Trybunał o cięciach w edukacji i swobodzie wypowiedzi nauczycieli
Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał we wrześniu dwa ciekawe wyroki dotyczące oświaty. W pierwszym orzekł, że niezapewnienie dziecku autystycznemu należnego wsparcia w szkole stanowiło dyskryminację i naruszenie prawa do nauki. W drugim odniósł się do zakresu swobody wypowiedzi nauczycieli.
Oba wyroki są omawiane w programie LEX Prawo Europejskie. Autorem omówień jest adw. Katarzyna Warecka, autorka ponad 800 publikacji tego rodzaju w naszym programie.
Odebranie wsparcia dla dziecka z niepełnosprawnością
Pierwsza sprawa (59751/15, G.L.) dotyczyła cofnięcia przez organ gminy przewidzianego przez ustawę wsparcia szkolnego dla autystycznego dziecka (chodziło o zatrudnienie nauczyciela wspomagającego dla dziecka). Trybunał uznał taką sytuację za naruszenie prawa do nauki wynikającego z art. 2 Protokołu nr 1 do Konwencji oraz zakazu dyskryminacji z art. 14 Konwencji. Jak podkreśla ekspert, ETPC nie przychylił się do argumentu pozwanego państwa powołującego się na "dziurę budżetową". Zarzucił on władzom włoskim, że nie wyważyły sprzecznych interesów zachodzących w sprawie, to jest potrzeb edukacyjnych dziecka, i interesów finansowych szkoły. Mec. Warecka zwraca również uwagę, że w argumentacji ETPC pojawiła się ważna wytyczna dotycząca ewentualnych cięć budżetowych w edukacji w sytuacji np. kryzysu finansowego. Otóż cięcia te, jeżeli są konieczne, powinny dotknąć na równi dzieci pełnosprawne i niepełnosprawne, a nie, jak to miało miejsce w rozpatrywanej sprawie, ograniczać się wyłącznie do jakiejś, w tym przypadku najsłabszej grupy uczniów.
Karanie dyscyplinarne nauczyciela za mowę nienawiści
Druga ze spraw (57462/19, Mahi) dotyczyła wypowiedzi publicznej w formie listu otwartego belgijskiego nauczyciela religii islamskiej dotyczącego ataku na redakcję paryskiego tygodnika Charlie Hebdo, a także homoseksualności, mediów, przywódców politycznych i innych spraw społecznych. Za swoje wypowiedzi nauczyciel został ukarany dyscyplinarnie przeniesieniem do innej szkoły, oddalonej o 50 km od dotychczasowej placówki. W swoim wyroku ETPC nie uznał tak surowego środka za naruszenie wolności wyrażania opinii przewidzianej w art. 10 Konwencji. Zdaniem Trybunału, zastosowany wobec skarżącego środek był zasadny i proporcjonalny, gdyż zadziałał uspokajająco na napiętą atmosferę w szkole, gdzie skarżący pracował, a sam skarżący nie poniósł innych konsekwencji pracowniczych i finansowych, zachowując całe pensum nauczycielskie.
Jak podkreśla mec. Warecka, wyrok Trybunału niesie za sobą ważne wskazówki dotyczące swobody wypowiedzi nauczycieli i ich roli w systemie oświaty. Jako że są oni podmiotami kształtującymi świadomość społeczną młodych obywateli, ich publiczne wypowiedzi powinny być powściągliwe i nie przyczyniać się do podgrzewania napiętej atmosfery społecznej. Za swoje wypowiedzi, a zwłaszcza mowę nienawiści, nauczyciele mogą być karani dyscyplinarnie, nawet surowo, ale dotkliwość kar musi być zawsze zasadna i proporcjonalna do popełnionego naruszenia i uwzględniać dany kontekst społeczny.
Więcej na temat ww. orzeczeń można znaleźć w omówieniach dostępnych w LEX Prawo Europejskie:
- Cięcia w edukacji na pomoc dla autystycznych dzieci. Omówienie wyroku ETPC z dnia 10 września 2020 r., 59751/15 (G.L.)
- Karanie dyscyplinarne nauczyciela za mowę nienawiści. Omówienie decyzji ETPC z dnia 3 września 2020 r., 57462/19 (Mahi)
Product manager LEX Prawo Europejskie