Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628, z późn. zm. 2 ), wprowadziła obowiązek opracowania planów gospodarki odpadami, które podlegają aktualizacji nie rzadziej niż co 4 lata.

Pierwszy krajowy plan gospodarki odpadami (KPGO) przyjęty został uchwałą Nr 219 Rady Ministrów z dnia 29 października 2002 r. (M.P. z 2003 r. Nr 11, poz. 159). W 2006 r. upływa termin jego aktualizacji.

"Sprawozdanie z realizacji krajowego planu gospodarki odpadami za okres od 29 października 2002 r. do 29 października 2004 r." wykazało niewielki postęp w zakresie poprawy gospodarki odpadami, w szczególności odpadami komunalnymi i komunalnymi osadami ściekowymi. Zawarto w nim szereg rekomendacji, z których część została zrealizowana, a część jest w trakcie realizacji. Do najważniejszych zrealizowanych rekomendacji należy przedstawienie przez Rząd Parlamentowi propozycji nowelizacji ustaw związanych z gospodarką odpadami (I połowa 2005 r.), które miały na celu między innymi ułatwienie gminom przejmowania od właścicieli nieruchomości obowiązków w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi oraz zdyscyplinowanie jednostek samorządu terytorialnego w zakresie realizacji przez nie ustawowych obowiązków (rekomendacja 5.10, 5.5 i 5.12). Należy zauważyć, że Parlament nadał inny kształt proponowanym rozwiązaniom systemowym, które zostały zawarte w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 175, poz. 1458 oraz z 2006 r. Nr 63, poz. 441). Pośród rekomendacji, które są w trakcie realizacji, należy wymienić rekomendację 5.2 dotyczącą analizy stawek opłat za korzystanie ze środowiska w przypadku składowania odpadów. Przewiduje się, że nowe podwyższone stawki opłat za składowanie odpadów wejdą w życie z dniem 1 lipca 2007 r. (trwają prace nad przygotowaniem stosownego projektu rozporządzenia Rady Ministrów). Ponadto prowadzone są prace nad przygotowaniem Programu Operacyjnego "Infrastruktura i Środowisko", aby możliwe było finansowanie inwestycji w zakresie gospodarki odpadami (m.in. rekomendacja 5.3 i 5.11).

W 2006 r. w Ministerstwie Środowiska utworzono Departament Gospodarki Odpadami. Głównym zadaniem Departamentu jest koordynacja działań w zakresie tworzenia i wdrażania polityki dotyczącej gospodarki odpadami w kraju i na poziomie Unii Europejskiej.

Od 1 stycznia 2008 r. zadania w zakresie gospodarki odpadami będące dotychczas w kompetencjach wojewody zostaną przeniesione do kompetencji marszałka województwa zgodnie z ustawą z dnia 29 lipca 2005 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze zmianami w podziale zadań i kompetencji administracji terenowej (Dz. U. Nr 175, poz. 1462, Nr 189, poz. 1604 i Nr 267, poz. 2257 oraz z 2006 r. Nr 144, poz. 1043 i Nr 220, poz. 1601). Dzięki temu nastąpi skupienie w jednym urzędzie na szczeblu województwa zadań w zakresie m.in. planowania gospodarki odpadami i wydawania decyzji, co powinno korzystnie wpłynąć na wdrażanie polityki województwa w zakresie gospodarki odpadami. Kompetencje w zakresie gospodarki odpadami organów na poziomie powiatu i gminy nie ulegają zmianie.

Ze względu na zgłaszane ze strony jednostek samorządu terytorialnego wnioski, aby w krajowym planie gospodarki odpadami określić docelowy system gospodarki odpadami oraz w bardziej konkretny sposób zadania, przyjęto nieco odmienną formułę "Krajowego planu gospodarki odpadami 2010" (Kpgo 2010) w porównaniu do pierwszego krajowego planu gospodarki odpadami (KPGO).

Plan obejmuje pełny zakres zadań koniecznych do zapewnienia zintegrowanej gospodarki odpadami w kraju w sposób zapewniający ochroną środowiska, uwzględniając obecne i przyszłe możliwości i uwarunkowania ekonomiczne oraz poziom technologiczny istniejącej infrastruktury.

Plan gospodarki odpadami dotyczy zarówno odpadów powstających w kraju, a w szczególności odpadów komunalnych, odpadów niebezpiecznych, odpadów opakowaniowych i komunalnych osadów ściekowych, jak i odpadów przywożonych na teren kraju.

Plan uwzględnia tendencje we współczesnej gospodarce światowej, jak również krajowe uwarunkowania rozwoju gospodarczego.

Przedstawione w planie cele i zadania dotyczą okresu 2007-2010 oraz perspektywicznie okresu 2011-2018.

Plan gospodarki odpadami obejmuje:

- opis aktualnego stanu gospodarki odpadami, zawierający informacje dotyczące:

* rodzaju, ilości i źródeł pochodzenia odpadów, które mają być poddane procesom odzysku lub unieszkodliwiania,

* posiadaczy odpadów prowadzących działalność w zakresie zbierania, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów,

* rozmieszczenia istniejących instalacji do zbierania, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów,

* identyfikacji problemów w zakresie gospodarowania odpadami,

- prognozowane zmiany w zakresie wytwarzania i gospodarowania odpadami,

- cele w zakresie gospodarki odpadami z podaniem terminów ich osiągania,

- system gospodarowania odpadami,

- zadania, których realizacja zapewni poprawą sytuacji w zakresie gospodarowania odpadami,

- rodzaj przedsięwzięć i harmonogram ich realizacji,

- instrumenty finansowe służące realizacji celów w zakresie gospodarki odpadami, zawierające następujące elementy:

* wskazanie źródeł finansowania planowanych działań,

* harmonogram rzeczowo-finansowy planowanych działań zmierzających do zapobiegania powstawaniu odpadów lub ograniczania ilości odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko oraz prawidłowego gospodarowania nimi, w tym ograniczenia ilości odpadów ulegających biodegradacji zawartych w odpadach komunalnych kierowanych na składowiska,

- system monitoringu i sposób oceny realizacji celów w zakresie gospodarki odpadami.

Dla potrzeb planu dokonano podziału odpadów na:

- odpady komunalne,

- odpady niebezpieczne,

- pozostałe odpady, w tym odpady powstające w przemyśle, osady ściekowe, odpady opakowaniowe, przy czym szczegółowo odniesiono się do tych rodzajów odpadów, dla których zidentyfikowano znaczące problemy.

"Krajowy plan gospodarki odpadami 2010" opracowano według stanu prawnego na dzień 15 października 2006 r. Grupy, podgrupy i rodzaje odpadów określano zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

Do przeprowadzenia analizy wykorzystane zostały w głównej mierze dane Głównego Urzędu Statystycznego, a także dane zebrane w centralnej i wojewódzkich bazach danych dotyczących wytwarzania i gospodarowania odpadami oraz gospodarki opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz dane zgromadzone przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska (GIOŚ) i Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska (WIOŚ), jak również przygotowane w ostatnich latach opracowania. W przypadku danych dotyczących masy wytwarzanych i zagospodarowanych odpadów, pozyskanych głównie z Głównego Urzędu Statystycznego (GUS), za rok bazowy został przyjęty rok 2004, przy czym należy zaznaczyć, że dane o odpadach komunalnych pochodzące z GUS dotyczą tylko ilości odpadów zebranych (a nie wytworzonych), natomiast dane dotyczące istniejących instalacji zostały przedstawione według stanu na dzień 31 grudnia 2005 r. W wyjątkowych sytuacjach, gdy zostały wprowadzone istotne zmiany regulacji prawnych, uwzględniano dane za 2006 r. Dotyczy to m.in. stacji demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji, dla których przedstawiono dane według stanu na dzień 31 października 2006 r. Korzystano także ze specjalistycznych baz danych, np. z Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców (CEPIK).

2.1.1 Rodzaje, źródła powstawania, ilość i jakość wytwarzanych odpadów komunalnych

Odpady komunalne są to odpady powstające w gospodarstwach domowych, a także odpady niezawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych.

Źródłami powstawania odpadów komunalnych są:

* gospodarstwa domowe,

* obiekty infrastruktury (handel, usługi, rzemiosło, szkolnictwo, przemysł w części "socjalnej" i inne).

Z danych statystycznych wynika, że około 2/3 odpadów komunalnych generują gospodarstwa domowe, 1/3 tych odpadów powstaje w obiektach infrastruktury.

Bilans odpadów komunalnych wytworzonych w Polsce w 2004 r. przedstawiono w tabeli 2-1.

Tabela 2-1 Bilans odpadów komunalnych wytworzonych w Polsce w 2004 r.

Ilość odpadów komunalnych wytworzonych w 2004 r. była o ok. 0,6% mniejsza niż w roku 2000 (11.946 tys. Mg).

Średni skład morfologiczny wytwarzanych zmieszanych odpadów komunalnych wytwarzanych, ustalono w oparciu o wyniki badań prowadzonych na terenie kraju w latach 2000-2005. Na rysunkach: 2-1, 2-2 i 2-3 przedstawiono średni procentowy skład odpadów komunalnych wytwarzanych w miastach, na obszarach wiejskich i w obiektach infrastruktury.

Rysunek 2-1 Skład morfologiczny odpadów wytwarzanych w miastach

Rysunek 2-2 Skład morfologiczny odpadów wytwarzanych na obszarach wiejskich

Rysunek 2-3 Skład morfologiczny odpadów komunalnych z obiektów infrastruktury

grafika

2.1.2 Odpady ulegające biodegradacji

Szacunkowy bilans odpadów komunalnych ulegających biodegradacji zawarto w tabeli 2-2.

Tabela 2-2 Ilości wytworzonych odpadów ulegających biodegradacji w 2004 r.

Ilość wytworzonych odpadów ulegających biodegradacji w 2004 r. była o 14% większa niż w roku 2000 i o 26% większa w porównaniu do roku bazowego - 1995.

Ilość wytwarzanych odpadów ulegających biodegradacji w 1995 r. wyznaczona została na poziomie 4,38 mln Mg, co oznacza, że na statystycznego mieszkańca miasta przypadało wówczas 155 kg/rok, a na mieszkańca wsi 47 kg/rok.

W 2004 r. z ogólnej ilości wytworzonych odpadów ulegających biodegradacji wynoszącej 5,52 mln Mg - 278 tys. Mg poddano przekształceniu biologicznemu, a w wyniku selektywnego zbierania w gospodarstwach domowych 66,7 tys. Mg odpadów papieru można było poddać recyklingowi. Z ogólnej masy 467,5 tys. Mg poddanych recyklingowi odpadów opakowaniowych z papieru i tektury, znacząca ilość pochodziła z obiektów infrastruktury.

Ponadto część wytworzonych odpadów ulegających biodegradacji, zwłaszcza na wsiach oraz w małych miastach, jest zagospodarowana we własnym zakresie przez mieszkańców. Przyjęto, że 70% odpadów ulegających biodegradacji wytworzonych na wsiach oraz 15% tych odpadów w małych miastach wykorzystuje się do kompostowania, skarmiania zwierząt oraz spala się w paleniskach domowych. Ilość tych odpadów oszacowano łącznie w 2004 r. na poziomie ok. 770 tys. Mg.

Szacuje się, że w 2004 r. składowano ok. 4 mln odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, czyli ok. 91% w odniesieniu do ilości wytworzonych odpadów komunalnych ulegających biodegradacji w roku bazowym 1995.

2.1.3 System gospodarowania odpadami komunalnymi

W 2004 r. przedsiębiorcy posiadający stosowne zezwolenia oraz gminne jednostki organizacyjne zebrały ok. 9,8 mln Mg odpadów komunalnych (tabela 2-3). W ogólnej ilości zebranych odpadów komunalnych tylko 0,24 mln Mg zebrano selektywnie, natomiast z 9,5 mln Mg odpadów zmieszanych 6,6 mln Mg zebrano z gospodarstw domowych, a 2,9 mln Mg z infrastruktury.

Tabela 2-3 Ilości odpadów komunalnych zebranych w latach 2000-2004

W latach 2000 - 2004 obserwowano sukcesywny spadek ilości zebranych odpadów. Przyczynami tego stanu są między innymi:

* niezgodna ze stanem faktycznym rejestracja ilości odpadów trafiających do obiektów odzysku i unieszkodliwiania, jednym z powodów jest brak ważenia odpadów przyjmowanych na składowiska (w 2004 r. tylko 32% składowisk było wyposażonych w wagę),

* niezawieranie umów przez właścicieli nieruchomości z podmiotami prowadzącymi działalność w zakresie odbierania odpadów i pozbywanie się odpadów poprzez umieszczanie ich na "dzikich" wysypiskach odpadów lub ich wykorzystywanie we własnych gospodarstwach domowych,

* brak kontroli ze strony gmin spełniania wymogów zezwoleń w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości,

* zmniejszający się ciężar objętościowy odpadów (wzrasta ich objętość, maleje ciężar).

Utworzony w gminach system ewidencji zawartych umów między wytwórcami odpadów a przedmiotami odbierającymi odpady umożliwia wskazanie mieszkańców gminy, którzy uchylają się od obowiązku zawarcia takich umów i podjęcie w stosunku do nich odpowiednich działań. Równocześnie realizacja przez odbierających odpady ustawowego obowiązku składania sprawozdań dotyczących sposobów odzysku i unieszkodliwiania odpadów, pozwala na kontrolowanie przez gminy działań przedsiębiorców - w oparciu o kryterium ich zgodności z uchwalonymi planami gospodarki odpadami.

Rysunek 2-4 Aktualny model systemu gospodarowania odpadami komunalnymi.

grafika

Zgodnie z obowiązującym prawem każdy właściciel nieruchomości powinien mieć podpisaną umowę zapewniającą mu odbieranie odpadów komunalnych. Stroną umowy może być każdy przedsiębiorca posiadający zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie odbierania odpadów komunalnych (wydane przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta). W zezwoleniu określa się miejsca odzysku lub unieszkodliwiania odpadów komunalnych zgodnie z wojewódzkim planem gospodarki odpadami. Odbierającym odpady może być też przygotowana do tego gminna jednostka organizacyjna, która jest zwolniona z obowiązku uzyskiwania ww. zezwolenia, ale musi spełniać wymagania określone dla przedsiębiorców w tym zakresie przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta.

Podmioty działające na terenie danej gminy mają obowiązek przekazywania jej władzom informacji o zawartych umowach z właścicielami nieruchomości. Ewidencję tych umów prowadzą gminy. W przypadku, gdy właściciel nie podpisał umowy z odbierającym gmina dokonuje tzw. wykonania zastępczego (obciąża go opłatą nałożoną w drodze decyzji i organizuje odbieranie odpadów komunalnych od tego właściciela; opłata jest przekazywana na konto gminnego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej). Ponadto podmioty te są obowiązane do przekazywania władzom gminy sprawozdań dotyczących gospodarowania odpadami komunalnymi.

Jeżeli na terenie danej gminy nie działają przedsiębiorcy odbierający odpady komunalne od właścicieli nieruchomości gmina musi zorganizować system zbierania odpadów komunalnych dla wszystkich mieszkańców gminy.

Odpady komunalne powinny być zbierane i odbierane w sposób selektywny zgodnie z wymaganiami określonymi w regulaminie utrzymania czystości i porządku na terenie gminy (który jest aktem prawa miejscowego) uchwalonym przez radą gminy. Regulamin powinien być dostosowany do gminnego planu gospodarki odpadami.

Selektywne zbieranie odpadów

W 2004 r. selektywnie zebrano około 243 tys. Mg odpadów, co stanowiło około 2% ilości wytworzonych odpadów komunalnych lub około 2,5% ilości zebranych odpadów, z czego 66,7 tys. Mg papieru i tektury, 73,4 tys. Mg szkła, 31,3 tys. Mg tworzyw sztucznych, 9,7 tys. Mg metali, 14,2 tys. Mg tekstyliów, 47,9 tys. Mg odpadów wielkogabarytowych oraz 102 Mg odpadów niebezpiecznych i 12 Mg zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego.

W 2000 r. ilość wyselekcjonowanych odpadów wynosiła 13 tys. Mg, co stanowiło wówczas 0,1% całości zebranych odpadów.

Jest więc obserwowana w tym zakresie tendencja wzrostowa, jednak postęp jest zbyt wolny i efekty nie odzwierciedlają oczekiwań.

Zagospodarowanie odpadów

Procesom przekształcania biologicznego (R3, D8) - poddano w 2004 r. - około 278 tys. Mg odpadów, co stanowiło około 2,3% całości wytwarzanych odpadów komunalnych i około 5% oszacowanej ilości odpadów ulegających biodegradacji, które wchodzą w strumień odpadów komunalnych.

Od 2000 r. nie odnotowano znacznego zwiększenia stosowania biologicznych metod przekształcania odpadów; wówczas ilość odpadów poddana kompostowaniu wynosiła 248 tys. Mg.

Termicznemu przekształcaniu odpadów (R1, D10) poddano 44 tys. Mg odpadów, co stanowiło 0,4% ogólnej ilości wytwarzanych odpadów i 0,4% ogólnej ilości zebranych odpadów. Nie zanotowano w tym zakresie żadnego postępu w odniesieniu do roku 2000.

2.1.4 Istniejące instalacje do odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych

W dalszym ciągu podstawowym rodzajem instalacji do zagospodarowania odpadów komunalnych w Polsce są składowiska odpadów. Według stanu na dzień 31 grudnia 2005 r. w Polsce istniało 762 legalnych składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, na których były składowane odpady komunalne (dane z urzędów marszałkowskich opracowane we współpracy z urzędami wojewódzkimi i wojewódzkimi inspektoratami ochrony środowiska). Wykaz tych składowisk zamieszczono w załączniku do niniejszego "Krajowego planu gospodarki odpadami 2010".

Na koniec 2005 r. było w kraju 59 sortowni odpadów komunalnych selektywnie zbieranych, 19 sortowni zmieszanych odpadów komunalnych oraz 25 sortowni, w których sortowano zarówno odpady komunalne selektywnie zbierane, jak i zmieszane odpady komunalne. Ponadto, według stanu na dzień 31 grudnia 2005 r., było w kraju 58 kompostowni odpadów zielonych i selektywnie zebranych odpadów organicznych, 6 zakładów fermentacji odpadów komunalnych, 20 zakładów mechaniczno-biologicznego przekształcania zmieszanych odpadów komunalnych oraz jedna spalarnia zmieszanych odpadów komunalnych.

Na rysunku 2-5 przedstawiono rozmieszczenie istniejących obiektów gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce według stanu na dzień 31 grudnia 2005 r.

Rysunek 2-5 Rozmieszczenie istniejących obiektów gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce według stanu na dzień 31 grudnia 2005 r.

grafika

W wojewódzkich planach gospodarki odpadami zostaną zamieszczone szczegółowe wykazy instalacji (zakładów) zagospodarowania odpadów komunalnych oraz mapy przedstawiające przestrzenne rozmieszczenie tych instalacji (zakładów) według stanu na dzień 31 grudnia 2006 r. Wykazy będą obejmować co najmniej rodzaj instalacji, nazwę, adres, zdolności przerobowe, a ponadto dla składowisk odpadów zostaną określone niewypełnione pojemności składowiska i przewidywaną masę odpadów do przyjęcia do czasu zamknięcia składowiska.

2.1.5 Identyfikacja problemów w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi

Zidentyfikowano następujące problemy w gospodarce odpadami komunalnymi:

* brak wystarczającej liczby instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów (poza składowaniem), w tym w szczególności dla odpadów ulegających biodegradacji, i w konsekwencji zbyt niskie ilości odpadów poddawanych procesom biologicznego i termicznego przekształcania,

* niska aktywność części gmin w działaniach związanych z tworzeniem ponadgminnych jednostek organizacyjnych, które realizowałyby kompleksową gospodarkę odpadami komunalnymi,

* brak instrumentów dyscyplinowania jednostek samorządu terytorialnego w przypadku niewypełniania przez nie obowiązków ustawowych,

* niezgodny z wymaganiami prawnymi stan techniczny znacznej części składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i komunalne, na których są składowane odpady komunalne,

* niskie opłaty za składowanie zmieszanych odpadów komunalnych,

* zbyt niski postęp w selektywnym zbieraniu odpadów komunalnych, w tym odpadów niebezpiecznych występujących w strumieniu odpadów komunalnych,

* brak jednolitego systemu ewidencji rodzajów i ilości wytwarzonych odpadów komunalnych oraz obiektów odzysku i unieszkodliwiania odpadów,

* brak systematycznych badań morfologii odpadów komunalnych,

* niedostateczny stan świadomości ekologicznej społeczeństwa,

* brak wymagań dla mechaniczno-biologicznego przekształcania zmieszanych odpadów komunalnych, które pozwalałyby na uznanie przetworzonych odpadów za spełniające kryteria przyjmowania tych odpadów na składowiska odpadów.

2.2.1 Źródła powstawania, ilości wytworzone, poddane odzyskowi i unieszkodliwianiu

Podstawowym źródłem powstawania odpadów niebezpiecznych jest działalność przemysłowa i usługowa. Odpady niebezpieczne powstają również w gospodarstwach domowych, służbie zdrowia, szkolnictwie oraz w dziedzinie obronności.

W 2004 r. wytworzono w Polsce około 1.680 tys. Mg odpadów niebezpiecznych. Największe ich ilości pochodziły z następujących gałęzi przemysłu:

- hutnictwa żelaza (odpady z podgrupy 10 02),

- hutnictwa ołowiu, cynku i miedzi (odpady z podgrup: 10 04,10 05 i 10 06),

- przemysłu chemicznego (odpady z grup: 06,07 i 11),

- przemysłu naftowego (odpady z grupy 05),

a najmniejsze z przemysłu skórzanego, futrzarskiego i tekstylnego, grupa 04 (0,001%).

