT, to mamy do czynienia z MPV. Podział ten ma istotne skutki dla VAT: bony jednego przeznaczenia są uznawane za dostawę towarów lub świadczenie usług, których bon dotyczy, więc opodatkowanie VAT pojawia się już w momencie transferu bonu. Późniejsza realizacja takiego bonu nie ma już znaczenia dla VAT, bo opodatkowanie już nastąpiło. Natomiast bony różnego przeznaczenia nie podlegają VAT w dacie wydania. Dopiero w momencie realizacji, tj. wykorzystania bonu różnego przeznaczenia do zapłaty za konkretną dostawę towarów lub świadczenie usług, powstaje obowiązek podatkowy w VAT.

Czy są jakieś kategorie bonów, które są wyłączone z zakresu dyrektywy voucherowej?

Dyrektywa dotyczy wyłącznie bonów w sensie ścisłym, czyli nie obejmuje instrumentów uprawniających posiadacza do zniżki przy zakupie towarów lub usług. Takie kupony zniżkowe nie są przedmiotem regulacji dyrektywy i pozostają - tak jak poprzednio - poza VAT (wykorzystanie kuponu zniżkowego obniża kwotę do zapłaty i obrót opodatkowany tak jak w przypadku zastosowania każdego innego rabatu).

Jak obecnie w Polsce wygląda opodatkowanie VAT transakcji obejmujących bony na towary lub usługi? Czy dyrektywa voucherowa wymagać będzie zmian w ustawie o VAT?

Obecnie w praktyce bony w większości są traktowane jako znaki legitymacyjne, których wydanie nie podlega VAT. Dyrektywa voucherowa będzie więc wymagać modyfikacji w ustawie o VAT, poprzez wprowadzenie do niej odpowiednich definicji oraz wskazania zasad opodatkowania transakcji dotyczących bonów. Dla podatników posługujących się i akceptujących MPV nie oznacza to znaczących zmian, bo ten rodzaj bonów był i pozostanie neutralny dla VAT (do momentu realizacji nie pojawia się żadna czynność opodatkowana). Natomiast traktowanie podatkowe SPV może się nieco zmienić.

W jaki sposób?

Teoretycznie już obecnie część SPV można byłoby kwalifikować jako zaliczkę na poczet konkretnego świadczenia, która powoduje powstanie obowiązku podatkowego w dacie otrzymania. W praktyce jednak, z uwagi na brak precyzyjnych granic definicyjnych w zakresie określenia, kiedy przyszłe świadczenie można uznać za wystarczająco skonkretyzowane, a także z uwagi na dłuższy łańcuch podmiotów wykraczający poza zwykły schemat: usługodawca będący jednocześnie wystawcą bonu ostateczny konsument, SPV umykały często systemowi VAT.

>>> Jeśli jesteś zainteresowany prawem europejskim, czytaj nasze wywiady z ekspertami dotyczące tej tematyki.>>>

Na gruncie dyrektywy będzie to trudniejsze i np. sieci sklepów emitujące przedpłacone karty podarunkowe mogą się znaleźć w nowej rzeczywistości w razie posiadania asortymentu opodatkowanego tą samą stawką VAT. Do opodatkowania wystarczające bowiem będzie, by, po pierwsze, znane było miejsce świadczenia, po drugie, znana była stawka VAT i, po trzecie, podatnik dokonujący transferu bonu działał we własnym imieniu. Każda tego rodzaju sytuacja będzie rodziła obowiązek rozliczenia VAT.

Ile czasu mają kraje UE na dostosowanie swoich przepisów do dyrektywy voucherowej?

Czasu na to jest dość dużo. Dyrektywa ma bowiem zastosowanie wyłącznie do bonów wyemitowanych po dniu 31 grudnia 2018 r. i najpóźniej z tą samą datą państwa członkowskie mają obowiązek przyjąć i opublikować odpowiednie regulacje krajowe.

Bardzo dziękuję za rozmowę. 

-----------------------------

* Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu.