Odpowiedzialność karna nieletnich w świetle nowej ustawy
Po prawie 40 latach obowiązywania ustawa z 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich została zastąpiona nowym aktem - ustawą o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich. Nowe przepisy mają poprawić skuteczność resocjalizacji nieletnich poprzez intensywniejsze wspieranie ich w walce o powrót do funkcjonowania w społeczeństwie zgodnie z przepisami prawa.
W praktyce nowa ustawa w znacznej mierze korzysta z uregulowań swojej poprzedniczki - tych przynajmniej, które zdaniem ustawodawcy mimo upływu lat nie straciły na aktualności. Przewidziano jednak również zupełnie nowe rozwiązania, które mają zwiększyć efektywność podejmowanych wobec nieletnich działań.
Ukończone 10 lat warunkiem prowadzenia postępowania o demoralizację
Wśród nowych rozwiązań przewidzianych w ustawie znajduje się określenie dolnego progu wiekowego na poziomie ukończonych 10 lat jako warunku prowadzenia w stosunku do nieletniego postępowania w sprawie o demoralizację. W przepisach poprzedniej ustawy brak było takiej regulacji, co sprawiało, że dziecko poniżej 10. roku życia mogło odpowiadać za swoje czyny przed sądem, co z pewnością jest dla dziecka trudnym przeżyciem. Wprowadzona zmiana ma uchronić najmłodszych przed negatywnymi doświadczeniami związanymi z postępowaniem sądowym.
Nowe kompetencje dyrektora szkoły
Dyrektor szkoły, do której chodzi nieletni, ma teraz możliwość podjęcia oddziaływań wychowawczych we własnym zakresie - bez konieczności zawiadamiania sądu rodzinnego lub Policji o przejawie demoralizacji lub popełnieniu przez nieletniego czynu karalnego. Jeśli czyn ten nie jest przestępstwem ściganym z urzędu lub przestępstwem skarbowym, dyrektor może sięgnąć po jeden ze środków wychowawczych, takich jak:
- pouczenie,
- ostrzeżenie ustne albo ostrzeżenie na piśmie,
- przeproszenie pokrzywdzonego,
- przywrócenie stanu poprzedniego,
- wykonanie określonych prac porządkowych na rzecz szkoły.
Może jednak skorzystać z tej możliwości tylko po uzyskaniu stosownej zgody od rodziców albo opiekuna nieletniego oraz samego nieletniego. Jeśli takiej zgody brak, dyrektor powinien zawiadomić sąd rodzinny.
Kask na głowie i kajdanki na rękach nieletniego
Ustawodawca zdecydował się ponadto na wprowadzenie możliwości użycia środków przymusu bezpośredniego, w tym kasku zabezpieczającego oraz kajdanek, wobec nieletniego umieszczonego w okręgowym ośrodku wychowawczym. Użycie kasku zabezpieczającego ma przede wszystkim zmniejszyć ryzyko związane z uszkodzeniem głowy lub odcinka szyjnego kręgosłupa w przypadkach autoagresji nieletnich. Z kolei prewencyjne użycie wobec nieletniego kajdanek jest możliwe tylko podczas konwojowania nieletnich poza teren placówki i tylko w przypadku istnienia uzasadnionego prawdopodobieństwa podjęcia przez nich próby ucieczki lub wystąpienia objawów agresji lub autoagresji.
Domy matki i dziecka
Ustawa umożliwia ponadto organizowanie domów dla nieletniej matki i dziecka w wyznaczonych placówkach. Dziecko będzie mogło przebywać z nieletnią matką w takim domu do ukończenia przez nie 3. roku życia, chyba że jego dobro i względy wychowawcze lub zdrowotne będą przemawiały za wcześniejszym oddzieleniem go od matki. Do umieszczenia dziecka wraz z nieletnią w domu matki i dziecka konieczna jest zgoda ojca dziecka, o ile będzie mu przysługiwała władza rodzicielska. Jednak to wyłącznie nieletnia matka może złożyć wniosek o umieszczenie z nią dziecka w takim domu i to niezależnie od tego, czy ma pełną czy ograniczoną zdolność do czynności prawnych.
To tylko kilka "nowości" przewidzianych przez ustawę o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich. Chętnym do pogłębienia wiedzy na ten temat polecam lekturę komentarza praktycznego Odpowiedzialność karna nieletnich w świetle ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich, w którym Autorka skoncentrowała się przede wszystkim na regulacjach zmodyfikowanych lub stanowiących nowość w porównaniu do przepisów poprzedniej ustawy.
product manager