Edukacja zdrowotna i obywatelska od 1 września
Począwszy od roku szkolnego 2025/2026 będą realizowane w szkołach nowe przedmioty: edukacja zdrowotna i edukacja obywatelska. Dyrektorzy szkół musieli zaplanować realizację tych zajęć w arkuszach organizacji na nowy rok szkolny oraz zadbać o wykwalifikowaną kadrę pedagogiczną.
Już po wakacjach uczniowie rozpoczną naukę nowych przedmiotów - w szkole podstawowej będzie to edukacja zdrowotna, a w szkołach ponadpodstawowych edukacja zdrowotna i edukacja obywatelska. Edukacja zdrowotna zastąpi wychowanie do życia w rodzinie i będzie przedmiotem nieobowiązkowym, natomiast edukacja obywatelska zastąpi dotychczas nauczany przedmiot: historię i teraźniejszość a udział w tych zajęciach będzie dla uczniów obowiązkowy.
Edukacja zdrowotna
Głównym celem przedmiotu edukacja zdrowotna jest kształtowanie kompetencji uczniów związanych z całożyciową dbałością o zdrowie oraz budowanie potencjału zdrowotnego własnego i otoczenia. Przedmiot ten będzie realizowany w szkole podstawowej, liceum ogólnokształcącym, technikum i branżowej szkole I stopnia, a w związku z tym został wprowadzony do ramowych planów nauczania dla:
- szkoły podstawowej, w tym szkoły podstawowej specjalnej, z wyjątkiem szkoły podstawowej specjalnej dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym,
- oddziałów przysposabiających do pracy organizowanych w klasach VII i VIII szkoły podstawowej, w tym szkoły podstawowej specjalnej, z wyjątkiem szkoły podstawowej specjalnej dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym,
- liceum ogólnokształcącego, w tym liceum ogólnokształcącego specjalnego dla uczniów w normie intelektualnej: niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie oraz zagrożonych niedostosowaniem społecznym,
- technikum, w tym technikum specjalnego dla uczniów w normie intelektualnej: niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie oraz zagrożonych niedostosowaniem społecznym,
- branżowej szkoły I stopnia, w tym branżowej szkoły I stopnia specjalnej dla uczniów niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie oraz zagrożonych niedostosowaniem społecznym.
Zajęcia z edukacji zdrowotnej będą nauczane w wymiarze 1 godziny tygodniowo w klasach IV-VIII szkoły podstawowej publicznej - natomiast w klasie VIII – nie dłużej niż do końca stycznia danego roku szkolnego.
W szkołach ponadpodstawowych publicznych, czyli w branżowej szkole I stopnia, w klasach I–III liceum ogólnokształcącego i w klasach I–III technikum zajęcia te będą prowadzone w wymiarze 1 godziny tygodniowo w klasach I i II albo klasach II i III, albo klasach I i III tych szkół, czyli łącznie 2 godziny w okresie nauczania.
W szkołach publicznych edukacja zdrowotna ma być organizowana w oddziałach albo w grupach międzyoddziałowych liczących nie więcej niż 24 uczniów.
W każdym roku szkolnym przed przystąpieniem do realizacji zajęć nauczyciel prowadzący zajęcia wraz z wychowawcą przeprowadza co najmniej jedno spotkanie informacyjne z rodzicami uczniów niepełnoletnich oraz z uczniami pełnoletnimi. Nauczyciel jest obowiązany przedstawić pełną informację o celach i treściach realizowanego programu nauczania, podręcznikach, materiałach edukacyjnych, materiałach ćwiczeniowych oraz o środkach dydaktycznych. Za przeprowadzenie tych spotkań odpowiedzialny jest dyrektor szkoły.
Jeżeli uczeń niepełnoletni nie chce uczestniczyć w zajęciach z edukacji zdrowotnej, rodzic ucznia składa pisemną rezygnację z jego udziału, a uczeń pełnoletni sam może złożyć pisemną rezygnację ze swojego udziału do dyrektora szkoły. Pisma w sprawie rezygnacji należy składać w terminie do 25 września danego roku szkolnego.
Więcej na ten temat w poradniku: Edukacja zdrowotna w szkołach od 1 września
Edukacja obywatelska
Nowy, obowiązkowy przedmiot będzie realizowany w liceum ogólnokształcącym, technikum i branżowej szkole I stopnia, a jej głównym celem jest przygotowanie uczniów do świadomego i odpowiedzialnego zaangażowania obywatelskiego w społeczeństwie demokratycznym. Edukacja obywatelska została wprowadzona do ramowych planów nauczania dla:
- liceum ogólnokształcącego, w tym liceum ogólnokształcącego specjalnego dla uczniów w normie intelektualnej: niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie oraz zagrożonych niedostosowaniem społecznym,
- technikum, w tym technikum specjalnego dla uczniów w normie intelektualnej: niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie oraz zagrożonych niedostosowaniem społecznym,
- branżowej szkoły I stopnia, w tym branżowej szkoły I stopnia specjalnej dla uczniów niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie oraz zagrożonych niedostosowaniem społecznym,
- liceum ogólnokształcącego dla dorosłych kształcącego w formie dziennej oraz zaocznej.
