Odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody w trakcie pandemii koronawirusa
Zamknięcie części zakładów, ograniczenie ilości osób w punktach usługowych i handlowych, zakażenie w czasie wykonywania świadczeń medycznych, przymusowa kwarantanna – to tylko niektóre sytuacje mogące generować szkody. Brak wprowadzenia na terenie kraju stanu klęski żywiołowej nie wyklucza odpowiedzialności Skarbu Państwa za straty i utracone korzyści. Czyni wszakże ich dochodzenie trudniejszym.
Rodzaje i podstawy prawne odpowiedzialności
Michał Koralewski w komentarzu praktycznym dostępnym w LEX - Odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody w trakcie pandemii - wskazuje, że: "Podstawowym podziałem odpowiedzialności Skarbu Państwa jest odpowiedzialność za tzw. szkody legalne oraz odpowiedzialność za zachowanie niezgodne z prawem. Pierwsza z nich odnosi się do przypadków, gdy organy władzy publicznej działają w granicach i na podstawie przepisów prawa, a mimo to ich zachowanie prowadzi do powstania szkody. Druga zaś związana jest z działaniem albo zachowaniem nielegalnym". Autor w komentarzu szczegółowo wskazuje sytuacje wystąpienia odpowiedzialności za szkody legalne, ale także odpowiedzialności za szkody spowodowane działaniem bezprawnym.
Odpowiedzialność na zasadzie słuszności
Zgodnie z treścią art. 417(2) k.c. jeżeli przez zgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej została wyrządzona szkoda na osobie, poszkodowany może żądać całkowitego lub częściowego jej naprawienia oraz zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, gdy okoliczności, a zwłaszcza niezdolność poszkodowanego do pracy lub jego ciężkie położenie materialne, wskazują, że wymagają tego względy słuszności. Dysponentem postępowania, a zatem także podmiotem formującym żądanie, jest poszkodowany. To on winien określić, jakich szkód i w jakiej części wyrównania dochodzi od Skarbu Państwa.
Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez władzę publiczną
Natomiast zgodnie z treścią art. 417 k.c. za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Jeżeli wykonywanie zadań z zakresu władzy publicznej zlecono, na podstawie porozumienia, jednostce samorządu terytorialnego albo innej osobie prawnej, solidarną odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę ponosi ich wykonawca oraz zlecająca je jednostka samorządu terytorialnego albo Skarb Państwa. Jak podkreśla Autor, dochodzenie odszkodowania na podstawie art. 417 k.c. nie wymaga wydania wcześniejszego orzeczenia potwierdzającego bezprawne zachowanie. Przesłanka ta badana jest bowiem przez sąd w toku postępowania.
Wprowadzenie stanu nadzwyczajnego, a odpowiedzialność za szkody
Skarb Państwa – a także inne podmioty wykonujące władzę publiczną – mogą ponosić odpowiedzialność za szkody powstałe w czasie pandemii. Co ważne, nie jest do tego konieczne wprowadzenie stanu nadzwyczajnego. Również bowiem ogólne przepisy kodeksu cywilnego pozwalają na dochodzenie odszkodowania od ww. jednostek. Poszczególne przepisy wprowadzają wszakże dodatkowe przesłanki, bądź ograniczenia odpowiedzialności. Każdorazowo zatem konieczne jest dokładne przeanalizowanie okoliczności faktycznych i prawnych danego przypadku - podsumowuje w komentarzu Autor.
Product manager LEX Kancelaria Prawna