Procentowy udział poszczególnych grup odpadów niebezpiecznych wytworzonych w kraju przedstawiono na rysunku 2-6.

Rysunek 2-6 Udział procentowy poszczególnych grup odpadów niebezpiecznych wytworzonych w Polsce w 2004 roku

grafika

Ilość odpadów niebezpiecznych wytworzonych w 2004 r. w porównaniu do 2000 r. wzrosła o około 12%, odpowiednio z 1.480 tys. Mg do 1.680 tys. Mg.

Nie odzwierciedla to jednak w pełni stanu faktycznego i spowodowane było brakiem informacji o odpadach niebezpiecznych wytworzonych w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw oraz mającą miejsce w 2002 r. zmianą klasyfikacji odpadów.

Sposoby zagospodarowania odpadów niebezpiecznych wytworzonych w 2004 r. na obszarze kraju przedstawiono na rysunku 2-7.

Rysunek 2-7 Struktura gospodarowania odpadami niebezpiecznymi w Polsce w 2004 r.

grafika

Istniejące instalacje i urządzenia do odzysku i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych

Na terenie kraju, w 2005 r., zlokalizowanych było około 500 instalacji i urządzeń do odzysku i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych, w tym: około 35 składowisk (składowiska, wydzielone kwatery) oraz około 100 instalacji do termicznego przekształcania odpadów.

Nie ma potrzeby budowy nowych składowisk odpadów niebezpiecznych, poza składowiskami przeznaczonymi dla odpadów zawierających azbest, lecz istnieje konieczność modernizowania istniejących obiektów. Przedsiębiorcy powinni stosować nowe technologie zapewniające zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów niebezpiecznych oraz stopnia ich szkodliwości.

Transgraniczne przemieszczanie odpadów niebezpiecznych

W 2004 r. Główny Inspektor Ochrony Środowiska wydał 84 zezwolenia na transgraniczne przemieszczanie odpadów niebezpiecznych, w tym 57 na przywóz odpadów i 27 na wywóz odpadów. Zezwoleniem na przywóz objęto około 85 tys. Mg odpadów niebezpiecznych z następujących grup: 06, 07, 12, 13, 16 i 20, natomiast zezwoleniem na wywóz - około 150 tys. Mg odpadów niebezpiecznych z grup: 06, 07, 10, 11, 13, 15, 16, 17 i 20.

Identyfikacja problemów w zakresie gospodarki odpadami niebezpiecznymi

Analiza stanu aktualnego w zakresie wytwarzania i sposobów gospodarowania odpadami niebezpiecznymi oraz wydajności istniejących instalacji do ich odzysku i unieszkodliwiania wskazuje na następujące główne problemy w przedmiotowym obszarze:

* brak wzajemnej korelacji pomiędzy istniejącymi systemami zbierania odpadów niebezpiecznych ze źródeł rozproszonych, w tym również odpadów niebezpiecznych występujących w strumieniu odpadów komunalnych,

* niewielkie wykorzystanie nowoczesnych (innowacyjnych) technologii,

* bariera kapitałowa przy wprowadzaniu nowoczesnych rozwiązań technologicznych mogących przyczynić się do minimalizacji ilości wytwarzanych odpadów oraz zwiększenia stopnia ich odzysku,

* niewystarczająca motywacja ekonomiczna do podejmowania działań proekologicznych,

* przepisy wspólnotowe dotyczące ograniczenia możliwości udzielania pomocy publicznej przedsiębiorcom,

* niewystarczający monitoring gospodarki odpadami niebezpiecznymi w odniesieniu do sektora małych i średnich przedsiębiorstw, szczególnie wytwarzających małe ilości odpadów niebezpiecznych (np. zakłady fotograficzne, poligraficzne i pracownie rentgenowskie),

* niezadowalający poziom edukacji i świadomości ekologicznej społeczeństwa.

Rozwiązanie wyżej wymienionych problemów zapewni wzrost masy odpadów niebezpiecznych poddanych procesom odzysku i eliminację nieprawidłowych praktyk w zakresie postępowania z tymi odpadami.

2.2.2 Odpady zawierające PCB

Źródła powstawania, ilości wytworzone i unieszkodliwione

Ze względu na swoje właściwości dielektryczne PCB znalazły zastosowania jako:

* podstawowe składniki cieczy izolacyjnych do napełniania transformatorów i kondensatorów,

* płyny hydrauliczne,

* dodatki do farb i lakierów,

* plastyfikatory do tworzyw sztucznych,

* środki konserwujące i impregnujące.

Łącznie w 2004 r. zebrano około 160 Mg odpadów zawierających PCB, z czego unieszkodliwieniu poddano 149 Mg oraz magazynowaniu 11 Mg.

W 2004 r. przeprowadzona inwentaryzacja urządzeń zawierających (lub mogących zawierać) PCB wykazała istnienie 44,5 tys. tych urządzeń w 661 obiektach przemysłowych. Były to kondensatory (65%), transformatory (28%), wyłączniki (6%) oraz inne urządzenia (1%). Szacowana masa odpadów zawierających PCB kształtuje się na poziomie 39,2 tys. Mg odpadów. W wyniku przeprowadzonej inwentaryzacji stwierdzono również, że około 90% urządzeń zawierających (lub mogących zawierać) PCB aktualnie eksploatowanych znajduje się w dobrym stanie technicznym.

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 24 czerwca 2002 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania i przemieszczania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane substancje stwarzające szczególne zagrożenie dla środowiska (Dz. U. Nr 96, poz. 860) powinno następować sukcesywne oczyszczanie lub eliminowanie instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane PCB. Dopuszcza się wykorzystywanie PCB w użytkowanych urządzeniach lub instalacjach, nie dłużej niż do dnia 30 czerwca 2010 r.

Istniejące instalacje do unieszkodliwiania

Obecnie na terenie kraju funkcjonuje 1 instalacja do dekontaminacji transformatorów o mocy przerobowej 600 Mg/rok. Oleje i ciecze zawierające PCB unieszkodliwiane są metodą termicznego przekształcania w 2 instalacjach o łącznej maksymalnej mocy przerobowej 14.000 Mg/rok. Brak jest w kraju instalacji do unieszkodliwiania kondensatorów zawierających PCB.

Identyfikacja problemów:

- zbyt wolno przebiegający proces wycofywania z użytkowania urządzeń zawierających PCB.

2.2.3 Oleje odpadowe

Źródła powstawania, ilości zebrane, poddane odzyskowi i unieszkodliwianiu

Oleje odpadowe powstają w wyniku planowej wymiany zużytych olejów, awarii instalacji i urządzeń, jak również w wyniku usuwania ich z innych odpadów, między innymi pojazdów wycofanych z eksploatacji. W 2004 r. zebrano około 84,5 tys. Mg olejów odpadowych, z czego około 50% poddano procesowi regeneracji.

Istniejący system gospodarowania

Na rynku polskim działają obecnie 4 organizacje odzysku, które w imieniu producentów i importerów olejów organizują zbieranie i zagospodarowanie olejów odpadowych w celu osiągnięcia wymaganych poziomów odzysku i recyklingu. Schemat działania tych organizacji przedstawia rysunek 2-8.

Istniejące instalacje do odzysku i unieszkodliwiania

Na terenie kraju działają 3 znaczące instalacje do regeneracji olejów odpadowych o łącznej mocy przerobowej 145 tys. Mg/rok.

Identyfikacja problemów:

- brak wystarczająco rozwiniętego systemu zbierania olejów odpadowych z małych i średnich przedsiębiorstw oraz gospodarstw domowych,

- brak zorganizowanych miejsc magazynowania olejów odpadowych powstałych na skutek wypadków morskich.

Rysunek 2-8 Schemat działania organizacji odzysku zajmujących się gospodarowaniem olejami odpadowymi

grafika

2.2.4 Zużyte baterie i akumulatory

Źródła powstawania, ilości wytworzone, poddane odzyskowi i unieszkodliwianiu

Akumulatory kwasowo-ołowiowe

Akumulatory kwasowo-ołowiowe są stosowane głównie jako akumulatory samochodowe. Zużyte akumulatory wymieniane są na nowe (jest to jedno ze źródeł powstawania odpadów). Odpady tego rodzaju powstają również w stacjach demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji. W 2004 r. poddano recyklingowi w procesie technologicznym mającym na celu odzysk ołowiu i kwasu siarkowego około 79 tys. zużytych akumulatorów kwasowo-ołowiowych, z czego 56 tys. Mg związane było z wymianą zużytych akumulatorów na nowe.

Baterie i akumulatory niklowo-kadmowe

Baterie i akumulatory niklowo-kadmowe występują w postaci wielkogabarytowej i małogabarytowej.

Ilość zużytych baterii i akumulatorów Ni-Cd jest trudna do określenia, ze względu na ich długą żywotność - rzędu 10-12 lat. Szacuje się, że rocznie wycofywanych jest z eksploatacji około 2 tys. Mg tego typu baterii i akumulatorów.

Baterie manganowo-cynkowe z elektrolitem alkaliczny i solnym (Mn - Zn), cynkowo-węglowe (Zn), cynkowo-manganowe (Zn-Mn), litowe (Li), litowo-jonowe (Li-ion) i inne

Według danych szacunkowych na rynek krajowy w 2004 r. trafiło ponad 250 milionów sztuk baterii, głównie cynkowo-węglowych, cynkowo-manganowych i litowo-jonowych o łącznej masie około 7 tys. Mg. Z uwagi na krótki okres ich użytkowania szacuje się, że rocznie wytwarzana jest porównywalna ilość zużytych baterii tego typu, tj. około 7 tys. Mg. W 2004 r. w kraju zebrano tylko około 700 Mg baterii tego typu, które następnie zostały w całości przekazane do specjalistycznych instalacji celem poddania ich procesom odzysku i unieszkodliwiania.

Istniejący system gospodarowania

Firmy zajmujące się recyklingiem akumulatorów kwasowo-ołowiowych posiadają własną sieć zbierania akumulatorów kwasowo-ołowiowych obejmującą teren całego kraju.

Systemy zbierania pozostałych typów baterii i akumulatorów są obecnie tworzone i funkcjonują na ograniczonym obszarze kraju.

Zebrane zużyte baterie i akumulatory są przetwarzane w istniejących na terenie kraju instalacjach.

Istniejące instalacje do odzysku i unieszkodliwiania

Na terenie kraju według stanu na dzień 31 grudnia 2005 r. działa 6 instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów z podgrupy 16 06 o łącznej mocy przerobowej około 180 tys. Mg/rok, w tym 2 zajmujące się recyklingiem akumulatorów kwasowo-ołowiowych.

Identyfikacja problemów:

- brak informacji o wszystkich przedsiębiorcach prowadzących import lub wewnątrzwspólnotowe nabycie baterii,

- niewystarczająco rozwinięty system zbierania baterii małogabarytowych z małych i średnich przedsiębiorstw oraz gospodarstw domowych, w tym w jednostkach handlu detalicznego,

- brak opracowanych efektywnych ekologicznie i ekonomicznie technologii dla przerobu baterii oraz akumulatorów gwarantujących osiągnięcie poziomu recyklingu 50% (oprócz akumulatorów kwasowo-ołowiowych oraz niklowo-kadmowych).

2.2.5 Odpady medyczne i weterynaryjne

Źródła powstawania, ilości zebrane, poddane odzyskowi i unieszkodliwianiu

Odpady medyczne i weterynaryjne powstają we wszystkich placówkach medycznych i weterynaryjnych działających na terenie kraju.

W 2004 r. w tych placówkach selektywnie zebrano około 20 tys. Mg odpadów medycznych i weterynaryjnych (w tym około 80 Mg odpadów weterynaryjnych), które w całości przekazano do unieszkodliwienia.

Istniejący system gospodarowania

W większości placówek medycznych i weterynaryjnych stosuje się selektywne zbieranie odpadów do specjalistycznych pojemników (według wewnętrznego regulaminu), niemniej jednak system ten nie jest ujednolicony w skali kraju. W 2004 r. odpady te były odbierane przez firmy i unieszkodliwiane głównie przez termiczne przekształcanie (D10), dezynfekcję termiczną (D9) lub autoklawowane (D9).

Istniejące instalacje do unieszkodliwiania

Według stanu na dzień 31 października 2006 r. funkcjonowało 37 spalarni odpadów medycznych i weterynaryjnych o łącznej mocy przerobowej około 4 tys. kg/h, a ponadto 9 innych instalacji do termicznego przekształcania odpadów przyjmowało do spalania odpady medyczne i weterynaryjne.

Identyfikacja problemów:

- niska wiarygodność danych dotyczących ilości poszczególnych rodzajów odpadów wytwarzanych na terenie placówek służby zdrowia i weterynaryjnych,

- mało efektywny nadzór nad prawidłowością postępowania z odpadami medycznymi i weterynaryjnymi,

- brak sprawnych systemów gospodarowania odpadami medycznymi oraz odpadami weterynaryjnymi,

- brak systemu monitorowania ilości wytwarzanych odpadów weterynaryjnych,

- brak systemów zbierania przeterminowanych lekarstw z gospodarstw domowych w wielu regionach kraju.

2.2.6 Pojazdy wycofane z eksploatacji

Źródła powstawania, ilości wytworzone, poddane odzyskowi i unieszkodliwianiu

Szacuje się, że w 2003 r. przekazano do demontażu około 370 tys. pojazdów (około 344 tys. Mg), w 2004 r. - około 400 tys. pojazdów (około 376 tys. Mg), a w 2005 r. - około 660 tys. pojazdów (około 624 tys. Mg). Zatem w latach 2003-2005 nastąpił 45% wzrost ilości pojazdów przekazywanych do demontażu.

Istniejące punkty zbierania pojazdów i stacje demontażu

Według stanu na dzień 31 października 2006 r. na terenie kraju funkcjonowało 81 punktów zbierania pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz 445 stacji demontażu o łącznej zdolności przetwórczej około 580 tys. Mg/rok (według decyzji), przy czym liczba stacji demontażu o zdolności przetwórczej co najmniej 3.000 Mg/rok nie przekracza 35.

Identyfikacja problemów:

- brak wiarygodnych i kompletnych informacji w zakresie ilości samochodów zarejestrowanych i wyrejestrowanych,

- brak sieci zbierania pojazdów wycofanych z eksploatacji pokrywającej terytorium całego kraju,

- brak rzetelnych danych na temat ilości pojazdów poddanych demontażowi pomimo działającej już Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców (CEPiK),

- masowy import i wewnątrzwspólnotowe nabycie używanych (często w znacznej mierze wyeksploatowanych) pojazdów,

- prowadzenie demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji poza stacjami demontażu.

2.2.7 Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny

Źródła powstawania, ilości wytworzone, poddane odzyskowi i unieszkodliwianiu

W 2004 r. zebrano około 4 tys. Mg zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Zużyte urządzenia zawierające niebezpieczne elementy zostały poddane procesom unieszkodliwiania w ilości około 1,5 tys. Mg (w tym przez składowanie około 0,1 tys. Mg). Pozostała ilość wytworzonych odpadów została przekazana do odzysku (około 0,7 tys. Mg) lub złożona w magazynach (około 1,7 tys. Mg).

Istniejący system gospodarowania

Dotychczas głównym sposobem postępowania ze zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym pochodzącym z sektora komunalnego było jego magazynowanie lub składowanie na składowiskach odpadów komunalnych. Natomiast w przypadku zużytego sprzętu pochodzącego z innych źródeł niż gospodarstwa domowe, był on odbierany przez specjalistyczne firmy posiadające stosowne zezwolenia.

W 2006 r. jest wprowadzany nowy system gospodarowania zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym, w szczególności pochodzącym z gospodarstw domowych. Użytkownicy sprzętu przeznaczonego dla gospodarstw domowych są zobowiązani do jego selektywnego zbierania i przekazywania podmiotom zajmującym się zbieraniem tego rodzaju odpadów (mogą to być firmy odbierające odpady komunalne, punkty zbierania odpadów oraz jednostki handlowe w przypadku gdy klient zakupuje nowy sprzęt - tego samego rodzaju w ilości 1:1). Zakazane jest mieszanie tego rodzaju odpadów z innymi odpadami. Zużyty sprzęt jest następnie przekazywany do zakładów przetwarzania, gdzie następuje jego demontaż. Wyodrębnione frakcje odpadów są przekazywane do specjalistycznych instalacji. Do finansowania całego systemu zobowiązani są wprowadzający sprzęt na rynek krajowy. System gospodarowania (zbieranie, przetwarzanie, odzysk, recykling) zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym przedstawiono na rysunku 2-9.

Rysunek 2-9 System gospodarowania zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym

grafika

W przypadku użytkowników innych niż gospodarstwa domowe wprowadzający sprzęt są obowiązani bezpośrednio od nich odbierać zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny.

Istniejące zakłady przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego

Według stanu na dzień 31 października 2006 r. do rejestru Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska było wpisanych 58 zakładów przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego.

Identyfikacja problemów:

- brak wiarygodnych danych o polskim rynku sprzętu elektrycznego i elektronicznego,

- brak dostatecznej ilości zakładów przetwarzania,

- brak zorganizowanego wtórnego obiegu przestarzałego sprzętu elektrycznego i elektronicznego.

2.2.8 Odpady zawierające azbest

Źródła powstawania, ilości wytworzone i unieszkodliwiane

W 2004 r. zebrano i unieszkodliwiono przez składowanie około 141 tys. Mg odpadów zawierających azbest. Na tę ilość składały się zawierające azbest: materiały izolacyjne, materiały konstrukcyjne, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, okładziny hamulcowe odpady oraz azbestowe z elektrolizy. Na terenie kraju pozostało jeszcze około 15 mln Mg materiałów zawierających azbest.

Istniejący system gospodarowania

Demontaż elementów izolacyjnych i budowlanych zawierających azbest mogą wykonywać tylko posiadacze odpadów posiadający decyzje administracyjne oraz stosowne zaświadczenia kwalifikacyjne w zakresie bezpiecznego postępowania i usuwania wyrobów zawierających azbest.

Istniejące instalacje do unieszkodliwiania

Jedyną dopuszczoną prawem metodą unieszkodliwiania odpadów zawierających azbest jest ich składowanie. Według stanu na dzień 31 października 2006 r. eksploatowano na terenie kraju 26 składowisk. Były to składowiska odpadów niebezpiecznych lub wydzielone kwatery na składowiskach odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne.

Identyfikacja problemów:

- brak zachęt ekonomicznych dla prywatnych posiadaczy do demontażu wyrobów zawierających azbest (eternit),

- trudności w lokalizacji ogólnodostępnych składowisk odpadów zawierających azbest, co wymagałoby weryfikacji "Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski".

2.2.9 Przeterminowane pestycydy

Źródła powstawania, ilości wytworzone i unieszkodliwione

Przeterminowane pestycydy i odpady pestycydowe pochodzą z:

- przeterminowanych preparatów, które zostały wycofane z obrotu i zdeponowane w mogilnikach lub magazynach środków ochrony roślin,

- bieżącej produkcji, dystrybucji i stosowania w rolnictwie,

- ze starej produkcji, zgromadzone na składowiskach.

W 2004 r. zebrano łącznie około 170 Mg przeterminowanych pestycydów i odpadów pestycydowych, które w całości poddano procesowi termicznego unieszkodliwienia.

Według stanu na dzień 30 września 2006 r. na terenie kraju istniało 129 mogilników, w których, według szacunków, znajdowało się około 4,2 tys. Mg przeterminowanych środków ochrony roślin.

Istniejące instalacje unieszkodliwiania

Obecnie na terenie kraju funkcjonują 2 instalacje do unieszkodliwiania odpadów pestycydowych o łącznej mocy przerobowej 6 tys. Mg/rok.

Identyfikacja problemów

- trudności we właściwym sformułowaniu specyfikacji istotnych warunków zamówienia przy zleceniu likwidacji mogilników przez organy administracji publicznej,

- ograniczone środki finansowe na sukcesywną likwidację składowisk, mogilników i magazynów przeterminowanych środków ochrony roślin oraz na prowadzenie monitoringu terenów skażonych pestycydami.

2.2.10 Odpady materiałów wybuchowych

Źródła powstawania, ilości wytworzone, odzysk i unieszkodliwianie

Odpady materiałów wybuchowych powstają w wyniku działalności wojska zarówno w okresie minionym (również wojsk Federacji Rosyjskiej), jak i prowadzonej obecnie, w tym na terenach związanych z działalnością szkoleniową (poligony, place ćwiczeń), jak również w policji, służbie granicznej oraz w przedsiębiorstwach produkujących bądź stosujących materiały wybuchowe. Są to między innymi: odpady amunicji, odpadowe wyroby pirotechniczne oraz inne materiały wybuchowe.

W 2004 r. wytworzono około 62 tys. Mg odpadów tego rodzaju, tzw. zbędnych środków bojowych. Środki te są obecnie zgromadzone w 12 Składach Materiałowych Rejonowych Baz Materiałowych Sił Zbrojnych RP.

Identyfikacja problemów

- brak programu zagospodarowania odpadowej amunicji i likwidacji nagromadzonych zasobów.

2.2.11 Instalacje do odzysku i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych

Na rysunku 2-10 przedstawiono rozmieszczenie w Polsce wybranych instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych (PCB, oleje odpadowe, zużyte baterie i akumulatory, odpady medyczne i weterynaryjne, pojazdy wycofane z eksploatacji, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, odpady zawierające azbest oraz pestycydy) według stanu na dzień 31 grudnia 2005 r. za wyjątkiem spalarni, w których termicznemu przekształcaniu poddawano odpady medyczne i weterynaryjne, stacji demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji i zakładów przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz składowisk odpadów, na których składowano odpady zawierające azbest, dla których podano informacje według stanu na dzień 31 października 2006 r.