W publicznych szkołach ponadpodstawowych zajęcia z edukacji obywatelskiej będą prowadzone w różnych wymiarach i klasach:
- liceum ogólnokształcącym dla młodzieży - w wymiarze 2 godzin tygodniowo w II klasie i 1 godziny w III klasie,
- technikum - w wymiarze 1 godziny tygodniowo w II klasie, 1 godziny w III klasie i 1 godziny w IV klasie,
- branżowej szkole I stopnia - w wymiarze 1 godziny tygodniowo w II klasie i 1 godziny w III klasie,
- liceum ogólnokształcącym dla dorosłych prowadzącym kształcenie w formie stacjonarnej - w wymiarze 1 godziny tygodniowo w II klasie i 1 godziny w III klasie,
- liceum ogólnokształcącym dla dorosłych prowadzącym kształcenie w formie zaocznej - w wymiarze 16 godzin w III semestrze i 16 godzin w IV semestrze.
Zajęcia z edukacji obywatelskiej powinny mieć praktyczny charakter. Poza wiedzą teoretyczną, jaką uczniowie powinni przyswajać, podstawa programowa wymaga podjęcia przez uczniów samodzielnie lub w grupach działań obywatelskich:
- co najmniej czterech w liceum ogólnokształcącym dla młodzieży oraz w technikum,
- co najmniej trzech w szkole branżowej I stopnia,
spośród kilkunastu propozycji ich form wymienionych w podstawie programowej, m.in. : aktywne uczestnictwo w debacie, zorganizowanie kampanii społecznej lub zbiórki czy organizacji obchodów.
Więcej na temat celów i treści nowego przedmiotu według podstawy programowej, rekomendowanych form prowadzenia zajęć, obowiązków organizacyjnych nauczycieli, zespołów nauczycieli oraz dyrektora szkoły znajdziesz w poradniku: Edukacja obywatelska w szkołach od 1 września
Kwalifikacje nauczycieli
Nowelizacja rozporządzenia MEiN w sprawie wymagań kwalifikacyjnych nauczycieli (dostęp z 8.07.2025 r.), ma określić kwalifikacje nauczycieli do nauczania edukacji zdrowotnej. Zgodnie z projektowanym § 3a rozporządzenia, planuje się, że nauczycielem przedmiotu edukacja zdrowotna może być osoba, która:
- spełnia wymagania kwalifikacyjne z § 3 rozporządzenia., tj. ukończyła studia magisterskie w zakresie edukacji zdrowotnej i posiada przygotowanie pedagogiczne albo osoba, która ukończyła inne studia, posiada przygotowanie pedagogiczne i ukończyła studia podyplomowe w zakresie edukacji zdrowotnej,
- ma kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska nauczyciela biologii, przyrody lub wychowania fizycznego lub do zajmowania stanowiska nauczyciela psychologa,
- ukończyła studia przygotowujące do wykonywania zawodu lekarza, lekarza dentysty, farmaceuty, pielęgniarki, położnej, diagnosty laboratoryjnego, fizjoterapeuty lub ratownika medycznego, albo studia w zakresie zdrowia publicznego, i posiada przygotowanie pedagogiczne,
- na podstawie przepisów dotychczasowych posiadała kwalifikacje do nauczania przedmiotu wychowanie do życia w rodzinie.
Z kolei, z wprowadzeniem nowego przedmiotu edukacja obywatelska nie wiąże się zmiana rozporządzenia MEiN w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli.
Zgodnie z ogólnym wymogiem, wynikającym z § 3 ust. 1 rozporządzenia, nauczyciel szkoły ponadpodstawowej powinien mieć ukończone studia wyższe i tytuł magistra uzyskany na:
- kierunku studiów zgodnym z nauczanym przedmiotem lub prowadzonymi zajęciami i posiadać przygotowanie pedagogiczne lub
- kierunku studiów, których program określa efekty uczenia się w kategoriach wiedzy i umiejętności obejmujące treści nauczania określone w podstawie programowej kształcenia ogólnego w zakresie nauczanego przedmiotu lub treści prowadzonych zajęć na odpowiednim etapie edukacyjnym, i posiadać przygotowanie pedagogiczne, lub
- kierunku studiów, których program określa efekty uczenia się w kategoriach wiedzy i umiejętności obejmujące treści nauczania odpowiadające wymaganiom ogólnym określonym w podstawie programowej kształcenia ogólnego w zakresie nauczanego przedmiotu lub treści prowadzonych zajęć na odpowiednim etapie edukacyjnym, i posiadać przygotowanie pedagogiczne oraz ukończone studia podyplomowe w zakresie nauczanego przedmiotu lub prowadzonych zajęć.
