Notariusz to nie sąd, a akt poświadczenia dziedziczenia to nie orzeczenie

Notariusz wydając akt poświadczenia dziedziczenia działa na zgodny wniosek stron, nie rozstrzyga sporu, nie jest więc sądem. W konsekwencji akt poświadczenia dziedziczenia  nie jest orzeczeniem. Jest to jednak dokument urzędowy, który może być wykorzystany w innym państwie członkowskim -  orzekł TSUE w wyroku z 23.05.2019 r.

Droga do Trybunału Sprawiedliwości

Spadkobierczyni przedsiębiorcy działającego na pograniczu polsko-niemieckim chciała wiedzieć, czy zmarły zostawił w bankach niemieckich jakieś depozyty. Zwróciła  się więc do notariusza o wydanie zaświadczenia potwierdzającego, że akt poświadczenia dziedziczenia, na mocy którego nabyła spadek, stanowi w rozumieniu przepisów unijnych orzeczenie lub ewentualnie dokument urzędowy. Notariusz odmówił argumentując, że wprawdzie akt taki jest 'orzeczeniem' w rozumieniu rozporządzenia spadkowego, ale nie może wystawić stosownego zaświadczenia z powodu niedokonania przez Polskę notyfikacji wobec Komisji Europejskiej listy organów oraz zawodów prawniczych właściwych w sprawach spadkowych. Równocześnie, skoro akt poświadczenia dziedziczenia jest "orzeczeniem", to nie można uznać go za "dokument urzędowy", a w związku z tym takiego zaświadczenia również nie można wystawić.

Spadkobierczyni odwołała się w tej sprawie do sądu, który zwrócił się z pytaniem prejudycjalnym do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. 

Sąd czy nie sąd, orzeczenie czy dokument? 

W postępowaniu prejudycjalnym Trybunał Sprawiedliwości UE zastanawiał się przede wszystkim nad trzema kwestiami: 

1. jaki charakter ma wspomniana wyżej notyfikacja, której Polska nie dokonała,
2. czy  notariusz może być uznany za sąd, a akt poświadczenia dziedziczenia za orzeczenie,
3. czy akt poświadczenia dziedziczenia może być uznany za dokument urzędowy.

Ostatecznie TS zdecydował, że: 

1. notyfikacja ma w tym wypadku jedynie charakter informacyjny, więc jej brak nie jest decydujący dla uznania notariuszy za "sąd",
2. notariusza sporządzającego akt poświadczenia dziedziczenia, na zgodny wniosek wszystkich uczestników postępowania, nie można uznać za "sąd" w rozumieniu rozporządzenia spadkowego, a w konsekwencji akt poświadczenia dziedziczenia nie stanowi "orzeczenia",
3. stanowi on jednak dokument urzędowy w rozumieniu rozporządzenia spadkowego, m.in. dlatego, że w świetle prawa polskiego akty poświadczenia dziedziczenia podlegają rejestracji.

Z perspektywy prawa polskiego wskazany wyrok jest niezwykle istotny, gdyż ze względu na rosnącą mobilność obywateli UE (w tym Polski), rośnie też liczba przypadków, kiedy majątek spadkowy może pozostawać rozproszony w więcej niż jednym państwie. Zachęcam więc do lektury glosy do wyroku TSUE, w której doktor Bartosz Trocha szczegółowo analizuje motywy powyższych rozstrzygnięć.

Eliza Wasińska
product manager działu Legal