Rysunek 2-10 Rozmieszczenie w Polsce wybranych instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych według stanu na dzień 31 grudnia 2005 r. (z wyjątkiem spalarni, w których termicznemu przekształcaniu poddawano odpady medyczne i weterynaryjne, stacji demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji i zakładów przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, dla których podano informacje według stanu na dzień 31 października 2006 r.)

grafika

W wojewódzkich planach gospodarki odpadami zostaną zamieszczone szczegółowe wykazy instalacji (zakładów) zagospodarowania odpadów niebezpiecznych oraz mapy ilustrujące przestrzenne rozmieszczenie tych instalacji (zakładów) według stanu na dzień 31 grudnia 2006 r. Wykazy będą obejmować co najmniej rodzaj instalacji, nazwę, adres, zdolności przerobowe, a ponadto dla składowisk odpadów zostaną określone niewypełnione pojemności składowiska i przewidywaną masę odpadów do przyjęcia do czasu zamknięcia składowiska.

2.3.1 Zużyte opony

Rodzaje, źródła powstawania, ilość wytwarzanych odpadów

Zużyte opony powstają w wyniku bieżącej eksploatacji pojazdów mechanicznych. Ich źródłem są też pojazdy wycofane z eksploatacji. Ilość wytwarzanych odpadów szacuje się na podstawie ilości kupowanych opon na wymianę lub na podstawie ilości zarejestrowanych pojazdów, uwzględniając czas zużycia opon. Szacunki wskazują, że w roku 2004 wytworzono około 131 tys. Mg zużytych opon. Ilości zużytych opon wytworzonych w Polsce w latach 2000 - 2004 przedstawia tabela 2-4.

Tabela 2-4 Ilości wytworzonych zużytych opon w Polsce w latach 2000 - 2004

Rodzaj i ilość odpadów poddawanych poszczególnym procesom odzysku i unieszkodliwiania

W 2004 r. procesom odzysku poddano około 88,7 tys. Mg, a w tym recyklingowi 17,3 tys. Mg. Uzyskany poziom odzysku opon wyniósł 58,87% i był wyższy od wymaganego o 8,57%. Wskaźnik recyklingu wyniósł 11,45% i był wyższy od wymaganego o 5,45%.

System gospodarowania odpadami

Sieć zbierania zużytych opon obejmuje: punkty serwisowe ogumienia (podstawowe źródło zużytych opon), firmy eksploatujące pojazdy, stacje demontażu, gminy i osoby fizyczne. Ilość zbieranych zużytych opon zależy od sezonu, najwięcej opon pozyskuje się w okresie wymian jesienno-zimowej i wiosennej. Tworzeniem kompleksowego systemu zbierania, odzysku i unieszkodliwiania zużytych opon, prowadząc współpracą z operatorami logistycznymi oraz firmami zajmującymi się odzyskiem lub unieszkodliwianiem opon, zajmuje się organizacja odzysku.

Identyfikacja problemów:

- spalanie części zużytych opon w instalacjach nieprzystosowanych do tego celu,

- mieszanie tych odpadów z odpadami komunalnymi i ich składowanie na składowiskach odpadów.

2.3.2 Odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej

Rodzaje, źródła powstawania, ilość wytwarzanych odpadów

Odpady z budowy, remontów i demontażu powstają w budownictwie mieszkaniowym i przemysłowym oraz w drogownictwie i kolejnictwie - zarówno na etapie budowy, jak i wykonywanych planowych i awaryjnych remontów oraz prac rozbiórkowych. Źródła ich powstawania są rozproszone, co powoduje trudności z oszacowaniem ich ilości. W 2004 roku wytworzono około 1,8 mln Mg odpadów innych niż niebezpieczne z tej grupy, co stanowiło 1,5 % odpadów wytworzonych w Polsce. Ilość odpadów wykazywała nieznaczne wahania: do 2002 r. obserwowano tendencje do zmniejszania ilości wytwarzanych odpadów z budowy i remontów, natomiast od roku 2003 następował stopniowy wzrost ich wytwarzania. Różnice wynosiły około 10% w stosunku rocznym. Ilość odpadów wytworzona w 2004 r. była mniejsza o około 10% w porównaniu z rokiem 2000. Z końcem roku 2004 na składowiskach nagromadzono około 230 mln Mg odpadów.

Rodzaj i ilość odpadów poddawanych poszczególnym procesom odzysku i unieszkodliwiania

Odpady z budowy, remontów i demontażu są poddawane procesom odzysku w instalacjach oraz w inny sposób, np. niwelacja terenu, rekultywacja wyrobisk (łącznie około 1,2 mln Mg) oraz procesom unieszkodliwienia (około 0,3 mln Mg). Pozostałe odpady były magazynowane. Odpady były unieszkodliwiane głównie poprzez składowanie.

System gospodarowania odpadami

Zbieraniem i transportem odpadów z budowy, remontów i demontażu zajmują się obecnie:

- wytwórcy tych odpadów, np. firmy budowlane, remontowe i demontażowe oraz osoby prywatne prowadzące te prace,

- specjalistyczne podmioty działające w zakresie zbierania i transportu odpadów.

Gruz budowlany i inne odpady towarzyszące budowie i remontom mieszkań usuwane są na zasadzie podstawienia przez podmiot odbierający odpady komunalne pojemnika na zlecenie i koszt wytwórcy odpadów. W 2005 r. funkcjonowało 236 instalacji i obiektów do odzysku odpadów grupy 17, których moc przerobowa wynosiła około 540 tys. Mg. Instalacje i obiekty posiadają wolne moce przerobowe do odzysku całego strumienia odpadów z budowy, remontów i procesów demontażu.

Identyfikacja problemów:

* odpady z grupy 17 nie zawsze są zbierane w sposób selektywny, umożliwiający ich zagospodarowanie,

* system zbierania odpadów nie obejmuje wszystkich wytwórców,

* wysoki udział odpadów unieszkodliwianych poprzez składowanie oraz magazynowanych w stosunku do istniejących mocy przerobowych instalacji i obiektów do ich odzysku.

2.3.3 Komunalne osady ściekowe

Źródła powstawania i ilość wytwarzanych odpadów

Komunalne osady ściekowe powstają w komunalnych oczyszczalniach ścieków w procesie oczyszczania ścieków. Ilość powstających osadów uzależniona jest od zawartości zanieczyszczeń w ściekach, przyjętej i realizowanej technologii oczyszczania, oraz stopnia rozkładu substancji organicznych w procesie tzw. stabilizacji. Odpady te są klasyfikowane w grupie 19 i określone kodem 19 08 05 - ustabilizowane komunalne osady ściekowe. W 2004 r. w 2.875 komunalnych oczyszczalniach ścieków, obsługujących blisko 60% ludności Polski, powstało sumarycznie ponad 476 tys. Mg komunalnych osadów ściekowych w przeliczeniu na suchą masę. Zgodnie z polityką ekologiczną państwa oraz założeniami niniejszego Kpgo 2010 i Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK), ilość oczyszczanych w Polsce ścieków systematycznie wzrasta, co łączy się z dynamiczną rozbudową sieci kanalizacyjnej (około 5 tys. km rocznie w latach 2000-2004). Wymiernym efektem jest wzrastający odsetek mieszkańców obsługiwanych przez oczyszczalnie oraz ciągły wzrost ilości komunalnych osadów ściekowych.

Tabela 2-5 Ilości komunalnych osadów ściekowych wytwarzanych w Polsce w latach 1999-2004

Najwięcej osadów powstaje w województwach charakteryzujących się wysokim zaludnieniem, w których obrębie znajdują się skupiska miejskie o charakterze dużych aglomeracji, jak np.: śląskie, wielkopolskie, mazowieckie i dolnośląskie. Najmniej osadów powstaje w woj. świętokrzyskim. Około 44% wytworzonych osadów ściekowych pochodzi z aglomeracji o RLM ≥ 100.000, około 40% osadów z aglomeracji o RLM 15.000-100.000, a w aglomeracjach o RLM 2.000-15.000 wytwarza się około 16% ogólnej ilości osadów.

Ilościowo dominują w Polsce biologiczne oczyszczalnie ścieków (2.080 obiektów), obsługujące blisko 9 mln mieszkańców. Z kolei największy odsetek ludności obsługiwany jest przez oczyszczalnie z podwyższonym usuwaniem biogenów - ponad 12,7 mln. Na koniec 2004 r. w Polsce funkcjonowało 689 takich oczyszczalni - były to głównie duże obiekty działające w dużych aglomeracjach miejskich.

Ilość odpadów poddawanych poszczególnym procesom odzysku i unieszkodliwiania

Podobnie jak w latach poprzednich, tak i w 2004 roku dominującym kierunkiem zagospodarowania komunalnych osadów ściekowych było ich unieszkodliwianie poprzez składowanie - ponad 41% masy osadów wytworzonych. Obok przyczyn ekonomicznych (składowanie generowało najniższe koszty unieszkodliwienia osadów), przyczyną takiego stanu był brak możliwości skierowania osadów do odpowiednich instalacji (kompostowania lub termicznego przekształcania), oraz przekroczenia dopuszczalnych parametrów jakościowych osadu, które wykluczały bądź ograniczały możliwość zastosowania rolniczego lub do rekultywacji. W stosunku do roku 2000, biorąc pod uwagę wzrost ilości osadów wytwarzanych, proporcje pomiędzy osadami wykorzystywanymi i składowanymi są podobne. Rysunek 2-11 ilustruje strukturę gospodarki osadami wytwarzanymi w kraju w 2004 r.

Według wielkości aglomeracji sposoby gospodarki osadami ściekowymi w 2004 r. były następujące:

- w aglomeracjach o RLM ≥ 100.000: składowanie (ok. 29%), rekultywacja terenów (ok. 24%), wykorzystanie rolnicze (ok. 21%),

- w aglomeracjach o 15.000 ≤ RLM < 100.000: składowanie (ok. 51%), wykorzystanie rolnicze (ok. 22%), rekultywacja (ok. 13%),

- w aglomeracjach o 2.000 ≤ RLM < 15.000: rekultywacja terenów (ok. 62%), składowanie (ok. 28%), wykorzystanie rolnicze (ok. 5%).

Rysunek 2-11 Struktura gospodarki komunalnymi osadami ściekowymi wytworzonymi w Polsce w roku 2004

grafika

Rodzaj, rozmieszczenie oraz moc przerobowa instalacji do odzyska i unieszkodliwiania osadów

W 2005 r. komunalne osady ściekowe były kierowane do 35 kompostowni na terenie całego kraju. Były to zarówno duże obiekty komunalne, gdzie osad ściekowy stosowano jako dodatek do kompostowanej biomasy, jak również kompostownie przy oczyszczalniach, w których osad ściekowy był głównym składnikiem wsadu. Obróbka termiczna osadów ściekowych była prowadzona w jednej cementowni jako współspalanie w procesie wypalania klinkieru.

Identyfikacja problemów:

- wysoki odsetek składowanych osadów,

- brak instalacji do termicznego przekształcania osadów ściekowych.

2.3.4 Odpady opakowaniowe

Rodzaje, źródła powstawania, ilość wytwarzanych odpadów, rodzaj i ilość odpadów poddawanych poszczególnym procesom odzysku i unieszkodliwiania

Odpady opakowaniowe są to odpady powstałe z opakowań jednostkowych, zbiorczych oraz transportowych zastosowanych w ramach całego systemu pakowania towarów wprowadzonych do obrotu. Odpady te powstają głównie na trenie zakładów produkcyjnych, jednostek handlowych, innych podmiotów gospodarczych, gospodarstw domowych, a także biur, szkół, urzędów, innych miejsc użyteczności publicznej, ulic, barów szybkiej obsługi, targowisk itp.

Masy wytworzonych i poddanych odzyskowi odpadów opakowaniowych w Polsce w 2004 r. i uzyskane poziomy odzysku i recyklingu dla poszczególnych grup materiałowych zestawiono w tabeli 2-6.

Tabela 2-6 Masa odpadów opakowaniowych wytworzonych w Polsce w 2004 r. i uzyskane poziomy odzysku, w tym recyklingu

System gospodarowania odpadami

Podstawy, na których opiera się funkcjonujący w kraju od 2002 r. system gospodarki odpadami opakowaniowymi, to:

- wprowadzenie odpowiedzialności przedsiębiorców wprowadzających swoje produkty w opakowaniach za powstałe odpady opakowaniowe, polegającej przede wszystkim na ustalonym prawnie obowiązku uzyskania określonego poziomu odzysku i recyklingu,

- możliwości przejęcia i realizacji obowiązków przedsiębiorców w zakresie odzysku i recyklingu przez organizacje odzysku, powołane w formie spółek akcyjnych,

- wdrożenie monitoringu odpadów, prowadzonego w ramach obowiązkowej sprawozdawczości,

- wprowadzenie dla opakowań wymagań dotyczących ochrony środowiska.

Finansowanie prac związanych ze zbieraniem odpadów opakowaniowych oraz przygotowaniem ich do recyklingu zapewniają opłaty wpłacane przez przedsiębiorców do organizacji odzysku oraz opłaty produktowe wpłacane do urzędów marszałkowskich. Organizacje odzysku, w zależności od przyjętej w statucie formy działania, finansują firmy usług komunalnych pozyskujące odpady lub jednostki samorządu gminnego organizujące zbieranie odpadów na swoim terenie. Wariant finansowania gminnego zbierania odpadów z opłat produktowych został zasadniczo ograniczony na skutek obniżenia wpływów z tych opłat. Jak wykazują dane sprawozdawcze w 2004 r. przez selektywne zbieranie organizowane przez jednostki samorządu gminnego zebrano jedynie 132,5 tys. Mg odpadów.

Dane zawarte w tabl. 2-6 wskazują, że w roku 2007 będzie możliwe zrealizowanie krajowego poziomu recyklingu określonego dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 94/62/WE z dnia 20 grudnia 1994 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (Dz. Urz. WE L 365 z 31.12.1994, str. 10, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 13, str. 34), czyli 25 %. W związku z ograniczonymi możliwościami odzysku energii obowiązkowy poziom odzysku wynoszący 50 %, należy zrealizować zwiększonym recyklingiem tych grup odpadów, które stanowią znaczącą masę i dla których istnieją zdolności przetwórcze tj.: tekturą opakowaniową, szkłem, takimi tworzywami sztucznymi, jak: polietylen, polipropylen oraz politereftalan etylenu. Obecne zdolności w zakresie odzysku energii są niewystarczające (zakład termicznego przekształcania odpadów w Warszawie oraz spalanie paliwa z odpadów w cementowniach).

Identyfikacja problemów:

- niewystarczający rozwój systemu selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych powstających w gospodarstwach domowych - teoretycznie z gospodarstw domowych można było pozyskać około 900 tys. Mg odpadów opakowaniowych przydatnych do recyklingu, w tym około 150 tys. Mg makulatury (głównie tektura), 200 tys. Mg tworzyw sztucznych (głównie poliolefiny i politereftalan etylenu), 500 tys. Mg szkła, 50 tys. Mg złomu stalowego; w większości masa ta została zdeponowana na składowiskach odpadów jako zmieszane odpady komunalne,

- niedostateczna liczba instalacji oraz mocy przerobowych w przypadku niektórych rodzajów odpadów,

- wymóg podwójnego potwierdzania recyklingu,

- brak rejestru przedsiębiorców zajmujących się przetwarzaniem, odzyskiem, w tym recyklingiem, oraz unieszkodliwianiem odpadów opakowaniowych,

- wadliwie wydane decyzje na prowadzenie procesów odzysku (R).

2.3.5 Odpady z wybranych gałęzi gospodarki, których zagospodarowanie stwarza problemy

Źródła powstawania, rodzaje i ilości wytworzone

Odpady inne niż komunalne i niebezpieczne stanowią największy strumień odpadów wytwarzanych w Polsce. Odpady te powstają głównie w tzw. sektorze gospodarczym, za który uważa się poszczególne branże przemysłu, rolnictwo, rzemiosło i niektóre usługi.

W 2004 r. zinwentaryzowano około 121 mln Mg odpadów innych niż komunalne i niebezpieczne, co stanowi około 90% wszystkich odpadów wytworzonych w Polsce w 2004 r. Ilość odpadów innych niż komunalne i niebezpieczne wytwarzanych w Polsce ulega zmniejszeniu: w 1990 r. wytworzono ich około 144 mln Mg, a w 2000 r. - około 125 mln Mg. Jest to głównie efektem zmian restrukturyzacyjnych w przemyśle.

Największe ilości odpadów powstają w przemyśle wydobywczym - 58,3% całości wytwarzanych odpadów, w przemyśle energetycznym - 23,0%, rolno-spożywczym - 7,3% oraz z instalacji i urządzeń służących zagospodarowaniu odpadów z oczyszczalni ścieków oraz uzdatniania wody pitnej i wody do celów przemysłowych - 4,7%. Poniżej przedstawiono stan wytwarzania i gospodarki odpadami innymi niż niebezpieczne i komunalne w 2004 r. (tabela 2-7).

Tabela 2-7 Ilość wytwarzanych odpadów innych niż niebezpieczne i komunalne oraz sposoby gospodarowania w 2004 r. w Polsce

Rysunek 2-12 Ilość wytwarzanych odpadów innych niż niebezpieczne i komunalne w poszczególnych grupach w 2004 r.

grafika

Największe ilości odpadów wytworzono w rejonie Polski południowej, w województwach: śląskim (około 41,9% całego strumienia), dolnośląskim (około 26,9%) i małopolskim (około 7,3%).

Najmniejsze ilości odpadów powstały w województwach: lubuskim (0,48%), warmińsko-mazurskim (0,54%) oraz podlaskim (0,74%).

Na składowiskach zakładowych nagromadzono pod koniec 2004 r. około 1.942 mln Mg odpadów innych niż niebezpieczne. Największe ilości odpadów nagromadzono na składowiskach w województwach dolnośląskim i śląskim.

Odpady inne niż komunalne i niebezpieczne zaliczone zostały do następujących grup:

Odpady powstające przy poszukiwaniu, wydobywaniu, fizycznej i chemicznej przeróbce rud oraz innych kopalin (grupa 01)

Źródłem wytwarzania odpadów z grupy 01 są zakłady górnicze, oraz - w ograniczonym zakresie - przedsiębiorstwa poszukiwawcze i samodzielne zakłady przeróbcze, nie prowadzące eksploatacji. W 2004 r. wytworzono około 71 mln Mg odpadów innych niż niebezpieczne z tej grupy, co stanowiło około 58% odpadów wytwarzanych w Polsce. Ilość odpadów wytwarzanych w grupie 01 zmniejszyła się od 2000 roku o 4%. Odrębne zagadnienie stanowią duże ilości odpadów grupy 01 zdeponowane w formie starych hałd kopalnianych, zwałowisk zewnętrznych i osadników przemysłowych. Z końcem roku 2004 na składowiskach własnych podmiotów wytwarzających odpady zgromadzono około 1.266 mln Mg odpadów z grupy 01. Najważniejsze problemy w tej grupie odpadów to: duża ilość powstających odpadów, brak pełnego zbilansowania odpadów składowanych i nagromadzonych oraz specyfika eksploatacji złóż - kopaliny prawie nigdy nie mają właściwości umożliwiających ich bezpośrednie wykorzystanie w gospodarce, dlatego ich eksploatacja, a następnie wzbogacanie w ciągu procesów przeróbki powodują powstanie urobku, który nie znajduje bezpośredniego zastosowania.

Odpady powstające z rolnictwa, sadownictwa, upraw hydroponicznych, rybołówstwa, leśnictwa, łowiectwa, przetwórstwa żywności (grupa 02)

Odpady z grupy 02 powstają głównie w: ubojniach, zakładach przetwórstwa mięsnego, mleczarniach, chłodniach, gospodarstwach rolnych, ogrodniczych i hodowlanych, cukrowniach, browarach, gorzelniach oraz innych zakładach zajmujących się produkcją i przetwórstwem żywności. Liczba zakładów, w których powstają odpady zaliczane do grupy 02 w Polsce jest bardzo duża i sięga kilkunastu - kilkudziesięciu tysięcy. Wiele gałęzi przemysłu spożywczego działa w trybie kampanii, tzn. w bardzo krótkim okresie powstaje duża ilość odpadów. W 2004 r. wytworzono około 9 mln Mg odpadów innych niż niebezpieczne z tej grupy, co stanowi około 7% wszystkich odpadów wytworzonych w Polsce. W porównaniu do roku 2000 ilość odpadów z grupy 02 zmniejszyła się o około 17%. Z końcem roku 2004 na składowiskach własnych podmiotów wytwarzających odpady zgromadzono około 1 mln Mg odpadów z grupy 02. Do najważniejszych problemów w gospodarce tymi odpadami należą: rozproszenie źródeł powstawania odpadów, sezonowość wytwarzania dużej ilości odpadów (tryb kampanii), brak ekonomicznego uzasadnienia dla stosowania procesów odzysku dla części rodzajów odpadów z tej grupy oraz trudności z transportem na większe odległości.

Odpady z przetwórstwa drewna oraz z produkcji płyt i mebli, masy celulozowej, papieru i tektury (grupa 03)

Odpady z grupy 03 powstają na wszystkich etapach obróbki drewna, produkcji mebli i płyt, a także podczas produkcji papieru i celulozy. Odpady te powstają głównie w tartakach, zakładach przetwórstwa drzewnego, zakładach stolarskich, wytwórniach płyt pilśniowo - wiórowych, fabrykach papierniczo - celulozowych. W 2004 r. wytworzono około 2,5 mln Mg odpadów innych niż niebezpieczne z tej grupy, co stanowi około 2% odpadów wytworzonych w Polsce. Ilość odpadów wytwarzana w grupie 03 zmniejszyła się o około 45% w porównaniu do 2000 r. Obecnie zauważa się nieznaczną tendencję wzrostową ilości wytwarzanych odpadów (około 4% rocznie). Z końcem roku 2004 na składowiskach własnych podmiotów wytwarzających odpady zgromadzono około 1 mln Mg odpadów z grupy 03, głównie szlamów i odrzutów z przeróbki makulatury oraz osadów z zakładowych oczyszczalni ścieków. Do najważniejszych problemów w gospodarce tymi odpadami należy duże uwodnienie niektórych rodzajów odpadów (np. osadów ściekowych), utrudniające ich unieszkodliwianie i odzysk.

