Jak zauważa autor książki  Postępowanie w sprawach o zabezpieczenie spadku, spis inwentarza i wykaz inwentarza, warunki ogólne, którym powinien odpowiadać wniosek, wynikają z przepisów znajdujących zastosowanie do wniosków o wszczęcie postępowania we wszystkich sprawach rozpoznawanych w postępowaniu nieprocesowym.

Na gruncie przepisów o zabezpieczeniu spadku pojawia się wątpliwość, czy warunkiem formalnym wniosku o zabezpieczenie spadku jest wskazanie przez wnioskodawcę żądanego środka zabezpieczenia. Przepisy wprost nie regulują tej kwestii. Z regulacji dotyczących postępowania w omawianych sprawach należy wywieść, że wnioskodawca może we wniosku określić żądany środek zabezpieczenia, ale nie jest to warunek formalny wniosku. Wynika to z przepisu art. 636 § 1 k.p.c., który przewiduje, że sąd stosuje taki środek zabezpieczenia, jaki stosownie do okoliczności uzna za odpowiedni, a jeżeli nie jest możliwe określenie środka zabezpieczenia w postanowieniu o zabezpieczeniu spadku, wybór tego środka należy do komornika. Z treści przepisu wynika, że do sądu należy decyzja o wyborze adekwatnego środka zabezpieczenia albo o pozostawieniu tego wyboru komornikowi. Podobne rozwiązanie przyjęto w postępowaniu zabezpieczającym, gdyż z przepisu art. 755 § 1 k.p.c. wynika, że „sąd udziela zabezpieczenie w taki sposób, jaki stosownie do okoliczności, uzna za odpowiedni”. Różnica polega jednak na tym, że wskazanie sposobu zabezpieczenia jest warunkiem formalnym wniosku o udzielenie zabezpieczenia i sąd jest nim związany. W przepisach normujących zabezpieczenie spadku nie zamieszczono takiej regulacji. Oznacza to, iż sąd nie jest związany żądaniem wniosku w tym zakresie, a żądanie wnioskodawcy o zastosowanie konkretnego środka zabezpieczenia może mieć jedynie znaczenie pomocnicze.

Na potwierdzenie tego stanowiska należy przywołać przepis art. 636 § 1 zdanie drugie k.p.c., który stanowi, że zastosowanie jednego środka zabezpieczenia nie wyłącza zastosowania innych, równocześnie lub kolejno. Wnioski płynące z wykładni gramatycznej tego przepisu wskazują zatem na to, że oznaczenie środka zabezpieczenia nie stanowi warunku formalnego wniosku. Za taką tezą przemawiają też argumenty natury logicznej i celowościowej. Znajdują one uzasadnienie w treści przepisu art. 636¹ § 1 k.p.c., według którego w razie potrzeby sąd z urzędu zmieni środek zabezpieczenia, w szczególności jeżeli dotychczas zastosowany środek nie jest wystarczający do zabezpieczenia spadku. Skoro sąd z urzędu może zmienić zastosowany już środek zabezpieczenia, to należy mu przyznać kompetencję do orzekania z urzędu o zastosowaniu (pierwszego) środka zabezpieczenia w postanowieniu o dokonaniu zabezpieczenia. Przeciwne stanowisko (według którego sąd jest związany żądaniem wniosku w tym zakresie) byłoby nieracjonalne.

Reguła, że sąd z urzędu decyduje o tym, jaki środek zabezpieczenia należy zastosować w konkretnej sprawie, jest przejawem ogólnej tendencji w postępowaniu nieprocesowym, zgodnie z którą sąd posiada szeroki zakres kompetencji do podejmowania z urzędu niektórych ustaleń lub do wydawania określonych rozstrzygnięć. Od wynikającej z art. 321 k.p.c. zasady związania sądu żądaniem (wnioskodawcy lub uczestnika) istnieją wyjątki przewidziane w przepisach. Takim przepisem jest właśnie cytowany wyżej art. 636 § 1 k.p.c., z którego wynika, że żądany we wniosku środek zabezpieczenia spadku nie wyznacza granic orzekania.

Wniosek o zabezpieczenie spadku powinien też zawierać uzasadnienie. Należy w nim przytoczyć wszystkie okoliczności faktyczne, z których wnioskodawca wywodzi swoje żądanie.