Odpady z przemysłu skórzanego, futrzarskiego i tekstylnego (grupa 04)

Odpady z przemysłu skórzanego powstają w procesie garbowania skór. W Polsce funkcjonuje około 20 dużych garbarni wytwarzających 80% ogólnej ilości gotowych skór oraz około 430 małych i bardzo małych zakładów. Do przemysłu włókienniczego należy działalność produkcyjna obejmująca przygotowanie i przędzenie włókien (naturalnych, sztucznych i syntetycznych), tkanie i wykańczanie materiałów włókienniczych oraz produkcję wyrobów nietkanych. W 2004 r. wytworzono około 100 tys. Mg odpadów innych niż niebezpieczne z tej grupy, co stanowi około 0,1% odpadów wytworzonych w Polsce. Utrzymuje się stała tendencja spadkowa wytwarzanych odpadów - ilość odpadów z grupy 04 w 2004 roku spadła o około 28% w stosunku do roku 2000. Z końcem roku 2004 na składowiskach własnych podmiotów wytwarzających odpady zgromadzono około 150 tys. Mg odpadów z grupy 04. Do najważniejszych problemów w gospodarce tymi odpadami należą: nieprawidłowości występujące w małych zakładach, w których powstają odpady ciekłe, w niewystarczającym stopniu zneutralizowane i odprowadzane nielegalnie do środowiska oraz magazynowanie dużej części odpadów.

Odpady z przeróbki ropy naftowej, oczyszczania gazu ziemnego oraz pirolitycznej przeróbki węgla (grupa 05)

Odpady z grupy 05 powstają w zakładach przetwórstwa ropy naftowej (rafinerie, petrochemie), hutach, zakładach metalurgicznych, kombinatach koksochemicznych, fabrykach chemicznych (np. parafiny), kopalniach gazu ziemnego, zakładach przeróbki gazu ziemnego, zakładach zajmujących się regeneracją olejów, zakładach produkujących grafit syntetyczny i elektrody węglowe. Odpady tej grupy powstają również w zakładach zajmujących się przetwarzaniem odpadowych tworzyw (np. poliolefinowych), wytwarzających półprodukty do produkcji paliw. W 2004 r. wytworzono ok. 400 tys. Mg odpadów innych niż niebezpieczne z grupy 05, co stanowi około 0,3% odpadów wytworzonych w Polsce. Ilość odpadów wytwarzanych w grupie 05 systematycznie rośnie - w 2004 r. była wyższa o 64,5% niż w roku 2000. Z końcem roku 2004 na składowiskach własnych podmiotów wytwarzających odpady zgromadzono około 5 tys. Mg odpadów z grupy 05. Do najważniejszych problemów w gospodarce tymi odpadami należą: zwiększająca się ilość wytwarzanych odpadów w związku ze wzrostem przeróbki ropy naftowej oraz nagromadzone w przeszłości na terenie zakładów znaczne ilości odpadów.

Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania produktów przemysłu chemii nieorganicznej (grupa 06)

Wytwórcami odpadów z grupy 06 są zakłady produkujące nawozy mineralne, zakłady chemiczne, huty miedzi oraz stali, zakłady produkujące sodę, pigmenty, leki oraz celulozę. W 2004 r. wytworzono około 2 mln Mg odpadów innych niż niebezpieczne z tej grupy, co stanowi około 2% odpadów wytworzonych w Polsce. Ilość odpadów wytworzona w 2004 r. jest niższa od ilości wytworzonej w 2000 r. o około 25%. Obecnie panuje tendencja zwyżkowa ilości wytwarzanych odpadów, na poziomie 7% rocznie. Z końcem roku 2004 na składowiskach własnych podmiotów wytwarzających odpady zgromadzono około 90 mln Mg odpadów z grupy 06. Do najważniejszych problemów w gospodarce tymi odpadami należą odpady wytwarzane w dużych ilościach - fosfogipsy, dla których brak jest ekonomicznie uzasadnionych metod odzysku i są obecnie unieszkodliwiane poprzez składowanie.

Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania produktów przemysłu chemii organicznej (grupa 07)

Podstawowymi gałęziami przemysłu wytwarzającymi odpady z grupy 07 są firmy produkujące nawozy sztuczne, barwniki i pigmenty, podstawowe chemikalia organiczne, farby, lakiery i inne substancje powłokowe, farby drukarskie i masy uszczelniające, pestycydy i środki agrochemiczne, farmaceutyki, produkty tłuszczowe, mydła, kosmetyki i detergenty, preparaty myjące i czyszczące, produkty przemysłu gumowego i tworzyw sztucznych. W Polsce funkcjonuje około 540 różnych firm wytwarzających odpady z przemysłu syntezy organicznej. W 2004 r. wytworzono około 200 tys. Mg odpadów innych niż niebezpieczne z tej grupy, co stanowi około 0,2% odpadów wytworzonych w Polsce. W porównaniu do roku 2000 ilość odpadów wzrosła o około 75%. Z końcem roku 2004 na składowiskach własnych podmiotów wytwarzających odpady zgromadzono około 5 mln Mg odpadów z grupy 07. Do najważniejszych problemów w gospodarce tymi odpadami należą: trudności z zagospodarowaniem osadów ściekowych z zakładowych oczyszczalni ścieków, które obecnie są w większości składowane.

Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania powłok ochronnych (grupa 08)

Do grupy 08 zaliczono odpady powstające w wyniku produkcji, nakładania i usuwania powłok lakierniczych, czyszczenia narzędzi, opakowań po produktach, pozostałości lub opakowań farb drukarskich oraz stosowania i produkcji klejów, kitów, mas szpachlowych. W 2004 r. wytworzono ok. 20 tys. Mg odpadów innych niż niebezpieczne z tej grupy, co stanowi około 0,02% odpadów wytworzonych w Polsce. Ilość odpadów wytwarzanych w grupie 08 wzrosła od 2000 r. o około 40%. Z końcem roku 2004 na składowiskach własnych podmiotów wytwarzających odpady zgromadzono około 10 tys. Mg odpadów z grupy 08. Do najważniejszych problemów w gospodarce tymi odpadami należą: brak informacji o ilości odpadów wytwarzanych w licznych źródłach rozproszonych, deponowanie odpadów na składowiskach niedostosowanych do tego celu oraz usuwanie odpadów płynnych do kanalizacji lub środowiska gruntowo - wodnego.

Odpady z procesów termicznych (grupa 10)

Odpady z grupy 10 powstają w energetyce, głównie w procesie spalania surowców energetycznych (węgiel kamienny i brunatny) i w wyniku stosowania metod oczyszczania gazów odlotowych oraz w hutnictwie żelaza i stali oraz metali nieżelaznych. Znaczne ilości odpadów powstają w zakładach zajmujących się przetwórstwem surowców, posiadających odlewnie. W 2004 r. wytworzono około 28 mln Mg odpadów innych niż niebezpieczne z tej grupy, co stanowi około 23,0 % odpadów wytworzonych w Polsce. W stosunku do roku 2000 nastąpił wzrost wytwarzania odpadów o około 2%. Z końcem roku 2004 na składowiskach własnych podmiotów wytwarzających odpady zgromadzono ok. 330 mln Mg odpadów z grupy 10. Do najważniejszych problemów w gospodarce tymi odpadami należą: masowość wytwarzanych odpadów, przypadki niewłaściwego zastosowania odpadów ze spalania paliw stałych do np. makrorekultywacji lub rekultywacji terenu, duże ilości nagromadzonych w przeszłości odpadów.

Odpady z chemicznej obróbki i powlekania powierzchni metali oraz innych materiałów i z procesów hydrometalurgii metali nieżelaznych (grupa 11)

Odpady z grupy 11 wytwarzane są głównie w przemyśle przetwórstwa i obróbki powierzchniowej stali i metali nieżelaznych, w przemyśle wyrobów metalowych, w przemyśle elektrycznym, elektronicznym i samochodowym. W 2004 r. wytworzono około 10 tys. Mg odpadów innych niż niebezpieczne z tej grupy, co stanowi około 0,1% odpadów wytworzonych w Polsce. Ilość odpadów wytworzonych w grupie 11 wykazuje stałą tendencją zwyżkową - o około 15% w latach 2001 - 2002 oraz aż około 100% w latach 2002 - 2004. Ilość odpadów w stosunku do roku 2000 zwiększyła się o około 200%. Z końcem roku 2004 na składowiskach własnych podmiotów wytwarzających odpady zgromadzono około 30 tys. Mg odpadów z grupy 11. Najważniejszym problemem jest niedostateczny postęp we wdrażaniu zmian technologicznych w produkcji umożliwiających zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów.

Odpady z kształtowania oraz fizycznej i mechanicznej obróbki powierzchni metali i tworzyw sztucznych (grupa 12)

Odpady z grupy 12 powstają w produkcji elementów metalowych i z tworzyw sztucznych, ich obróbce końcowej oraz w procesach remontowych. W 2004 roku wytworzono 596,6 tys. Mg odpadów innych niż niebezpieczne z tej grupy, co stanowi 0,5 % odpadów wytworzonych w Polsce. Z końcem roku 2004 na składowiskach własnych podmiotów wytwarzających odpady zgromadzono 34,6 tys. Mg odpadów z grupy 12. Do najważniejszych problemów w gospodarce tymi odpadami należy brak możliwości zagospodarowania odpadów występujących w formie pylistej oraz szlamów z obróbki metali.

Odpady nie ujęte w innych grupach (grupa 16)

Do grupy 16 zaliczane są wszystkie odpady, które nie zostały zakwalifikowane do innych grup, w tym pojazdy wycofane z eksploatacji i zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, omówione w części dotyczącej odpadów niebezpiecznych. W 2004 r. wytworzono około 200 tys. Mg odpadów innych niż niebezpieczne z tej grupy, co stanowi około 0,2% odpadów wytworzonych w Polsce. Ilość odpadów z grupy 16 wykazuje nieznaczne wahania - w latach 2000 - 2002 obserwowano tendencję zniżkową, od roku 2003 nastąpił wzrost ilości wytwarzanych odpadów o około 7 - 12% rocznie. W stosunku do roku 2000 nastąpił jednak spadek ilości wytwarzanych odpadów o około 25%. Z końcem roku 2004 na składowiskach własnych podmiotów wytwarzających odpady zgromadzono około 900 tys. Mg odpadów z grupy 16. Do najważniejszych problemów w gospodarce tymi odpadami należą: duży odsetek składowanych odpadów, różnorodność i zmienność ich właściwości oraz brak pełnej informacji o odpadach wytwarzanych w źródłach rozproszonych.

Odpady z instalacji i urządzeń służących zagospodarowaniu odpadów z oczyszczalni ścieków oraz uzdatniania wody pitnej i wody do celów przemysłowych (grupa 19)

Do grupy 19 zaliczane są odpady ze spalania i termicznego rozkładu odpadów komunalnych, fizykochemicznej przeróbki odpadów przemysłowych, odpady z tlenowej i beztlenowej fermentacji odpadów stałych oraz odpady z oczyszczalni ścieków i stacji uzdatniania wody. W 2004 roku wytworzono około 6 mln Mg odpadów innych niż niebezpieczne z tej grupy, co stanowi około 5% odpadów wytworzonych w Polsce. Ilość odpadów wytwarzanych w grupie 19 wykazuje znaczne wahania, rzędu 25% rocznie. Obecnie obserwuje się tendencję spadkową w wytwarzaniu tych odpadów, niemniej w stosunku do roku 2001 ich ilość zwiększyła się o około 6%. Do grupy 19 zaliczane są odpady z mechanicznej obróbki, np. o kodzie 19 12 12, których ilość będzie wzrastać. Z końcem roku 2004 na składowiskach własnych podmiotów wytwarzających odpady zgromadzono około 14 mln Mg odpadów z grupy 19. Do najważniejszych problemów w gospodarce tymi odpadami należą: różnorodność i zmienność właściwości wytwarzanych odpadów, masowość wytwarzania, duży procent składowanych odpadów (np. w podgrupach 19 02 oraz 19 09), co wynika z braku ekonomicznie uzasadnionych metod odzysku oraz unieszkodliwiania.

Rodzaj i ilość odpadów poddawanych poszczególnym procesom odzysku i unieszkodliwiania

Z ogólnej ilości wytworzonych odpadów (około 121 mln Mg) procesom odzysku poddano około 96 mln Mg (około 80%), a unieszkodliwiania około 21 mln Mg (około 17%). Procesom odzysku w największym stopniu poddawane były odpady z grup:

- 03 - 88,7%,

- 02 - 87,0%,

- 01 - 86,6%.

Procesom unieszkodliwiania w największym stopniu poddawane były odpady z grup: 05 - 99,1%, 06 - 90,9% i 19 - 60,4%. Magazynowano około 4 mln Mg (około 3%) odpadów.

Odpady unieszkodliwiono następującymi metodami:

- termicznie: około 190 tys. Mg,

- biologicznie: około 37 tys. Mg,

- składowanie na składowiskach własnych i innych: około 16,6 mln Mg,

- w inny sposób: około 4,4 mln Mg.

Rodzaj, rozmieszczenie oraz moc przerobowa instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów

Na terenie kraju w 2005 r. funkcjonowało około 2.000 instalacji i urządzeń do odzysku i unieszkodliwiania odpadów innych niż niebezpieczne i komunalne, z czego ponad 50% to instalacje stosujące procesy oznaczone kodem R14 (inne działania polegające na wykorzystaniu odpadów w całości lub części), 12% - R5 (recykling i regeneracja innych materiałów nieorganicznych) oraz R1 (wykorzystanie jako paliwa lub innego środka wytwarzania energii) - 10%. Najwięcej instalacji i urządzeń do unieszkodliwiania odpadów zlokalizowanych jest w województwie śląskim (około 20%), kujawsko-pomorskim (12%), dolnośląskim (10%), pomorskim (10%) i małopolskim (9%). Na rysunku 2-13 przedstawiono mapę przedstawiająca rozmieszczenie wybranych rodzajów instalacji w poszczególnych województwach, a na rysunku 2-14 - zestawienie liczby instalacji i urządzeń do odzysku i unieszkodliwiania odpadów innych niż komunalne i niebezpieczne dla poszczególnych grup odpadów. Rysunek 2-15 przedstawia odsetek instalacji i urządzeń według rodzajów procesów odzysku i unieszkodliwiania.

Rysunek 2-13 Rozmieszczenie wybranych rodzaje istniejących instalacji gospodarki odpadami innymi niż niebezpieczne i komunalne według stanu na dzień 31 grudnia 2005 r.

grafika

Rysunek 2-14 Zestawienie liczby instalacji i urządzeń do odzysku i unieszkodliwiania odpadów innych niż komunalne i niebezpieczne dla poszczególnych grup odpadów

grafika

Rysunek 2-15 Udział procesów odzysku i unieszkodliwiania w ogólnej liczbie instalacji i urządzeń do przetwarzania odpadów innych niż komunalne i niebezpieczne

grafika

W wojewódzkich planach gospodarki odpadami zostaną zamieszczone szczegółowe wykazy instalacji do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów innych niż komunalne i niebezpieczne oraz mapy ukazujące przestrzenne rozmieszczenie tych instalacji według stanu na dzień 31 grudnia 2006 r. Wykazy będą obejmować co najmniej rodzaj instalacji, nazwę, adres, zdolności przerobowe, a ponadto dla składowisk odpadów zostaną określone niewypełnione pojemności składowiska i przewidywaną masę odpadów do przyjęcia do czasu zamknięcia składowiska.

Identyfikacja problemów:

- niska świadomość ekologiczna wytwórców odpadów, szczególnie małych i średnich podmiotów gospodarczych,

- niewystarczająca znajomość zmieniających się przepisów prawnych wśród wytwórców odpadów,

- nieprzestrzeganie narzuconych w aktach prawnych obowiązków dla wytwórców i innych posiadaczy odpadów,

- niedostateczne wykorzystanie instrumentów i sankcji dla dyscyplinowania wytwórców odpadów i innych posiadaczy odpadów,

- trudna sytuacja ekonomiczna wielu podmiotów gospodarczych i bariera kapitałowa przy wprowadzaniu nowoczesnych rozwiązań technologicznych mogących przyczynić się do minimalizacji ilości wytwarzanych odpadów oraz zwiększenia stopnia ich odzysku,

- niski poziom pozyskiwania środków unijnych oraz z innych dostępnych źródeł finansowania przez podmioty gospodarcze,

- niewystarczający poziom kompetencji i wiedzy administracji publicznej, która jest odpowiedzialna za wydawanie decyzji z zakresu gospodarki odpadami.

W trakcie realizacji pierwszego KPGO zaobserwowano poprawę w niektórych dziedzinach gospodarki odpadami i udało się osiągnąć niektóre cele, np. w zakresie gospodarki odpadami opakowaniowymi. Notowany jest spadek masy wytwarzanych odpadów. Wprowadzony już wcześniej system wydawania decyzji dotyczących wytwarzania odpadów przyczynił się do oddzielenia wzrostu masy wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego (PKB), co przedstawiono na rysunku 2-16.

Rysunek 2-16 Zależność pomiędzy PKB a ilością wytworzonych odpadów (ogółem) w latach 1990 - 2004 (rok 1990 - 100%)

grafika

Jednakże w dalszym ciągu istnieje wiele problemów, które należy sukcesywnie rozwiązywać.

Występują trudności w monitorowaniu stanu gospodarki odpadami ze względu na bardzo rozczłonkowany system zbierania informacji na temat gospodarki odpadami (na podstawie szeregu aktów prawnych, przez wiele instytucji zarówno drogą administracyjną, jak i badań statystycznych, przy użyciu różnych metodyk). Z tego też względu trudno jest niekiedy określić, czy dostępne moce instalacji są wystarczające.

Ze względu na liczne zmiany prawne występują trudności ze zrozumieniem i właściwym stosowaniem przepisów w zakresie gospodarki odpadami zarówno przez przedsiębiorców, jak i organy administracji publicznej.

Pomimo wzrostu świadomości ekologicznej społeczeństwa, ciągle w niektórych dziedzinach powszechne są stare poglądy (np. na temat wysokiej szkodliwości dla środowiska i zdrowia człowieka termicznych metod przekształcania odpadów), które utrudniają lokalizację, nowych inwestycji.

Niejednolite wytyczne odnośnie do selektywnego zbierania odpadów komunalnych (często skomplikowane, a przez to nieprzyjazne i niezrozumiałe dla przeciętnego obywatela) są jednym z hamulców rozwoju selektywnego zbierania odpadów.

W zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi podstawową metodą stanowi niestety w dalszym ciągu składowanie. Składowanie wysokiego odsetka odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, jak również składowanie innych odpadów ulegających biodegradacji, czy też stosowanie na składowiskach odpadów jako tzw. przesypek osadów ściekowych, powoduje, że składowanie odpadami jest znaczącym źródłem emisji metanu, który jest jednym z najgroźniejszych gazów cieplarnianych.

Niewykorzystywanie odpadów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego jako źródła energii odnawialnej, szczególnie przy zastępowaniu paliw kopalnych, spowalnia proces osiągnięcia limitów wykorzystania energii odnawialnej przez Polskę.

Niestety wiele metod odzysku, w tym recyklingu, bazuje na technologiach, których jakość ekologiczna jest wątpliwa i ich stosowanie ma na celu jedynie wydawanie dokumentów potwierdzających odzysk lub recykling.

Obserwowano również tendencję do jak najszerszego stosowania odpadów na powierzchni ziemi - między innymi do makroniwelacji, do rekultywacji lub nawożenia. O ile w niektórych przypadkach jest to jak najbardziej uzasadnione ekologicznie, to jednak w wielu przypadkach była to wyłącznie forma uniknięcia składowania odpadów w przystosowanych do tego celu obiektach (składowiskach odpadów), która powodowała rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń zawartych w odpadach w środowisku.

Od 1 maja 2004 r., czyli od dnia przystąpienia do Unii Europejskiej, powstały pewne nowe niepokojące zjawiska. W tym okresie napłynęło do Polski około 1,7 mln używanych pojazdów, w przeważającej liczbie ponad 10-letnich lub powypadkowych, które w krótkim czasie stają się odpadami. Pojazdy te są sprowadzane głównie przez osoby prywatne. Powoduje to znaczące obciążenie dla dopiero rozwijającego się systemu gospodarowania tymi odpadami, tym bardziej że zgodnie z prawem, które stanowi transpozycję prawa unijnego, ostatni właściciel ma prawo do bezpłatnego oddania pojazdu wycofanego z eksploatacji. Podobną tendencję obserwuje się również w innych segmentach rynku, które zostały objęte podobnymi regulacjami na poziomie Unii Europejskiej, np. w sprzęcie elektrycznym i elektronicznym. Odrębny problem stanowi wprowadzenie ostrzejszych wymagań w zakresie składowania odpadów komunalnych w niektórych państwach członkowskich Unii Europejskiej niż ustanowione na poziomie Unii. Powoduje to poszukiwanie przez przedsiębiorców w tych krajach możliwych sposobów przesyłania tych odpadów do innych państw, gdzie koszty zagospodarowania są niższe. Pomimo uzyskania przez Polską okresów przejściowych w zakresie transgranicznego przemieszczenia odpadów oraz dość restrykcyjnej polityki Głównego Inspektora Ochrony Środowiska obserwuje się sprowadzanie do kraju odpadów jako jeszcze produktów (szczególnie dotyczy to prób klasyfikowania odpadów jako paliw). Powoduje to, że krajowe moce przerobowe stają się niedostępne dla przetwarzania odpadów krajowych.