Więcej na temat wymogów formalnych wniosku oraz możliwości zgłoszenia innych żądań znajdą w książce „Postępowanie w sprawach o zabezpieczenie spadku, spis inwentarza i wykaz inwentarza”, dostępnej tutaj >>

Przepisy dotyczące postępowania w sprawach o zabezpieczenie spadku przewidują również szczególny warunek formalny wniosku. Z treści art. 635 § 2¹ k.p.c. wynika, że wniosek powinien zawierać uprawdopodobnienie okoliczności go uzasadniających. Wymóg ten wiąże się z przepisem art. 634 k.p.c., w którym wskazano, że spadek zabezpiecza się, gdy zostanie uprawdopodobnione, że z jakiejkolwiek przyczyny grozi naruszenie rzeczy lub praw majątkowych, które w chwili otwarcia spadku były we władaniu lub należały do spadkodawcy, zwłaszcza przez usunięcie, uszkodzenie, zniszczenie lub nieusprawiedliwione rozporządzenie. Natomiast z treści art. 635 § 1 k.p.c. wynika, że wnioskodawcą może być osoba, która uprawdopodobni, że jest spadkobiercą, uprawnionym do zachowku lub zapisobiercą. Uprawdopodobnienie nie może być utożsamiane z przytoczeniem okoliczności faktycznych w uzasadnieniu wniosku. Zgodnie z treścią art. 243 k.p.c., ilekroć ustawa przewiduje uprawdopodobnienie, to nie jest konieczne zachowanie szczególnych przepisów o postępowaniu dowodowym. Uprawdopodobnienie oznacza zatem potwierdzenie powoływanych faktów za pomocą takich środków, które nie muszą odpowiadać wymogom przewidzianym w przepisach o postępowaniu dowodowym. Cytowane wyżej przepisy wymagające uprawdopodobnienia okoliczności uzasadniających wniosek nie wyłączają możliwości zgłoszenia przez wnioskodawcę dowodów potwierdzających fakty, na które się powołuje. Warunek uprawdopodobnienia we wniosku okoliczności go uzasadniających jest spełniony wówczas, gdy wnioskodawca wskaże we wniosku i ewentualnie dołączy do niego środki uprawdopodobnienia lub środki dowodowe na potwierdzenie faktów przytoczonych w uzasadnieniu wniosku.

Niezachowanie tego warunku formalnego zachodzi wówczas, gdy wnioskodawca nie wskazał z nim żadnych środków uprawdopodobnienia ani środków dowodowych albo wskazał te środki jedynie w odniesieniu do niektórych faktów przytoczonych we wniosku. W takim przypadku przewodniczący powinien wezwać wnioskodawcę do uzupełnienia wniosku w trybie art. 130 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Na etapie wstępnej kontroli przewodniczący nie może natomiast badać, czy zgłoszone we wniosku środki w wystarczającym stopniu potwierdzają (uprawdopodabniają) fakty przytoczone przez wnioskodawcę. Ocena ta należy bowiem do sądu, który w razie stwierdzenia, że środki te nie są na tyle wiarygodne, aby stanowiły podstawę ustaleń faktycznych, wydaje postanowienie o oddaleniu wniosku.

Z przepisów ogólnych wynikają również inne warunki formalne wniosku. Należy do nich:

1)    wymienienie załączników;

2)    dołączenie dokumentu wykazującego umocowanie przez przedstawiciela ustawowego, członka organu albo inną osobę uprawnioną do reprezentowania wnioskodawcy niebędącego osobą fizyczną (art. 68 zdanie pierwsze w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.);

3)    dołączenie pełnomocnictwa (art. 126 § 3 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.).

Wniosek o zabezpieczenie spadku podlega opłacie sądowej. Zgodnie z przepisem art. 49 ust. 1 pkt 2 u.k.s.c. opłata ta wynosi 50 zł.

Jeszcze raz polecam Państwa uwadze publikację Marcina Uliasza „Postępowanie w sprawach o zabezpieczenie spadku, spis inwentarza i wykaz inwentarza” – to na podstawie jej fragmentów powstało niniejsze opracowanie.
W opracowaniu znajdą Państwo odpowiedzi na pytania:
-    Jakie są stadia postępowania o zabezpieczenie spadku?
-    Jak ustalić wartość stanu czynnego spadku na podstawie spisu inwentarza?
-    Jakie są warunki formalne i podatkowe wniosku o zabezpieczenie spadku?
-    Jakie są różnice między spisem inwentarza a wykazem inwentarza?
-    Jakie są koszty postępowania w sprawach o zabezpieczenie spadku i spis inwentarza?
-    Jakie informacje należy zawrzeć sporządzając protokół zawierający spis inwentarza?
-    Jak przebiega postępowanie w sprawach o ogłoszenie wykazu inwentarza?