Prognozując zmiany ilości i jakości odpadów komunalnych przyjęto następujące założenia:

- nie będą następowały istotne zmiany składu morfologicznego wytwarzanych odpadów komunalnych;

- wzrost jednostkowego wskaźnika wytwarzania odpadów kształtował się będzie na poziomie 5% w okresach 5 letnich i będzie następujący:

* 2010 r. - 289 kg/M/rok,

* 2014 r. - 301 kg/M/rok

* 2018 r. - 313 kg/M/rok;

- wzrost poziomu selektywnego zbierania odpadów z obecnych 2% (w stosunku do całości wytwarzanych odpadów) do 10% w 2010 r. i 20% w 2018 r., spowoduje zmiany ilości i składu odpadów niesegregowanych; zmniejszy się w nich głównie zawartość papieru, tworzyw sztucznych, szkła i metali;

- ilość pozostałych odpadów w grupie 20 wzrastać będzie średnio o 5% w okresach 5-letnich (1% w skali roku).

Prognozowane ilości wytwarzanych odpadów komunalnych zawiera tabela 3-1.

Tabela 3-1 Prognoza wytwarzania odpadów komunalnych

3.1.1 Prognoza ilości wytwarzanych odpadów ulegających biodegradacji

Prognoza wytwarzania odpadów ulegających biodegradacji podana została w tabeli 3-2.

Tabela 3-2 Prognoza wytwarzania odpadów ulegających biodegradacji

Z polskiego prawa - wynika konieczność zmniejszenia ilości składowanych odpadów ulegających biodegradacji, co przedstawia rysunek 3-1. Zmniejszająca się ilość tych odpadów w okresie 2010 - 2018 wynika z prognozowanego zmniejszenia się liczby mieszkańców kraju.

Rysunek 3-1 Redakcja składowanych odpadów ulegających biodegradacji.

grafika

W 2010 r. ilość składowanych odpadów komunalnych ulegających biodegradacji nie powinna przekraczać 3,29 mln Mg. Wobec zaprezentowanej powyżej prognozy wytwarzania odpadów komunalnych ulegających biodegradacji szacuje się, że ilość odpadów poddanych odzyskowi i unieszkodliwianiu (poza składowaniem) powinna kształtować się na poziomie około 2,5 mln Mg.

Natomiast w 2013 r. ilość składowanych odpadów komunalnych ulegających biodegradacji nie powinna przekraczać 2,19 mln Mg, a szacowana ilość odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, która powinna zostać poddana odzyskowi lub unieszkodliwianiu (poza składowaniem), wyniesie około 3,5 mln Mg.

Docelowo w 2020 r. ilość składowanych odpadów komunalnych ulegających biodegradacji nie powinna przekraczać 1,53 mln Mg. Wobec powyższego szacuje się, że w 2018 r. trzeba będzie przekształcić biologicznie lub termicznie co najmniej 3,6 mln Mg.

3.1.2 Prognozowane zmiany w zakresie rozwiązań organizacyjnych i techniczno - technologicznych.

Przewiduje się, że będzie następować:

- rozwój selektywnego zbierania oraz segregowania odpadów komunalnych, między innymi w związku z koniecznością wdrażania wymagań dyrektyw unijnych,

- przyspieszenie działań w zakresie tworzenia ponadgminnych i gminnych systemów odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych ze szczególnym uwzględnieniem odpadów ulegających biodegradacji,

- budowa regionalnych zakładów zagospodarowania odpadów komunalnych, obejmujących instalacje do biologicznego lub termicznego przekształcania odpadów (w zależności od wielkości regionu),

- zmniejszenie się ilości składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i komunalne, na których składowane są odpady komunalne, ze względu na zamykanie składowisk niespełniających wymagań, nieuzyskanie pozwoleń zintegrowanych (termin uzyskania pozwoleń mija 30 kwietnia 2007 r.).

Prognozowanie ilości odpadów niebezpiecznych możliwych do wytworzenia do 2018 r. jest trudne i zależy od wielu czynników, głównie ekonomicznych. Porównując jednak ilości wytworzonych odpadów niebezpiecznych na przestrzeni lat 2000-2004 można założyć wzrost ilości wytwarzania na poziomie kilkudziesięciu tysięcy Mg/rok.

Prognozuje się przyrost ilości wytwarzanych odpadów niebezpiecznych na następującym poziomie:

- 2010 r. - 1.800 tys. Mg,

- 2014 r. - 1.830 tys. Mg,

- 2018 r. - 1.870 tys. Mg.

Czynnikami ograniczającymi ilości wytwarzanych odpadów niebezpiecznych mogą być: zmiany w technologiach produkcji prowadzące do minimalizacji ilości wytwarzania odpadów niebezpiecznych, zmiany w technologiach produkcji prowadzące do zagospodarowywania określonych rodzajów odpadów w procesach produkcyjnych zakładów oraz upadłość firm produkcyjnych lub zmiany kierunku działalności.

3.2.1 Odpady zawierające PCB

Ilość wytwarzanych odpadów zawierających PCB będzie wzrastać do roku 2010 w związku z koniecznością całkowitego usunięcia urządzeń zawierających PCB (nie później niż do dnia 30 czerwca 2010 r.).

W tabeli 3-3 przedstawiono planowane przez przedsiębiorców minimalne ilości urządzeń zawierających PCB przeznaczone do dekontaminacji i unieszkodliwiania.

Tabela 3-3 Planowana przez przedsiębiorców minimalna liczba zinwentaryzowanych urządzeń zawierających PCB przeznaczonych do dekontaminacji i/lub unieszkodliwiania w latach 2007-2010

Przy ustalaniu kolejności kierowania urządzeń do dekontaminacji i unieszkodliwiania wzięto pod uwagę między innymi następujące kryteria: stan urządzenia, wiek urządzenia (im starsze urządzenie tym większe prawdopodobieństwo awarii i wydostania się PCB do środowiska) oraz lokalizacja urządzenia.

Jak wynika z powyższej tabeli największa ilość urządzeń zawierających PCB przewidziana jest do unieszkodliwienia w latach 2009-2010 i wynosi około 36 tys. sztuk. Ze względu na możliwość wystąpienia trudności w unieszkodliwianiu tak dużej ilości urządzeń, wskazane byłoby sukcesywne rozłożenie tego procesu, tj. unieszkodliwianie po około 9 tys. sztuk rocznie na przestrzeni lat 2007-2010.

3.2.2 Oleje odpadowe

W związku ze spadkiem zapotrzebowania na oleje smarowe świeże, spowodowanym między innymi zwiększeniem czasu eksploatacji olejów, nastąpi prawdopodobnie spadek możliwych do pozyskania olejów odpadowych.

Prognozuje się następujące ilości olejów odpadowych możliwych do pozyskania:

- 2010 r. - 94,2 tys. Mg,

- 2014 r. - 90,4 tys. Mg,

- 2018 r. - 86,8 tys. Mg.

3.2.3 Zużyte baterie i akumulatory

Szacuje się, że w następnych latach zauważalna będzie nieznaczna tendencja wzrostowa w zakresie wytwarzania zużytych baterii i akumulatorów, z uwagi między innymi na fakt, że obecnie mieszkańcy Polski zużywają około 60% baterii pierwotnych w stosunku do zużycia baterii pierwotnych przez mieszkańców Unii Europejskiej.

3.2.4 Odpady medyczne i weterynaryjne

Przyjmując wzrost ilości udzielanych porad medycznych o około 1% rocznie, prognoza ilości powstających odpadów medycznych w lecznictwie otwartym (poradnie i praktyki lekarskie) przedstawia się następująco:

- 2010 r. - 8,4 tys. Mg odpadów, w tym 2,5 tys. odpadów niebezpiecznych,

- 2014 r. - 8,8 tys. Mg odpadów, w tym 2,6 tys. odpadów niebezpiecznych,

- 2018 r. - 9,2 tys. Mg odpadów, w tym 2,7 tys. odpadów niebezpiecznych.

Wzrost ilości powstających odpadów medycznych w lecznictwie otwartym jest spowodowany faktem starzenia się społeczeństwa w naszym kraju. Szacuje się, że do 2018 r. nastąpi około 30% wzrost liczby osób po 65 roku życia.

Przyjmując ilość łóżek w lecznictwie zamkniętym (szpitale) na stałym poziomie około 200 tys. (do 2018 r.) prognozowana ilość odpadów medycznych powstających w tym sektorze wynosić będzie około 72 tys. Mg rocznie, w tym około 30% to odpady niebezpieczne. Ilość ta będzie utrzymywać się na stałym poziomie pomimo starzenia społeczeństwa, ponieważ obserwuje się skrócenie czasu pobytu pacjenta w szpitalu o około 10-15% w stosunku do 2000 r.

Tak więc łączna ilość medycznych odpadów niebezpiecznych w latach 2007-2018 będzie kształtowała się na poziomie: 24 - 25 tys. Mg.

Szacuje się, że ilość odpadów weterynaryjnych niebezpiecznych kształtuje się na poziomie około 10% niebezpiecznych odpadów medycznych. Zatem ilość niebezpiecznych odpadów weterynaryjnych w latach 2007-2018 będzie wahała się w granicach 2,4 - 2,5 tys. Mg.

3.2.5 Pojazdy wycofane z eksploatacji

Na prognozę ilości wycofanych samochodów, poza ilością rejestrowanych i wyrejestrowanych samochodów, ma wpływ kilka innych czynników, między innymi: wartość wskaźnika ilości osób przypadających na 1 samochód oraz prognozy demograficzne. W miarę rozwoju gospodarki i wzrostu zamożności społeczeństwa liczba pojazdów, a więc także liczba pojazdów wycofanych z eksploatacji będzie systematycznie wzrastać. Obserwowane będzie zjawisko wymiany starszych modeli pojazdów na nowsze, co również przyczyni się do wzrostu ilości pojazdów wycofanych z eksploatacji.

Prognozowane ilości pojazdów wycofanych z eksploatacji będą kształtować się na poziomie:

- 2010 r. - 1.005 tys. Mg,

- 2014 r. - 1.222 tys. Mg,

- 2018 r. - 1.485 tys. Mg.

3.2.6 Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny

Przyjmuje się, że dynamika wzrostu ilości zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego będzie wahała siew granicach 3 - 5% w skali rocznej (przy 5% tempie wzrostu masy wprowadzanego sprzętu na rynek).

Zakładając również czas eksploatacji sprzętu elektrycznego i elektronicznego na poziomie 8-12 lat można prognozować, że ilość zużytego sprzętu (ogółem) będzie wynosić:

- 2010 r. - 465 tys. Mg,

- 2014 r. - 524 tys. Mg,

- 2018 r. - 590 tys. Mg,

natomiast dla zużytego sprzętu pochodzącego z gospodarstw domowych będzie kształtować się następująco:

- 2008 r. - 172 tys. Mg,

- 2010 r. - 175 tys. Mg,

- 2014 r. - 180 tys. Mg,

- 2018 r. - 182 tys. Mg.

3.2.7 Odpady zawierające azbest

Zgodnie z "Programem usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski" przyjętym przez Radę Ministrów RP w dniu 14 maja 2002 r. szacowana ilość wyrobów zawierających azbest wynosząca 15 mln Mg powinna być usunięta do końca 2032 r. Natomiast do 2018 r. powinno być usunięte około 60% ilości odpadów zawierających azbest.

Również w najbliższych latach można spodziewać się niewielkich ilości odpadów pochodzących z wyrobów zawierających włókna azbestowe (chryzotyl), stosowane w diafragmach w instalacjach elektrolitycznych oraz jako elementy wałów w instalacjach do ciągnienia szkła. Wyroby te zostały dopuszczone do produkcji lub do wprowadzenia na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej do dnia 31 grudnia 2008 r. i będą stosowane do czasu ich zużycia lub do czasu, kiedy wcześniej będą dostępne substytuty bezazbestowe (ustawa z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. z 2005 r. Nr 10, poz. 72)).

3.2.8 Przeterminowane pestycydy

Do 2010 r. powinny zostać zlikwidowane wszystkie istniejące na terenie kraju mogilniki zawierające ok. 4,6 tys. Mg odpadów oraz powinna zostać rozpoczęta likwidacja zagrożeń powodowanych przez składowiska poprodukcyjnych odpadów pestycydowych, niespełniających wymogów ochrony środowiska.

3.2.9 Odpady materiałów wybuchowych

Szacuje się ilość nowopowstałych zbędnych środków bojowych na poziomie 150 Mg/rok.

3.3.1 Zużyte opony

Ilość zużytych opon będzie stale wzrastać, w tempie proporcjonalnym do wzrostu ilości pojazdów mechanicznych. Prognoza ta do roku 2018 przedstawia się następująco:

- 2010 r. - 135.000 Mg odpadów,

- 2014 r. - 150.000 Mg odpadów,

- 2018 r. - 165.000 Mg odpadów.

3.3.2 Odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej

Ilość wytworzonych odpadów uzależniona jest od rozwoju lub recesji w poszczególnych sektorach gospodarki, a w szczególności w budownictwie, drogownictwie i kolejnictwie. Prognozuje się wzrost ilości wytwarzanych odpadów do:

- 2010 r. - 2.000 tys. Mg,

- 2014 r. - 2.200 tys. Mg,

- 2018 r. - 2.400 tys. Mg.

3.3.3 Komunalne osady ściekowe

Na ilość wytwarzanych osadów mają wpływ dwa zasadnicze czynniki: zmiany demograficzne oraz realizacja inwestycji z zakresu budowy i rozbudowy sieci kanalizacyjnych oraz oczyszczania ścieków. Przewiduje się stały wzrost stopnia skanalizowania kraju. Zgodnie z założeniami KPOŚK w 2015 r. systemy sieciowe obsługiwać będą:

- w aglomeracjach o RLM wynoszącej ≥ 100 000 co najmniej 98% mieszkańców,

- w aglomeracjach o RLM wynoszącej 15.000 ÷ 100.000 co najmniej 90% mieszkańców,

- w aglomeracjach o RLM wynoszącej 2.000 ÷ 15.000 co najmniej 80% mieszkańców.

Zakłada się, że do 2015 r. wszystkie aglomeracje o RLM wynoszącej ≥ 2.000 będą wyposażone w systemy kanalizacji zbiorczej (we wszystkich aglomeracjach o RLM ≥ 15.000 systemy kanalizacji zbiorczej już istnieją). Ponadto w wykonanej w 2005 r. aktualizacji KPOŚK zakłada się wyposażenie w systemy kanalizacji zbiorczej aglomeracji w gminach wiejskich o zabudowie rozproszonej, w tym gminach wiejskich w otoczeniu dużych miast (wzrost liczby aglomeracji <15.000 RLM i przyrost RLM w aglomeracjach >15.000 RLM).

Według KPOŚK prognozowana na 2015 r. ilość suchej masy osadów ściekowych ustabilizowanych, które powstaną w komunalnych oczyszczalniach ścieków wyniesie 642,4 tys. Mg. Szacuje się, że w 2015 r. około 58% ogólnej ilości osadów wytwarzanych w Polsce, powstanie w aglomeracjach o RLM powyżej 100.000. W pozostałych przedziałach aglomeracji wielkości te będą wynosić odpowiednio: około 29% w aglomeracjach o RLM 15.000-100.000 i około 13% w aglomeracjach o RLM 2.000 - 15.000. Opierając się o powyższe założenia i prognozy demograficzne, szacuje się, że ilości osadów ściekowych, które zostaną wytworzone w Polsce na przestrzeni do roku 2018 będą następujące:

- 2010 r. - 612,8 tys. Mg s.m.,

- 2015 r. - 642,4 tys. Mg s.m.,

- 2018 r. - 706,6 tys. Mg s.m.

3.3.4 Odpady opakowaniowe

Z uwagi na postęp technologiczny, jaki dokonał się w zakresie wytwarzania materiałów opakowaniowych i opakowań, polegający na znacznym obniżeniu ich masy, a także ze względu na konieczność przeprowadzania przez przedsiębiorców redukcji masy opakowań w systemach pakowania towarów (redukcja u źródła zgodnie z normą PN-EN 13428:2005 (U) Opakowania - Wymagania dotyczące wytwarzania i składu - Zapobieganie poprzez redukcję u źródła) w latach 2007-2018 nie przewiduje się znaczącego wzrostu masy odpadów opakowaniowych. Prognozy zużycia poszczególnych grup opakowań nie wskazują na potencjalne zmiany struktury odpadów opakowaniowych. Do roku 2018 dominującymi z uwagi na masę będą odpady z tektury/papieru, odpady ze szkła oraz odpady z tworzyw sztucznych.

W perspektywie lat 2007-2018 oczekuje się również pozytywnych zmian w zakresie przydatności odpadów do recyklingu materiałowego oraz odzysku energii. Wynika to z konieczności zapewnienia zgodności z wymaganiami zasadniczymi dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 94/62/WE z dnia 20 grudnia 1994 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych, np. poprzez postępowanie zgodne z normami zharmonizowanymi z dyrektywą.

Oszacowaną masę wszystkich rodzajów opakowań (również tych nieobjętych obecnie obowiązkiem odzysku i recyklingu) oraz elementów opakowań (np. zamknięcia, etykiety papierowe i z tworzyw sztucznych itd.), przedstawiono w tabeli 3-4.

Tabela 3-4 Szacunkowe dane dotyczące masy odpadów opakowaniowych do 2018 r.

W zakresie funkcjonującego zaplecza do segregacji i przygotowania odpadów do przetwórstwa przewiduje się znaczną poprawę w wyposażeniu sortowni odpadów opakowaniowych (urządzenia do rozdrabniania, prasowania, segregacji magnetycznej, sortowania optycznego czy flotacji oraz uzdatniania stłuczki itp.) oraz wzrost liczby takich obiektów.

W perspektywie lat 2014-2018 przewiduje się wzrost możliwości odzysku energii z odpadów opakowaniowych nieprzydatnych do recyklingu, przez spalanie w spalarniach odpadów komunalnych. Dotyczy to przede wszystkim odpadów z tworzyw sztucznych, odpadów wielomateriałowych z udziałem tworzyw sztucznych, papieru oraz z udziałem folii metalizowanych i cienkich folii aluminiowych oraz tych opakowań jednostkowych, o dużej wartości opałowej powstających w gospodarstwach domowych, dla których pozostałość produktu jest barierą w recyklingu.

3.3.5 Odpady z wybranych gałęzi gospodarki, których zagospodarowanie stwarza problemy

Ilość wytwarzanych odpadów innych niż niebezpieczne i komunalne oraz sposobów gospodarowania odpadami zależeć będzie głównie od ogólnego rozwoju gospodarczego Polski, koniunktury w poszczególnych sektorach gospodarki, zmian w uregulowaniach prawnych, sytuacji ekonomicznej (a w szczególności kosztów przetwarzania odpadów), powstawania nowych obiektów do odzysku i unieszkodliwiania odpadów, zmian w technologiach produkcji (szczególnie dążących do minimalizacji odpadów), intensyfikacji kontroli oraz inwentaryzacji wytwarzanych odpadów.

Jako stałą tendencję przewiduje się dalszy rozwój gospodarczy kraju w następstwie restrukturyzacji przemysłu i handlu w okresie najbliższych 15 lat. Zgodnie z obserwowanymi tendencjami rozwoju, istnieją duże szansę, że przy utrzymaniu rozwoju gospodarczego, Polska przejdzie ze stadium wzrostu opartego głównie na wykorzystaniu zasobów naturalnych i czynnika pracy, do stadium, w którym dominuje efektywne wykorzystanie kapitału rzeczowego i ludzkiego oraz innowacje technologiczne oparte na przemysłach "wiedzy".

Ogółem, ilość wytwarzanych odpadów innych niż komunalne i niebezpieczne będzie wykazywać nieznaczne wahania, rządu 3 - 5% rocznie, z tendencją zniżkową. Prognozowane ilości odpadów przedstawiono na rysunku 3-2.

Rysunek 3-2 Prognozy wytwarzania ilości odpadów innych niż komunalne i niebezpieczne do 2018 r.

grafika

Do roku 2018 przewiduje się spadek ilości wytwarzanych odpadów w sektorach:

- wydobywczym (grupa 01) o około 15%,

- spożywczo - rolnym (grupa 02) o około 5%,

- drzewno - papierniczym (grupa 03) o około 3%,

- skórzano - tekstylnym (grupa 04) o około 8%,

- chemicznym - syntezy nieorganicznej (grupa 06) o około 6%.

Wzrośnie ilość odpadów wytwarzanych w przemyśle i sektorach:

- przeróbki ropy naftowej, gazu ziemnego i węgla (grupa 05) - o około 20%,

- chemii organicznej (grupa 07) - o około 10%,

- powłok ochronnych (grupa 08) - o około 20%,

- procesów termicznych (grupa 10) - o około 6%,

- chemicznej obróbki i powlekania powierzchni metali oraz innych materiałów (grupa 11) - o około 40%,

- odpady nie ujęte w innych grupach (grupa 16) - o około 25%,

- instalacji i urządzeń służących zagospodarowaniu odpadów z oczyszczania ścieków, uzdatniania wody pitnej i wody do celów przemysłowych (grupa 19) - o około 30%.

Na niezmienionym poziomie powinno utrzymać się wytwarzanie odpadów z kształtowania oraz fizycznej i mechanicznej obróbki powierzchni metali i tworzyw sztucznych (grupa 12).

Prognozowane zmiany w ilości wytwarzanych odpadów innych niż komunalne i niebezpieczne w poszczególnych grupach przedstawia tabela 3-5.

Tabela 3-5 Prognozy powstawania odpadów innych niż komunalne i niebezpieczne do 2018 r.

Prognozuje się wzrost ilości odpadów poddanych procesom odzysku - o około 6% do roku 2018 oraz unieszkodliwianych poza składowaniem - o około 4%. Niezmieniona powinna zostać ilość magazynowanych odpadów.

Celem dalekosiężnym tworzenia krajowego planu gospodarki odpadami jest dojście do systemu gospodarki odpadami zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju, w którym w pełni realizowane są zasady gospodarki odpadami, a w szczególności zasada postępowania z odpadami zgodnie z hierarchią gospodarki odpadami, czyli po pierwsze zapobiegania i minimalizacji ilości wytwarzanych odpadów oraz ograniczania ich właściwości niebezpiecznych, a po drugie wykorzystywania właściwości materiałowych i energetycznych odpadów, a w przypadku gdy odpadów nie można poddać procesom odzysku ich unieszkodliwienie, przy czym składowanie generalnie jest traktowane jako najmniej pożądany sposób postępowania z odpadami. Realizacja tego celu umożliwi osiągnięcie innych celów takich, jak: ograniczenie zmian klimatu powodowanych przez gospodarkę odpadami poprzez minimalizację emisji gazów cieplarnianych z technologii zagospodarowania odpadów czy też zwiększenie udziału w bilansie energetycznym kraju energii ze źródeł odnawialnych poprzez zastępowanie spalania paliw kopalnych spalaniem odpadów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego.

W związku z powyższym, zgodnie z polityką ekologiczną państwa, przyjęto następujące cele główne:

* utrzymanie tendencji oddzielenia wzrostu ilości wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju wyrażonego w PKB,

* zwiększenie udziału odzysku, w tym w szczególności odzysku energii z odpadów, zgodnego z wymaganiami ochrony środowiska,

* zmniejszenie ilości wszystkich odpadów kierowanych na składowiska odpadów,

* zamknięcie do końca 2009 r. wszystkich krajowych składowisk niespełniających przepisów prawa,

* wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów,

* stworzenie kompleksowej bazy danych o wprowadzanych na rynek produktach i gospodarce odpadami w Polsce,

przy czym, wprowadzanie zmian prawa będzie ograniczone do niezbędnego minimum, wynikającego z konieczności transpozycji prawa unijnego oraz potrzeby wprowadzenia zmian wskazanych w niniejszym Kpgo 2010. Szczególny nacisk zostanie położony na egzekwowania przepisów prawa w odniesieniu do gospodarki odpadami, również w kontekście transgranicznego przemieszczania odpadów.

Ze względu na fakt, że kierunki zmian prawa ochrony środowiska są obecnie wyznaczane głównie na poziomie Unii Europejskiej, jednym z głównych celów w zakresie gospodarki odpadami staje się również aktywny udział Polski w pracach na forum Unii Europejskiej, w szczególności w pracach nad nowymi aktami prawnymi. Polska jako członek społeczności międzynarodowej podpisała Konwencję Sztokholmską w sprawie trwałych zanieczyszczeń organicznych jeszcze przed przystąpieniem do Unii Europejskiej. Ze względu na fakt, że Unia Europejska już ratyfikowała tę Konwencję, celem jest ratyfikowanie Konwencji przez Polskę najpóźniej do końca 2007 r.

Dla poszczególnych grup odpadów (tj. odpadów komunalnych, odpadów niebezpiecznych i pozostałych odpadów) sformułowano, przedstawione poniżej, dodatkowe cele szczegółowe.

W gospodarce odpadami komunalnymi przyjęto następujące cele:

- objęcie zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych 100% mieszkańców, najpóźniej do końca 2007 r.,

- zapewnienie objęcia wszystkich mieszkańców systemem selektywnego zbierania odpadów, dla którego minimalne wymagania określono w Kpgo2010, najpóźniej do końca 2007 r.,

- zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, aby nie było składowanych:

* w 2010 r. więcej niż 75%,

* w 2013 r. więcej niż 50%,

* w 2020 r. więcej niż 35%

masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r.,

- zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych do max. 85% wytworzonych odpadów do końca 2014 r.,

- zredukowanie liczby składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, na których są składowane odpady komunalne, do max. 200 do końca 2014 r.

4.2.1 Odpady zawierające PCB

W okresie od 2007 r. do 2010 r. celem jest całkowite zniszczenie i wyeliminowanie PCB ze środowiska poprzez kontrolowane unieszkodliwianie PCB oraz dekontaminację lub unieszkodliwianie urządzeń zawierających PCB.

W okresie od 2011 r. należy dokonywać likwidacji odpadów zawierających PCB o stężeniu poniżej 50 ppm.

4.2.2 Oleje odpadowe

W latach 2007 - 2018 utrzymanie poziomu odzysku na poziomie co najmniej 50%, a recyklingu rozumianego jako regeneracja na poziomie co najmniej 35%. Zważywszy, że instalacje do regeneracji olejów odpadowych wykorzystywane są w 50% konieczne jest dążenie do pełnego wykorzystania ich mocy przerobowych.

4.2.3 Zużyte baterie i akumulatory

Zgodnie z polityką ekologiczną państwa celem nadrzędnym jest rozbudowa systemu odzysku i unieszkodliwiania zużytych baterii i akumulatorów ukierunkowanego na całkowite wyeliminowanie ich składowania.

W okresie od 2007 r. do 2009 r. należy osiągnąć co najmniej poziomy odzysku i recyklingu (zdefiniowane w ustawie z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U. Nr 63, poz. 639, z późn. zm.)) wskazane w tabeli 4-1.

Tabela 4-1 Poziomy odzysku i recyklingu zużytych baterii i akumulatorów

W okresie od 2010 r. do 2018 r. stawia się następujące cele:

- osiąganie poziomów zbierania i recyklingu (zdefiniowanych i określonych w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/66/WE z dnia 6 września 2006 r. w sprawie baterii i akumulatorów oraz zużytych baterii i akumulatorów oraz uchylającej dyrektywę 91/157/EWG (Dz. Urz. WE L 266 z 26.9.2006 r., str. 1)), tj.:

* minimalnego poziomu zbierania zużytych baterii i akumulatorów (w tym akumulatorów Ni-Cd) w wysokości 25% do 2012 r. - zgodnie z art. 10 ust. 2 lit. a,

* minimalnego poziomu zbierania zużytych baterii i akumulatorów w wysokości 45% do 2016 r. - zgodnie z art. 10 ust. 2 lit. b,

* minimalnego poziomu recyklingu w wysokości 65% średniej wagi baterii i akumulatorów ołowiowo-kwasowych, w tym recykling zawartości ołowiu w najwyższym, technicznie możliwym do osiągnięcia stopniu przy jednoczesnym unikaniu nadmiernych kosztów (do 2010 r.) - zgodnie z art. 12 ust. 4,

* minimalnego poziomu recyklingu w wysokości 75% średniej wagi baterii i akumulatorów niklowo-kadmowych, w tym recykling zawartości kadmu w najwyższym, technicznie możliwym do osiągnięcia stopniu przy jednoczesnym unikaniu nadmiernych kosztów (do 2010 r.) - zgodnie z art. 12 ust. 4,

* minimalnego poziomu recyklingu 50% średniej wagi innych odpadów w postaci baterii i akumulatorów (do 2010 r.) - zgodnie z art. 12 ust. 4,

- ustanowienie od 2008 r. zakazu wprowadzania do obrotu:

* wszelkich baterii lub akumulatorów, które zawierają powyżej 0,0005% wagowo rtęci, bez względu na to, czy są wmontowane do urządzeń, z wyłączeniem ogniw guzikowych z zawartością rtęci nie wyższą niż 2% wagowo,

* baterii i akumulatorów przenośnych, które zawierają powyżej 0,002% wagowo kadmu, w tym tych, które są wmontowane do urządzeń, z wyłączeniem baterii i akumulatorów przenośnych przeznaczonych do użytku w:

* systemach awaryjnych i alarmowych, w tym w oświetleniu awaryjnym,

* sprzęcie medycznym,

* elektronarzędziach bezprzewodowych,

- ustanowienie od 2012 r. zakazu stosowania akumulatorów niklowo-kadmowych (Ni-Cd).

4.2.4 Odpady medyczne i weterynaryjne

W okresie od 2007 r. do 2018 r. celem będzie podniesienie efektywności selektywnego zbierania odpadów medycznych i weterynaryjnych (w tym segregacji odpadów u źródła powstawania), co spowoduje zmniejszenie ilości odpadów innych niż niebezpieczne w strumieniu odpadów niebezpiecznych.

4.2.5 Pojazdy wycofane z eksploatacji

Zgodnie z polityką ekologiczną państwa celem nadrzędnym jest zapewnienie pełnej skuteczności działania systemu zbierania i demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz odzysku, w tym recyklingu, odpadów powstających z pojazdów wycofanych z eksploatacji.

Wyznacza się następujące minimalne poziomy odzysku i recyklingu odniesione do masy pojazdów przyjętych do stacji demontażu w skali roku, do 2018 r.:

* od dnia 1 stycznia 2006 r. odpowiednio 75% i 70% dla pojazdów wyprodukowanych przed dniem 1 stycznia 1980 r. oraz 85% i 80% dla pozostałych pojazdów,

* od dnia 1 stycznia 2015 r. odpowiednio 95% i 85%, niezależnie od daty produkcji pojazdu.

4.2.6 Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny

Zgodnie z polityką ekologiczną państwa celem nadrzędnym jest rozbudowa systemu odzysku i unieszkodliwiania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego ukierunkowane na całkowite wyeliminowanie ich składowania.

W związku z powyższym wyznacza się następujące cele cząstkowe w okresie od 2007 r. do 2018 r.:

- osiągnięcie od 1 stycznia 2008 r. poziomów odzysku i recyklingu zużytego sprzętu w wysokości:

* dla zużytego sprzętu powstałego z wielkogabarytowych urządzeń gospodarstwa domowego i automatów do wydawania:

- poziomu odzysku w wysokości 80 % masy zużytego sprzętu,

- poziomu recyklingu części składowych, materiałów i substancji pochodzących ze zużytego sprzętu w wysokości 75 % masy zużytego sprzętu;

* dla zużytego sprzętu powstałego ze sprzętu teleinformatycznego, telekomunikacyjnego i audiowizualnego:

- poziomu odzysku w wysokości 75 % masy zużytego sprzętu,

- poziomu recyklingu części składowych, materiałów i substancji pochodzących ze zużytego sprzętu w wysokości 65 % masy zużytego sprzętu;

* dla zużytego sprzętu powstałego z małogabarytowych urządzeń gospodarstwa domowego, sprzętu oświetleniowego, narzędzi elektrycznych i elektronicznych z wyjątkiem wielkogabarytowych, stacjonarnych narzędzi przemysłowych, zabawek, sprzętu rekreacyjnego i sportowego oraz przyrządów do nadzoru i kontroli:

- poziomu odzysku w wysokości 70 % masy zużytego sprzętu,

- poziomu recyklingu części składowych, materiałów i substancji pochodzących ze zużytego sprzętu w wysokości 50 % masy zużytego sprzętu;

* dla zużytych gazowych lamp wyładowczych - poziomu recyklingu części składowych, materiałów i substancji pochodzących ze zużytych lamp w wysokości 80 % masy tych zużytych lamp;

- osiągnięcie od 1 stycznia 2008 r. poziomu selektywnego zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z gospodarstw domowych w wysokości 4 kg/mieszkańca/rok.

4.2.7 Odpady zawierające azbest

W okresie od 2007 r. do 2018 r. zakłada się sukcesywne osiąganie celów określonych w przyjętym w dniu 14 maja 2002 r. przez Radę Ministrów "Programie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski" przewidzianym do 2032 r., który zostanie w 2007 r. poddany aktualizacji.

4.2.8 Przeterminowane pestycydy

W okresie do 2010 r. planuje się likwidację mogilników i magazynów zawierających przeterminowane środki ochrony roślin oraz rozpoczęcie likwidacji zagrożeń powodowanych przez składowiska poprodukcyjnych odpadów pestycydowych, niespełniające wymogów ochrony środowiska.

Od 2011 r. planuje się likwidację pestycydowych skażeń terenu spowodowanych przez mogilniki, zagrażających bezpieczeństwu użytkowych wód podziemnych oraz do 2018 r. zakończenie likwidacji zagrożeń powodowanych przez składowiska poprodukcyjnych odpadów pestycydowych.

4.2.9 Odpady materiałów wybuchowych

W okresie od 2007 r. do 2014 r. celem nadrzędnym jest rozbudowa systemu zagospodarowania odpadów wybuchowych oraz dostosowanie go do wymagań ochrony środowiska.

4.3.1 Zużyte opony

W okresie od 2007 r. do 2018 r. celem nadrzędnym jest rozbudowa systemu zagospodarowania zużytych opon, w tym osiągnięcie poziomów odzysku i recyklingu zużytych opon zgodnie z tabelą 4-2.

Tabela 4-2 Roczne poziomy odzysku i recyklingu zużytych opon do roku 2018

4.3.2 Odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej

W okresie od 2007 r. do 2018 r. celem nadrzędnym jest rozbudowa systemu selektywnego zbierania odpadów z remontów, budowy i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej do odzysku, aby osiągnąć następujące poziomy odzysku: 50% w 2010 r. oraz 80% w 2018 r.

4.3.3 Komunalne osady ściekowe

W perspektywie do 2018 r. podstawowe cele w gospodarce komunalnymi osadami ściekowymi są następujące:

- ograniczenie składowania osadów ściekowych,

- zwiększenie ilości komunalnych osadów ściekowych przetwarzanych przed wprowadzeniem do środowiska oraz osadów przekształcanych metodami termicznymi,

- maksymalizacja stopnia wykorzystania substancji biogennych zawartych w osadach przy jednoczesnym spełnieniu wszystkich wymogów dotyczących bezpieczeństwa sanitarnego i chemicznego, zgodnie z celami przedstawionymi na rysunku 4-1.

Rysunek 4-1 Zmiany w strukturze odzysku i unieszkodliwiania osadów z komunalnych oczyszczalni ścieków w perspektywie do 2018 r.

grafika

4.3.4 Odpady opakowaniowe

W gospodarce odpadami opakowaniowymi w okresie od 2007 r. do 2018 r. przyjęto jako cel nadrzędny rozbudowę systemu, aby osiągnąć cele określone w tabeli 4-3.

Tabela 4-3 Roczne poziomy odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych do roku 2014

4.3.5 Odpady z wybranych gałęzi gospodarki, których zagospodarowanie stwarza problemy.

W okresie od 2007 r. do 2010 r. przyjmuje się następujące cele: zwiększenie udziału odpadów poddawanych procesom odzysku do 82% w 2010 r. oraz zwiększenie udziału odpadów unieszkodliwianych poza składowaniem do 5% w 2010 r., natomiast w okresie od 2011 r. do 2018 r. -następujące cele: zwiększenie udziału odpadów poddawanych procesom odzysku do 85% w 2018 r. oraz zwiększenie udziału odpadów unieszkodliwianych poza składowaniem do 7% w 2018 r.

Zapobieganie i minimalizacja wytwarzania odpadów są priorytetem w ustanowionej w prawie wspólnotowym hierarchii postępowania z odpadami, stanowiąc jednocześnie cel, dla osiągnięcia którego kraje członkowskie Unii Europejskiej mają obowiązek podejmować odpowiednie działania. Osiągnięcie tego celu uzależnione jest od wielu czynników, które nie dotyczą bezpośrednio gospodarowania odpadami lecz powiązane są np. ze wzrostem gospodarczym, stopniem wdrażania przez przedsiębiorców najlepszych dostępnych technik (BAT), czy zamożnością społeczeństwa. Decyzje o zapobieganiu powstawania odpadów zapadają już na etapie fazy projektowej wyrobu, a także na etapie jego wytwarzania, użytkowania oraz związane są z ostatecznym zagospodarowaniem odpadów powstających z tych wyrobów po zakończonym ich cyklu życia. W związku z tym na szczeblu krajowym będą podejmowane przede wszystkim następujące działania:

* kontynuacja badań nad nowymi technologiami, przyczyniającymi się do zapobiegania i minimalizacji powstawania odpadów oraz zmniejszenie ich negatywnego oddziaływania na środowisko,

* wspieranie wprowadzania niskoodpadowych technologii produkcji oraz zapewniających wykorzystanie możliwie wszystkich składników stosowanych surowców,

* promowanie wdrażania systemu zarządzania środowiskowego,

* intensyfikacja edukacji ekologicznej promującej minimalizację powstawania odpadów oraz prowadzenie skutecznej kampanii informacyjno-edukacyjnej w tym zakresie,

* realizacja "Krajowego planu działań w zakresie zielonych zamówień publicznych na lata 2007 -2009" oraz wersji na kolejne lata w zakresie zamówień publicznych,

* wykorzystywanie instrumentów ekonomicznych, w tym sukcesywne podnoszenie stawek opłat za składowanie odpadów, w szczególności zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów ulegających biodegradacji oraz odpadów, które można poddać procesom odzysku, w tym recyklingu.

W zakresie kształtowania polityki gospodarki odpadami nie przewiduje się gruntownych zmian w systemach gospodarowania poszczególnymi rodzajami odpadów. Niemniej jednak w trakcie tworzenia się i rozwoju poszczególnych systemów mogą być dokonywane pewne korekty. Głównymi kierunkami działań w zakresie gospodarowania odpadami są:

* intensyfikacja edukacji ekologicznej promującej właściwe postępowanie z odpadami oraz prowadzenie skutecznej kampanii informacyjno-edukacyjnej w tym zakresie,

* wypracowanie i monitorowanie rzeczywistych wskaźników wytwarzania i morfologii odpadów celem zdiagnozowania potrzeb w zakresie gospodarowania odpadami,

* wspieranie wdrażania efektywnych ekonomicznie i ekologicznie technologii odzysku i unieszkodliwiania odpadów, w tym technologii pozwalających na odzyskiwanie energii zawartej w odpadach w procesach termicznego i biochemicznego ich przekształcania,

* weryfikacja lokalizacji dotychczas istniejących składowisk odpadów oraz eliminowanie uciążliwości dla środowiska związanych z ich eksploatacją, w tym zamykanie i rekultywacja składowisk niespełniających wymogów prawa,

* wzmocnienie kontroli podmiotów prowadzących działalność w zakresie zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów,

* wprowadzenie instrumentów finansowych umożliwiających realizację zadań w zakresie gospodarki odpadami przez jednostki samorządu terytorialnego i dyscyplinujących jednostki samorządu w zakresie wykonywania przez nie obowiązków,

* wyeliminowanie praktyk niewłaściwej eksploatacji i rekultywacji składowisk odpadów.

Poniżej przedstawiono działania wymagane dodatkowo dla poszczególnych grup odpadów.

5.1.1 Zbieranie i transport odpadów

Osiągnięcie zakładanych celów w zakresie zbierania odpadów komunalnych wymaga realizacji następujących działań:

* kontrolowania przez gminy stanu zawieranych umów przez właścicieli nieruchomości z podmiotami prowadzącymi działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych, co skutkować powinno objęciem stosownymi umowami lub decyzjami 100 % mieszkańców kraju;

* kontrolowania przez gminy sposobów i zakresu wypełniania przez podmioty posiadające zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości - ustaleń zawartych w ww. zezwoleniach dotyczących metod oraz miejsc prowadzenia odzysku i unieszkodliwiania odpadów;

* doskonalenie systemów ewidencji wytwarzanych, poddawanych odzyskowi oraz unieszkodliwianiu odpadów komunalnych.

Zgodnie z wytyczonymi celami w zakresie odzysku i recyklingu wymagane jest prowadzenie selektywnego zbierania i odbierania następujących frakcji odpadów komunalnych:

* odpady zielone z ogrodów i parków,

* papier i tektura (w tym opakowania, gazety, czasopisma, itd.),

* odpady opakowaniowe ze szkła w podziale na szkło bezbarwne i kolorowe,

* tworzywa sztuczne i metale,

* zużyte baterie i akumulatory,

* zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny,

* przeterminowane leki,

* chemikalia (farby, rozpuszczalniki, oleje odpadowe, itd.),

* meble i inne odpady wielkogabarytowe,

* odpady budowlano-remontowe.

Pozostałe frakcje odpadów komunalnych mogą być zbierane łącznie jako zmieszane odpady komunalne.

Program rozwoju selektywnego zbierania odpadów powinien być opracowany na poziomie gminnym/międzygminnym, jako integralna część gminnego/międzygminnego planu gospodarki odpadami i dotyczyć sposobu prowadzenia selektywnego zbierania, rodzaju i wielkości pojemników, częstotliwości zbierania itd.

Odpady zebrane selektywnie powinny być transportowane w sposób zapobiegający ich zmieszaniu.

5.1.2 Odzysk i unieszkodliwianie odpadów

Maksymalizacja odzysku wymaga:

* zapewnienia, że odpowiednia przepustowość instalacji będzie dostępna, aby przetworzyć wszystkie selektywnie zebrane odpady, poprzez odpowiednie monitorowanie zrealizowanych i planowanych inwestycji,

* stymulowania rozwoju rynku surowców wtórnych i produktów zawierających surowce wtórne poprzez wspieranie współpracy organizacji odzysku, przemysłu i samorządu terytorialnego oraz konsekwentne egzekwowanie obowiązków w zakresie odzysku i recyklingu,

* promowania produktów wytwarzanych z materiałów odpadowych poprzez odpowiednie działania promocyjne i edukacyjne jak również zamówienia publiczne,

* wydawania pozwoleń tylko na budowę instalacji realizujących założenia planów gospodarki odpadami odpowiedniego szczebla i których celowość została potwierdzona analizą koszty-korzyści,

* zachęcania inwestorów publicznych i prywatnych do udziału w realizacji inwestycji strategicznych zgodnie z planami gospodarki odpadami,

* wspierania i promocji badań nad technologiami odzysku i unieszkodliwiania odpadów.

Jednym z zasadniczych kierunków działań jest intensywny wzrost zastosowania zarówno biologicznych, jak i termicznych metod przekształcania zmieszanych odpadów komunalnych. Ograniczenie składowania odpadów ulegających biodegradacji - związane jest z koniecznością budowy linii technologicznych do ich przetwarzania:

* kompostowni odpadów organicznych,

* linii mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych,

* instalacji fermentacji odpadów (organicznych lub zmieszanych),

* zakładów termicznego przekształcania zmieszanych odpadów komunalnych.

Podstawowym założeniem funkcjonowania gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce jest system rozwiązań regionalnych, w których są uwzględnione wszystkie niezbędne elementy tej gospodarki w danych warunkach lokalnych (np. z termicznym przekształcaniem). Istotnym jest, by planowane instalacje, w szczególności obiekty termicznego przekształcania odpadów spełniały kryteria BAT, a stosowane technologie były sprawdzone poprzez wieloletnie i liczne doświadczenia.

5.1.3 Wdrażanie systemowych i kompleksowych rozwiązań w gospodarce odpadami komunalnymi

Podstawą gospodarki odpadami komunalnymi powinny stać się zakłady zagospodarowania odpadów (zzo) o przepustowości wystarczającej do przyjmowania i przetwarzania odpadów z obszaru zamieszkałego minimum przez 150 tys. mieszkańców, spełniające w zakresie technicznym kryteria najlepszej dostępnej techniki.

Zzo winny zapewniać co najmniej następujący zakres usług:

* mechaniczno-biologiczne lub termiczne przekształcanie zmieszanych odpadów komunalnych i pozostałości z sortowni,

* składowanie przetworzonych zmieszanych odpadów komunalnych,

* kompostowanie odpadów zielonych,

* sortowanie poszczególnych frakcji odpadów komunalnych zbieranych selektywnie (opcjonalnie),

* zakład demontażu odpadów wielkogabarytowych (opcjonalnie),

* zakład przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (opcjonalny).

W przypadku aglomeracji lub regionów obejmujących powyżej 300 tys. mieszkańców preferowaną metodą zagospodarowania zmieszanych odpadów komunalnych jest ich termiczne przekształcanie. Do spalarni odpadów komunalnych przyjmowane będą zakaźne odpady medyczne i weterynaryjne po ich wstępnej dezaktywacji.

W wojewódzkich planach gospodarki odpadami należy określić regiony (poprzez określenie listy gmin) obsługiwane przez zakłady zagospodarowania odpadów - w uzgodnieniu z samorządem powiatowym i gminnym. W przypadku regionów obejmujących gminy z więcej niż jednego województwa, odpowiednie zapisy powinny zostać dokonane we wszystkich planach wojewódzkich.

W planach wojewódzkich i planach gminnych wskazuje się miejsca odzysku i unieszkodliwiania zmieszanych odpadów komunalnych na okres do wybudowania zakładów regionalnych zagospodarowania odpadów. W zezwoleniach na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości wskazywane są miejsca odzysku i unieszkodliwiania na okres do wybudowania zakładu regionalnego oraz po wybudowaniu takiego zakładu.

W wojewódzkich, powiatowych, i gminnych planach gospodarki odpadami, do obliczania bazowej ilości odpadów ulegających biodegradacji wytworzonych w 1995 r. przyjmuje się dla terenów:

- miejskich - 155 kg na mieszkańca rocznie,

- wiejskich - 47 kg na mieszkańca rocznie,

oraz liczbę mieszkańców w danej jednostce organizacyjnej w tym roku.

5.1.4 Uporządkowanie składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne

Dla spełnienia celu, jakim jest bezpieczne składowanie odpadów, niezbędne są działania zmierzające do doprowadzenia do końca 2009 r. do stanu, w którym wszystkie składowiska będą spełniały wymagania prawa.

W aktualizowanych wojewódzkich planach gospodarki odpadami zostaną szczegółowo przedstawione działania zmierzające do realizacji wyżej przedstawionego celu oraz podane zostaną harmonogramy budowy składowisk odpadów komunalnych jako integralnych elementów zakładów zagospodarowania odpadów lub modernizacji części składowisk (jeżeli modernizacje takie wynikać będą z pozwoleń zintegrowanych) oraz zamykania składowisk niespełniających wymagań.

Ponadto w ramach przygotowania planów wojewódzkich określone zostaną pojemności składowisk do dalszego wykorzystania.

W poszczególnych województwach winno dążyć się do zredukowania ilości małych nieefektywnych składowisk lokalnych i zapewnienia funkcjonowania składowisk ponadgminnych w ilości 5 do 15 (max.) obiektów w skali województwa do końca roku 2014.

W przypadku składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne preferuje się obiekty obsługujące obszar zamieszkiwany co najmniej przez 150 tys. mieszkańców. Łączna wielkość składowisk (ich pojemność chłonna) w województwie powinna być wystarczająca na co najmniej 15-letni okres eksploatacji. Przyjmuje się, że przy transporcie odpadów na składowisko na odległość wynoszącą powyżej 30 km opłacalne jest zastosowanie przeładunkowego systemu transportu (dwustopniowego).

Po przeanalizowaniu aktualnego stanu gospodarki odpadami niebezpiecznymi, prognoz powstawania odpadów niebezpiecznych do 2018 r. oraz wynikających z tego potrzeb inwestycyjnych i pozainwestycyjnych, a także założonych do osiągnięcia celów sformułowano następujące kierunki działań:

- wdrażanie proekologicznych i efektywnych ekonomicznie metod zagospodarowania odpadów niebezpiecznych w oparciu o najlepsze dostępne techniki (BAT), w tym opracowanie i wdrożenie innowacyjnych technologii w zakresie zagospodarowania poszczególnych rodzajów odpadów niebezpiecznych (np. baterie małogabarytowe, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny),

- minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów niebezpiecznych poddawanych procesom unieszkodliwiania poprzez składowanie,

- organizacja nowych i rozwój istniejących systemów zbierania odpadów niebezpiecznych ze źródeł rozproszonych (małe i średnie przedsiębiorstwa), z uwzględnieniem odpadów niebezpiecznych występujących w strumieniu odpadów komunalnych (gospodarstwa domowe), w oparciu o:

* funkcjonujące sieci zbierania poszczególnych rodzajów odpadów niebezpiecznych utworzone przez organizacje odzysku lub przedsiębiorców,

* funkcjonujące placówki handlowe, apteki, zakłady serwisowe oraz punkty zbierania poszczególnych rodzajów odpadów niebezpiecznych (np. przeterminowane lekarstwa, oleje odpadowe, baterie, akumulatory),

* stacjonarne lub mobilne punkty zbierania odpadów niebezpiecznych,

* regularne odbieranie odpadów niebezpiecznych od mieszkańców prowadzących selektywne zbieranie w systemie workowym lub pojemnikowym przez podmioty prowadzące działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości.

Na rysunku 5-1 przedstawiono model systemu gospodarowania odpadami niebezpiecznymi ze źródeł rozproszonych, w tym z gospodarstw domowych.

Wymagane jest prowadzenie przez przedsiębiorców oraz instytucje selektywne zbieranie odpadów niebezpiecznych i pozostałych - z podziałem na grupy omówione poniżej.

5.2.1 Odpady zawierające PCB

Osiągnięcie założonych celów w zakresie gospodarowania odpadami zawierającymi PCB wymaga realizacji następujących działań:

- sukcesywnego usuwania urządzeń zawierających PCB do końca czerwca 2010 r.,

- unieszkodliwiania/dekontaminacji odpadów zawierających PCB w kraju lub poza jego granicami,

- monitoringu prawidłowego postępowanie z odpadami i urządzeniami zawierającymi PCB,

- organizacji i prowadzenia bazy danych PCB,

- organizacji systemu gromadzenia i unieszkodliwiania urządzeń zawierających PCB, które nie podlegają inwentaryzacji,

- wprowadzenia zachęt dla przedsiębiorców, aby przyspieszyć proces wycofywania z użycia urządzeń zawierających PCB.

5.2.2 Oleje odpadowe

Osiągnięcie założonych celów w zakresie gospodarowania olejami odpadowymi wymaga realizacji następujących działań:

- rozwoju istniejącego systemu zbierania olejów odpadowych, w tym ze źródeł rozproszonych oraz standaryzacji urządzeń,

- monitoringu prawidłowego postępowania z olejami odpadowymi (w pierwszej kolejności odzysk poprzez regenerację, a jeśli jest niemożliwy ze względu na stopień zanieczyszczenia poddanie olejów odpadowych innym procesom odzysku),

- kontroli wytwórców olejów odpadowych w zakresie zastosowanych sposobów zbierania, magazynowania oraz kwalifikowania do właściwego procesu odzysku lub unieszkodliwiania,

- właściwego zagospodarowania odpadów z rozlewów olejowych.

5.2.3 Zużyte baterie i akumulatory

Osiągnięcie założonych celów w zakresie gospodarowania zużytymi bateriami i akumulatorami wymaga realizacji następujących działań:

- transpozycji i wdrożenia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/66/WE w sprawie baterii i akumulatorów oraz zużytych baterii i akumulatorów oraz uchylającej dyrektywę 91/157/EWG,

- udoskonalenia i rozwinięcia systemu zbierania małogabarytowych zużytych baterii i akumulatorów ze źródeł rozproszonych,

- modernizacji istniejących instalacji pod kątem spełnienia wymagań środowiskowych oraz określenia ewentualnego zapotrzebowania na nowe instalacje, np. do przetwarzania zużytych baterii i akumulatorów małogabarytowych,

- opracowania i wdrażania innowacyjnych technologii przetwarzania baterii i akumulatorów,

- rozszerzenia zakresu przeznaczenia środków finansowych pochodzących z opłat produktowych o finansowanie zakupu elementów infrastruktury zbierania (między innymi pojemników i środków transportu) oraz badań związanych z opracowywaniem innowacyjnych technologii odzysku i recyklingu.

5.2.4 Odpady medyczne i weterynaryjne

Osiągnięcie założonych celów w zakresie gospodarowania odpadami medycznymi i weterynaryjnymi wymaga realizacji następujących działań:

- określenia jednolitego systemu zbierania, w tym magazynowania, odpadów medycznych w placówkach medycznych,

- ukształtowanie systemu unieszkodliwiania zakaźnych odpadów medycznych i weterynaryjnych, obejmującego docelowo alternatywnie spalanie tych odpadów w spalarniach przystosowanych do przyjmowania tego typu odpadów lub spalanie odpadów w spalarniach odpadów po autoklawowaniu, dezynfekcji termicznej, działaniu mikrofalami (docelowo należy odejść od budowy i eksploatacji małych spalarni odpadów przeznaczonych wyłącznie do przetwarzania zakaźnych odpadów medycznych i weterynaryjnych),

- inwentaryzacji i określenia faktycznej mocy przerobowej funkcjonujących spalarni odpadów, w których przetwarzane są zakaźne odpady medyczne i weterynaryjne w oparciu o ustalone kryteria (moc cieplna instalacji i wartość opałowa odpadu) na poziomie wojewódzkim w ramach opracowywanych wojewódzkich planów gospodarki odpadami,

- opracowania sposobu gospodarowania odpadami weterynaryjnymi wraz z prowadzeniem ewidencji wytwarzanych ilości,

- rozbudowy i ujednolicenia istniejących systemów zbierania przeterminowanych lekarstw od ludności.

5.2.5 Pojazdy wycofane z eksploatacji

Osiągnięcie założonych celów w zakresie gospodarowania pojazdami wycofanymi z eksploatacji wymaga realizacji następujących działań:

- zapewnienia krajowej sieci zbierania pojazdów wycofanych z eksploatacji, zapewniającej możliwość oddania pojazdu do stacji demontażu lub punktu zbierania pojazdów,

- usprawnienia działania, uzupełnienia i weryfikacji danych w bazie CEPiK,

- prowadzenia cyklicznych kontroli poszczególnych podmiotów (wprowadzających pojazdy, punktów zbierania pojazdów, stacji demontażu, prowadzących strzępiarki) w zakresie przestrzegania przepisów o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji.

5.2.6 Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny

Osiągnięcie założonych celów w zakresie gospodarowania zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym wymaga realizacji następujących działań:

- rozbudowania infrastruktury technicznej w zakresie zbierania i przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego,

- zapewnienie instrumentów i mechanizmów organizacyjnych zapewniających zorganizowanie wtórnego obiegu przestarzałych lecz sprawnych urządzeń elektrycznych i elektronicznych.

5.2.7 Odpady zawierające azbest

Osiągnięcie założonych celów w zakresie gospodarowania odpadami zawierającymi azbest wymaga realizacji następujących działań:

- monitoringu prawidłowego postępowanie z odpadami zawierającymi azbest, szczególnie obejmującego indywidualnych posiadaczy i firm zajmujących się demontażem,

- modernizacji i/lub budowy składowisk odpadów azbestowych.

5.2.8 Przeterminowane pestycydy

Osiągnięcie założonych celów w zakresie gospodarowania przeterminowanymi pestycydami wymaga realizacji następujących działań:

- sukcesywnej likwidacji istniejących mogilników i przeprowadzenie rekultywacji terenów skażonych,

- likwidacji zagrożeń wynikających ze składowania poprodukcyjnych odpadów pestycydowych na składowiskach niespełniających wymagań ochrony środowiska,

- prowadzenia monitoringu terenów skażonych pestycydami po likwidacji mogilników,

- termicznego unieszkodliwiania przeterminowanych pestycydów ze zlikwidowanych mogilników oraz odpadów pestycydowych z bieżącej produkcji i stosowania w specjalistycznych spalarniach w kraju lub za granicą,

- przeprowadzenia na terenie całego kraju metodami bezinwazyjnymi prac poszukiwawczych ewentualnych jeszcze niezinwentaryzowanych mogilników,

- rozbudowy systemu zbierania opakowań po środkach ochrony roślin,

- stworzenia i utrzymania trwałych warunków organizacyjnych, naukowo-technicznych i prawnych zapewniających możliwie wysoki stopień realizacji postanowień Konwencji Sztokholmskiej i odpowiednią kontrolę poziomu uwolnień trwałych zanieczyszczeń organicznych (TZO) do środowiska.

W wojewódzkich planach gospodarki odpadami sporządzonych dla województw, w których nie zostały zlikwidowane mogilniki, powinny zostać określone plany likwidacji mogilników z nieprzekraczalnym terminem ich likwidacji do końca 2010 r.

5.2.9 Odpady materiałów wybuchowych

Osiągnięcie założonych celów w zakresie gospodarowania odpadami wybuchowymi wymaga realizacji następujących działań:

- opracowania planu gospodarki odpadami materiałów wybuchowych,

- uruchomienia kompleksowego programu zagospodarowania odpadowej amunicji i likwidacji nagromadzonych zasobów do 2014 r.

Rysunek 5-1 Model systemu gospodarowania odpadami niebezpiecznymi ze źródeł rozproszonych i gospodarstw domowych

grafika

5.3.1 Zużyte opony

Osiągnięcie założonych celów w zakresie gospodarowania zużytymi oponami wymaga realizacji następujących działań:

- rozbudowy infrastruktury technicznej zbierania zużytych opon, szczególnie w zakresie odbierania od małych i średnich przedsiębiorstw,

- kontroli właściwego postępowania ze zużytymi oponami, w szczególności podmiotów zajmujących się wymianą i naprawą opon.

Zaleca się stosowanie następujących metod i technologii zagospodarowania zużytych opon:

- bieżnikowanie,

- wytwarzanie granulatu gumowego,

- odzysk energii poprzez współspalanie w cementowniach, elektrowniach lub elektrociepłowniach spełniających wymagania w zakresie współspalania odpadów.

5.3.2 Odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej

Osiągnięcie założonych celów w zakresie gospodarowania odpadami z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej wymaga realizacji następujących działań:

- rozbudowy infrastruktury technicznej selektywnego zbierania, przetwarzania oraz odzysku, w tym recyklingu tych odpadów,

- kontroli właściwego postępowania z tymi odpadami.

5.3.3 Komunalne osady ściekowe

Osiągnięcie założonych celów w zakresie gospodarowania komunalnymi osadami ściekowymi wymaga uwzględnienia zagadnień właściwego zagospodarowania komunalnych osadów ściekowych w trakcie prowadzenia inwestycji w zakresie budowy lub modernizacji oczyszczalni ścieków oraz kontroli jakości i ilości komunalnych osadów ściekowych stosowanych na powierzchni ziemi.

5.3.4 Odpady opakowaniowe

Osiągnięcie założonych celów w zakresie gospodarowania odpadami opakowaniowymi wymaga realizacji następujących działań:

- rozbudowania infrastruktury technicznej w zakresie sortowania i recyklingu odpadów opakowaniowych,

- kontroli działania wprowadzających produkty w opakowaniach, organizacji odzysku i przedsiębiorców zajmujących się odzyskiem, w tym recyklingiem odpadów opakowaniowych,

- wprowadzenia instrumentów monitorowania przepływu odpadów opakowaniowych i działania systemu, w tym:

* stworzenia krajowego rejestru recyklingu obejmującego rejestr przedsiębiorców uprawnionych do wydawania dokumentów potwierdzających recykling oraz dokumentów potwierdzających inny niż recykling odzysk oraz rejestr tychże dokumentów,

* doprecyzowania wymagań w zakresie upadłości i likwidacji organizacji odzysku.

5.3.5 Odpady z wybranych gałęzi gospodarki, których zagospodarowanie stwarza problemy.

Osiągnięcie założonych celów w zakresie gospodarki odpadami innymi niż komunalne i niebezpieczne wymaga realizacji następujących działań:

- projektowania nowych procesów i wyrobów w taki sposób, aby w jak najmniejszym stopniu oddziaływały na środowisko w fazie produkcji, użytkowania i po zakończeniu użytkowania,

- dostosowania instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów do wymagań ochrony środowiska,

- transpozycji i wdrażania wymagań dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/21/WE z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie gospodarowania odpadami pochodzącymi z przemysłu wydobywczego oraz zmieniającej dyrektywę 2004/35/WE (Dz. Urz. UE L 102 z 11.4.2006 r., str. 15).

W związku z identyfikacją problemów (przedstawioną w rozdziale 2 Kpgo 2010) i prognozą zmian w zakresie gospodarki odpadami (rozdział 3 Kpgo 2010) oraz wyznaczonymi na ich podstawie celami (rozdział 4 Kpgo 2010) i kierunkami działań (rozdział 5 Kpgo 2010) określono zadania do realizacji w ramach Kpgo 2010. W tabeli 6-1 zestawiono zadania, ich wykonawców i termin ich realizacji, natomiast w tabeli 6-2 - koszty ich realizacji i potencjalne źródła finansowania. Ze wzglądu na fakt, że Kpgo 2010 będzie aktualizowany w 2010 r. zasadniczo wyszczególniono zadania planowane do realizacji w okresie od 2007 r. do 2010 r.

Tabela 6-1 Harmonogram realizacji zadań w zakresie gospodarki odpadami

Tabela 6-2 Harmonogram rzeczowo-finansowy przedsięwzięć w ramach gospodarki odpadami

Poniższe wnioski dotyczą przewidywanych oddziaływań na środowisko wynikających z realizacji Krajowego planu gospodarki odpadami 2010 (Kpgo 2010). Obok tych wniosków przedstawiono również propozycje działań związanych nie tylko z przewidywanym oddziaływaniem na środowisko realizacji Kpgo 2010, ale również mających na celu właściwą realizacją tego planu w najbliższych latach.

1. W Krajowym planie gospodarki odpadami 2010 można zaobserwować generalną tendencją w kierunku rozwiązania problemów zagospodarowania odpadów z uwzględnieniem ich odzysku i unieszkodliwiania, poza składowaniem. Ustalone cele Kpgo 2010 są zgodne z wymogami prawa polskiego i Unii Europejskiej.

2. Najważniejszym zagrożeniem dla środowiska związanym z realizacją Krajowego planu gospodarki odpadami 2010 będzie nieterminowe realizowanie zapisanych w nim działań. Dotyczy to przede wszystkim realizacji zadań w zakresie zbierania odpadów i ich odzysku lub unieszkodliwiania. Przy założeniu stałego generowania odpadów, szczególnie komunalnych, konieczne jest podniesienie efektywności ich selektywnego zbierania, bowiem w przeciwnym razie odpady te trafią na składowiska, których pojemność nie przewiduje przyjmowania wszystkich odpadów. Może wystąpić sytuacja, że odpady będą usuwane do środowiska w sposób niekontrolowany. Jest to największe zagrożenie, dlatego bezwzględnie należy dążyć do ograniczenia ilości odpadów składowanych.

3. Planowane w ramach Kpgo 2010 instalacje przerobu odpadów mogą w skali lokalnej stanowić zagrożenie dla środowiska i zdrowia. W zależności od rodzaju instalacji oddziaływania te mogą mieć charakter uciążliwości odorowych, mogą też być niekorzystne ze względu na zajęcie terenu. Należy w planowaniu lokalizacji tych przedsięwzięć uwzględniać potencjalne możliwości oddziaływania na obszary, gdzie przebywają ludzie lub na obszary chronione.

4. Składowanie odpadów będzie jednak w wielu przypadkach rozwiązaniem nieuniknionym. Istniejące obecnie technologie zabezpieczeń oraz procedury zatwierdzania dokumentacji i dopuszczania rozwiązań w zakresie składowania odpadów mogą skutecznie zahamować oddziaływanie na środowisko realizowanych składowisk. Problemem są istniejące składowiska odpadów, zwłaszcza z uwagi na ich skalę, która ze względów ekonomicznych uniemożliwia podejmowanie prób likwidacji tych obiektów.

5. Niezbędne jest wprowadzenie mechanizmów wspomagających funkcjonowanie istniejących i nowo tworzonych systemów zbierania odpadów oraz ich odzysku i unieszkodliwiania. Ponadto, należy prowadzić ciągłe akcje edukacyjno-informacyjne dotyczące konieczności włączenia się mieszkańców w system selektywnego zbierania odpadów, ze szczególnym uwzględnieniem wydzielania odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych. Należy uświadamiać zagrożenia dla zdrowia, jakie wiążą się z oddziaływaniem niewłaściwie zagospodarowanych odpadów niebezpiecznych.

6. Występuje brak powszechnego funkcjonowania struktur ponadgminnych w zakresie dostawy odpadów do obiektów odzysku i unieszkodliwiania odpadów. Wynika to z niskiej aktywności części gmin w działaniach związanych z gospodarką odpadami. Bez odpowiednich instrumentów prawnych nie ma możliwości dyscyplinowania jednostek samorządu terytorialnego w zakresie wykonywania obowiązków ustawowych w tym zakresie.

7. Podobna sytuacja występuje w przypadku nowych składowisk odpadów, które - z uwagi na wysokie ceny przyjmowania odpadów - przegrywają w konkurencji ze starymi składowiskami jeszcze funkcjonującymi, a nie posiadającymi odpowiednich zabezpieczeń. W efekcie na kolejne nowe składowiska mogą być nieprzyznane środki pomocowe, jeżeli nie zostanie zapewniona właściwa skala obszarowa i ludnościowa nowym składowiskom.

8. Niskie opłaty za składowanie są także przyczyną, że brak jest bodźców ekonomicznych dla wdrażania nowoczesnych technologii odzysku i unieszkodliwiania odpadów. W ten sposób nie uzyska się przełomu w przejściu na zaawansowane technologie.

W oparciu o sprawozdania z realizacji wojewódzkich, powiatowych i gminnych planów gospodarki odpadami oraz informacje uzyskiwane z poszczególnych resortów będzie oceniana realizacja poszczególnych zadań określonych w rozdziale 7 Kpgo 2010, natomiast w celu monitorowania osiągania celów wskazanych w rozdziale 4 Kpgo 2010 będą określane wskaźniki zestawione w tabeli 8-1. Źródłem danych będą w początkowej fazie dane gromadzone w istniejących bazach danych, zbieranych w ramach systemu administracyjnego i badań statystycznych, a po utworzeniu kompleksowej bazy danych o wprowadzanych na rynek produktach i gospodarce odpadami w Polsce, ona stanie się głównym źródłem informacji. Do określania wartości niektórych wskaźników będą również wykorzystywane dane ze sprawozdań z realizacji wojewódzkich, powiatowych i gminnych planów gospodarki odpadami. Ocena będzie dokonywana w 2009 r. i 2011 r. odpowiednio według stanu na dzień 31 grudnia 2008 r. i 31 grudnia 2010 r., przy czym niektóre wskaźniki są określane w skali rocznej.

W sprawozdaniach z realizacji gminnych, powiatowych i wojewódzkich planów gospodarki odpadami zostaną ujęte za każdy rok w okresie sprawozdawczym informacje dotyczące danej jednostki samorządu terytorialnego wyszczególnione w tabeli 8-1 (w sprawozdaniach gminnych informacje ogólne i dotyczące odpadów komunalnych) oraz informacje o stanie realizacji zadań określonych dla jednostek samorządu terytorialnego, o których mowa w rozdziale 6, wraz z podaniem kosztów ich realizacji oraz źródeł ich finansowania, a ponadto w sprawozdaniach z realizacji wojewódzkich planów gospodarki odpadami - wskaźniki wyszczególnione w tabeli 8-2.

W sprawozdaniach z realizacji gminnych (lub międzygminnych) planów gospodarki odpadami będą zamieszczone także wykazy instalacji do zagospodarowania odpadów komunalnych według stanu na ostatni dzień okresu sprawozdawczego, z wydzieleniem:

* kompostowni odpadów organicznych selektywnie zbieranych,

* zakładów fermentacji,

* zakładów mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych,

* sortowni odpadów komunalnych selektywnie zebranych (ze wskazaniem sortowanych frakcji, np. papier, szkło),

* sortowni zmieszanych odpadów komunalnych,

* sortowni zarówno odpadów komunalnych selektywnie zebranych (ze wskazaniem sortowanych frakcji, np. papier, szkło), jak i zmieszanych odpadów komunalnych,

* spalarni zmieszanych odpadów komunalnych,

* legalnych składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, na których są odpady komunalne,

wraz z podaniem co najmniej rodzaju instalacji, nazwy, adresu, zdolności przerobowych, a ponadto dla składowisk odpadów zostaną określone: niewypełnione pojemności poszczególnych składowisk i przewidywana masa odpadów do przyjęcia do czasu zamknięcia składowiska. Dla każdej instalacji zostanie dokonana ocena spełniania przez nią wymagań prawnych i technicznych. W przypadku niespełnienia wymagań, zostaną wskazane wymagania, które nie zostały spełnione i sposób poprawy sytuacji.

W sprawozdaniach z realizacji powiatowych planów gospodarki odpadami będą zamieszczone również wykazy wszystkich instalacji do zagospodarowania odpadów położonych na obszarze powiatu według stanu na ostatni dzień okresu sprawozdawczego, z wydzieleniem wskazanych powyżej instalacji do zagospodarowania odpadów komunalnych, a ponadto:

* stacji demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji,

* zakładów przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego,

* składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, na których nie są składowane odpady komunalne,

* składowisk odpadów obojętnych,

* składowisk odpadów niebezpiecznych,

* składowisk odpadów niebezpiecznych, na których są składowane odpady zawierające azbest oraz składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, na których wydzielono kwatery do składowania odpadów zawierających azbest,

* spalarnie przeznaczone wyłącznie do spalania odpadów medycznych i weterynaryjnych,

* pozostałe spalarnie odpadów,

wraz z podaniem co najmniej rodzaju instalacji, nazwy, adresu, zdolności przerobowych, a ponadto dla składowisk odpadów zostaną określone: niewypełnione pojemności poszczególnych składowisk i przewidywana masa odpadów do przyjęcia do czasu zamknięcia składowiska. Dla każdej instalacji zostanie dokonana ocena spełniania przez nią wymagań prawnych i technicznych. W przypadku niespełnienia wymagań, zostaną wskazane wymagania, które nie zostały spełnione i sposób poprawy sytuacji. Ponadto zostaną zamieszczone wykazy mogilników wraz ze wskazaniem ich położenia i szacowanej ilości zawartych w nich przeterminowanych środków ochrony roślin oraz informacje na temat zlikwidowanych mogilników w okresie sprawozdawczym.

W sprawozdaniach z realizacji wojewódzkich planów gospodarki odpadami będą zamieszczone wykazy wszystkich instalacji do zagospodarowania odpadów położonych na obszarze województwa według stanu na ostatni dzień okresu sprawozdawczego, z wydzieleniem wskazanych powyżej instalacji do zagospodarowania odpadów, a ponadto:

* instalacje do odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych (ze wskazaniem materiału opakowaniowego),

* instalacje zagospodarowania komunalnych osadów ściekowych,

* instalacje recyklingu zużytych baterii i akumulatorów,

* instalacje regeneracji olejów odpadowych,

* instalacje unieszkodliwiania PCB,

wraz z podaniem co najmniej rodzaju instalacji, nazwy, adresu, zdolności przerobowych, a ponadto dla składowisk odpadów zostaną określone: niewypełnione pojemności poszczególnych składowisk i przewidywana masa odpadów do przyjęcia do czasu zamknięcia składowiska. Dla każdej instalacji zostanie dokonana ocena spełniania przez nią wymagań prawnych i technicznych, przy czym zostanie ona przeprowadzona niezależnie od oceny przeprowadzonej na poziomie gminy i powiatu. W przypadku niespełnienia wymagań, zostaną wskazane wymagania, które nie zostały spełnione i sposób poprawy sytuacji. Ponadto zostaną zamieszczone wykazy mogilników wraz ze wskazaniem ich położenia i szacowanej ilości zawartych w nich przeterminowanych środków ochrony roślin oraz informacje na temat zlikwidowanych mogilników w okresie sprawozdawczym. Zostanie przeprowadzona analiza, czy zdolności przerobowe instalacji są wystarczające do zagospodarowania odpadów powstających na obszarze województwa, tzn. czy województwo jest samowystarczalne w zakresie gospodarki odpadami, przy czym zostanie określone, dla których rodzajów odpadów występują nadwyżki mocy przerobowych, a dla których niedobory. Zostanie dokonana ogólna ocena stanu gospodarki odpadami na obszarze województwa.

W sprawozdaniu z realizacji krajowego planu gospodarki odpadami zostaną ujęte za każdy rok w okresie sprawozdawczym informacje wyszczególnione w tabeli 8-1 oraz wskaźniki wyszczególnione w tabeli 8-2 oraz informacje o stanie realizacji zadań, o których mowa w rozdziale 6. Zostaną podane zbiorcze zdolności przerobowe poszczególnych typów instalacji oraz zostanie przeprowadzona analiza, czy zdolności przerobowe instalacji są wystarczające do zagospodarowania odpadów powstających na obszarze kraju. Zostanie dokonana ogólna ocena stanu gospodarki odpadami na obszarze kraju.

Tabela 8-1 Informacje o wytwarzaniu i gospodarowania odpadami

Tabela 8-2 Wskaźniki ogólne dla monitorowania osiągania celów przyjętych w "Krajowym planie gospodarki odpadami 2010"

Krajowy plan gospodarki odpadami 2010 stanowi aktualizację pierwszego krajowego planu gospodarki odpadami, uchwalonego w 2002 r., uwzględniającym rekomendacje zawarte w "Sprawozdaniu z realizacji krajowego planu gospodarki odpadami za okres od 29 października 2002 r. do 29 października 2004 r.".

W okresie realizacji pierwszego krajowego planu gospodarki odpadami zaobserwowano poprawę w niektórych dziedzinach gospodarki odpadami i udało się osiągnąć niektóre cele, np. w zakresie gospodarki odpadami opakowaniowymi. Notowany jest spadek masy wytwarzanych odpadów. Wprowadzony już wcześniej system wydawania decyzji dotyczących wytwarzania odpadów przyczynił się do oddzielenia wzrostu masy wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego (PKB).

Jednakże w dalszym ciągu istnieje wiele problemów, które należy sukcesywnie rozwiązywać.

Występują trudności w monitorowaniu stanu gospodarki odpadami ze względu na bardzo rozczłonkowany system zbierania informacji na temat gospodarki odpadami (na podstawie szeregu aktów prawnych, przez wiele instytucji zarówno drogą administracyjną, jak i badań statystycznych, przy użyciu różnych metodyk). Z tego też względu trudno jest niekiedy określić, czy zainstalowane moce instalacji są wystarczające.

Ze względu na liczne zmiany prawne występują trudności ze zrozumieniem i właściwym stosowaniem przepisów w zakresie gospodarki odpadami zarówno przez przedsiębiorców, jak i organy administracji publicznej.

Pomimo wzrostu świadomości ekologicznej społeczeństwa, ciągle w niektórych dziedzinach powszechne są stare poglądy (np. na temat wysokiej szkodliwości dla środowiska i zdrowia człowieka termicznych metod zagospodarowania odpadów), które utrudniają lokalizację nowych inwestycji.

Niejednolite wytyczne odnośnie do selektywnego zbierania odpadów komunalnych (często skomplikowane, a przez to nieprzyjazne i niezrozumiałe dla przeciętnego obywatela) są jednym z hamulców rozwoju selektywnego zbierania odpadów.

Składowanie wysokiego odsetka odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, jak również składowanie innych odpadów ulegających biodegradacji, czy też stosowanie na składowiskach odpadów jako tzw. przesypek osadów ściekowych, powoduje, że składowanie odpadami jest znaczącym źródłem emisji metanu, który jest jednym z najgroźniejszych gazów cieplarnianych.

Niewykorzystywanie odpadów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego jako źródła energii odnawialnej, szczególnie przy zastępowaniu paliw kopalnych, spowalnia proces osiągnięcia limitów wykorzystania energii odnawialnej przez Polskę.

Niestety wiele metod odzysku, w tym recyklingu, bazuje na technologiach, których jakość ekologiczna jest wątpliwa i ich stosowanie ma na celu jedynie wydawanie dokumentów potwierdzających odzysk lub recykling.

Obserwowano również tendencję do jak najszerszego stosowania odpadów na powierzchni ziemi - m.in. do makroniwelacji, do rekultywacji lub nawożenia. O ile w niektórych przypadkach jest to jak najbardziej uzasadnione ekologicznie, to jednak w wielu przypadkach była to wyłącznie forma uniknięcia składowania odpadów w przystosowanych do tego celu obiektach (składowiskach odpadów), która powodowała rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń zawartych w odpadach w środowisku.

Od 1 maja 2004 r., czyli od dnia przystąpienia Polski do Unii Europejskiej powstały pewne nowe niepokojące zjawiska. W tym okresie napłynęło do Polski ok. 1,7 mln używanych pojazdów, z czego w większości były to pojazdy ponad 10-letnie lub powypadkowe, które w krótkim czasie stają się odpadami. Pojazdy te są sprowadzane głównie przez osoby prywatne. Powoduje to znaczące obciążenie dla dopiero rozwijającego się systemu gospodarowania tymi odpadami, tym bardziej że zgodnie z prawem, które stanowi transpozycję prawa unijnego, ostatni właściciel ma prawo do bezpłatnego oddania pojazdu wycofanego z eksploatacji. Podobną tendencję obserwuje się również w innych segmentach rynku, które zostały objęte podobnymi regulacjami na poziomie Unii Europejskiej, np. w sprzęcie elektrycznym i elektronicznym. Odrębny problem stanowi wprowadzenie ostrzejszych wymagań w zakresie składowania odpadów komunalnych w niektórych państwach członkowskich Unii Europejskiej niż ustanowione na poziomie Unii. Powoduje to poszukiwanie przez przedsiębiorców w tych krajach możliwych sposobów przesyłania tych odpadów do innych państw, gdzie koszty zagospodarowania są niższe. Pomimo uzyskania przez Polską okresów przejściowych w zakresie transgranicznego przemieszczenia odpadów oraz dość restrykcyjnej polityki Głównego Inspektora Ochrony Środowiska obserwuje się sprowadzanie do kraju odpadów jako jeszcze produktów (szczególnie dotyczy to prób klasyfikowania odpadów jako paliw). Powoduje to, że krajowego moce przerobowe stają się niedostępne dla przetwarzania odpadów krajowych.

Celem dalekosiężnym tworzenia krajowego planu gospodarki odpadami jest dojście do systemu gospodarki odpadami zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju, w którym w pełni realizowane są zasady gospodarki odpadami, a w szczególności zasada postępowania z odpadami zgodnie z hierarchią gospodarki odpadami, czyli po pierwsze zapobiegania i minimalizacji ilości wytwarzanych odpadów oraz ograniczania ich właściwości niebezpiecznych, a po drugie wykorzystywania właściwości materiałowych i energetycznych odpadów, a w przypadku gdy odpadów nie można poddać procesom odzysku ich unieszkodliwienie, przy czym składowanie generalnie jest traktowane jako najmniej pożądany sposób postępowania z odpadami. Realizacja tego celu umożliwi osiągnięcie innych celów takich, jak: ograniczenie zmian klimatu powodowanych przez gospodarkę odpadami poprzez minimalizację emisji gazów cieplarnianych z technologii zagospodarowania odpadów czy też zwiększenie udziału w bilansie energetycznym kraju energii ze źródeł odnawialnych poprzez zastępowanie spalania paliw kopalnych spalaniem odpadów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego.

W związku z powyższym, zgodnie z polityką ekologiczną państwa, przyjęto następujące cele główne w Kpgo 2010:

* utrzymanie tendencji oddzielenia wzrostu ilości wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju PKB,

* zwiększenie udziału odzysku, w tym w szczególności odzysku energii z odpadów, zgodnego z wymaganiami ochrony środowiska,

* zmniejszenie ilości wszystkich odpadów kierowanych na składowiska odpadów,

* zamknięcie do końca 2009 r. wszystkich krajowych składowisk niespełniających przepisów prawa,

* wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów,

* stworzenie kompleksowej bazy danych o wprowadzanych na rynek produktach i gospodarce odpadami w Polsce,

przy czym wprowadzanie zmian prawa będzie ograniczone do niezbędnego minimum, wynikającego z konieczności transpozycji prawa unijnego oraz potrzeby wprowadzenia zmian wskazanych w niniejszym Kpgo 2010. Szczególny nacisk zostanie położony na egzekwowania przepisów prawa w odniesieniu do gospodarki odpadami, również w kontekście transgranicznego przemieszczania odpadów.

Ze względu na fakt, że kierunki zmian prawa ochrony środowiska są obecnie wyznaczane głównie na poziomie Unii Europejskiej, jednym z głównych celów w zakresie gospodarki odpadami staje się również aktywny udział Polski w pracach na forum Unii Europejskiej, w szczególności w pracach nad nowymi aktami prawnymi. Polska jako członek społeczności międzynarodowej podpisała Konwencję Sztokholmską w sprawie trwałych zanieczyszczeń organicznych jeszcze przed przystąpieniem do Unii Europejskiej. Ze względu na fakt, że Unia Europejska już ratyfikowała tę Konwencję, celem jest ratyfikowanie Konwencji przez Polską najpóźniej do końca 2007 r.

Nie przewiduje się generalnych zmian systemu gospodarowania poszczególnymi rodzajami odpadów. Mogą wystąpić tylko korekty funkcjonujących systemów.

W zakresie zapobiegania i minimalizacji wytwarzania odpadów będą podejmowane przede wszystkim następujące działania:

* kontynuacja badań nad nowymi technologiami, przyczyniającymi się do zapobiegania i minimalizacji powstawania odpadów oraz zmniejszenie ich negatywnego oddziaływania na środowisko,

* wspieranie wprowadzania niskoodpadowych technologii produkcji oraz zapewniających wykorzystanie możliwie wszystkich składników stosowanych surowców,

* promowanie wdrażania systemu zarządzania środowiskowego,

* intensyfikacja edukacji ekologicznej promującej minimalizację powstawania odpadów oraz prowadzenie skutecznej kampanii informacyjno-edukacyjnej w tym zakresie,

* realizacja "Krajowego planu działań w zakresie zielonych zamówień publicznych na lata 2007 - 2009" oraz wersji na kolejne lata w zakresie zamówień publicznych,

* wykorzystywanie instrumentów ekonomicznych, w tym sukcesywne podnoszenie stawek opłat za składowanie odpadów, w szczególności zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów ulegających biodegradacji oraz odpadów, które można poddać procesom odzysku, w tym recyklingu.

Zaś w zakresie gospodarowania odpadami:

* intensyfikacja edukacji ekologicznej promującej właściwe postępowanie z odpadami oraz prowadzenie skutecznej kampanii informacyjno-edukacyjnej w tym zakresie,

* wypracowanie i monitorowanie rzeczywistych wskaźników wytwarzania i morfologii odpadów celem diagnozowania potrzeb w zakresie gospodarowania odpadami,

* wspieranie wdrażania efektywnych ekonomicznie i ekologicznie technologii odzysku i unieszkodliwiania odpadów, w tym technologii pozwalających na odzyskiwanie energii zawartej w odpadach w procesach termicznego i biochemicznego ich przekształcania,

* weryfikacja lokalizacji dotychczas istniejących składowisk odpadów oraz eliminowanie uciążliwości dla środowiska związanych z ich eksploatacją, w tym zamykanie i rekultywacja składowisk niespełniających wymogów prawa,

* wzmocnienie kontroli podmiotów prowadzących działalność w zakresie zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów,

* wprowadzenie instrumentów finansowych umożliwiających realizację zadań w zakresie gospodarki odpadami przez jednostki samorządu terytorialnego i dyscyplinujących jednostki samorządu w zakresie wykonywania przez nie obowiązków,

* wyeliminowanie praktyk niewłaściwej eksploatacji i rekultywacji składowisk odpadów.

W związku z identyfikacją problemów (przedstawioną w rozdziale 2) i prognozą zmian w zakresie gospodarki odpadami (rozdział 3) oraz wyznaczonymi na ich podstawie celami (rozdział 4) i kierunkami działań (rozdział 5) określono zadania do realizacji w ramach Kpgo 2010 (rozdział 6). Wnioski z prognozy oddziaływania na środowisko, przedstawione w rozdziale 7, wskazują na słuszność przyjętych rozwiązań. W celu właściwej koordynacji i realizacji Kpgo 2010 niezbędne jest zdecydowane wzmocnienie kadrowe i techniczne służb gospodarki odpadami na wszystkich szczeblach administracji publicznej, a przed wszystkim w Ministerstwie Środowiska, Głównym i wojewódzkich inspektoratach ochrony środowiska oraz urzędach marszałkowskich.

Realizacja poszczególnych zadań określonych w Kpgo 2010 będzie oceniana w oparciu o sprawozdania z realizacji wojewódzkich, powiatowych i gminnych planów gospodarki odpadami oraz informacje uzyskiwane z poszczególnych resortów, natomiast w celu monitorowania osiągania celów wskazanych w rozdziale 4 Kpgo 2010 będą określane wskaźniki zestawione w rozdziale 8. Źródłem danych będą w początkowej fazie dane gromadzone w istniejących bazach danych, zbieranych w ramach systemu administracyjnego i badań statystycznych, a po utworzeniu kompleksowej bazy danych o wprowadzanych na rynek produktach i gospodarce odpadami w Polsce, ona stanie się głównym źródłem informacji. Do określania wartości niektórych wskaźników będą również wykorzystywane dane ze sprawozdań z realizacji wojewódzkich, powiatowych i gminnych planów gospodarki odpadami. Ocena będzie dokonywana w 2009 r. i 2011 r. odpowiednio według stanu na dzień 31 grudnia 2008 r. i 31 grudnia 2010 r., przy czym niektóre wskaźniki będą określane w skali rocznej.