Prawo holdingowe - czy szykuje się rewolucja w KSH od 13 października 2022 r.?
Z dniem 13 października 2022 roku do Kodeksu spółek handlowych wprowadzony zostanie dział poświęcony grupom spółek. Nowelizacja, która okrzyknięta została największą zmianą KSH od czasu wejścia kodeksu w życie, równocześnie wywołuje wiele kontrowersji. Czego możemy się więc spodziewać?
Prawo holdingowe zwane także prawem koncernowym lub prawem grup spółek to przepisy, które wprowadzają do Kodeksu Spółek Handlowych nowy dział, skupiający się głównie na regulacji szczególnego typu stosunku zależności pomiędzy spółką dominującą i spółkami zależnymi, przy jednoczesnej zmianie zasad funkcjonowania organów spółek.
,,Grupa spółek" - co kryje definicja?
Zgodnie z art. 4 §51 Kodeksu spółek handlowych (dalej: k.s.h.), grupą spółek nazywamy: ,,spółkę dominującą i spółkę albo spółki zależne, będące spółkami kapitałowymi, kierujące się zgodnie z uchwałą o uczestnictwie w grupie spółek wspólną strategią w celu realizacji wspólnego interesu (interes grupy spółek), uzasadniającą sprawowanie przez spółkę dominującą jednolitego kierownictwa nad spółką zależną albo spółkami zależnymi."
Jak wskazuje mec. Michał Koralewski w komentarzu praktycznym - Grupa spółek – definicja i praktyczne problemy holdingów - grupa spółek jest "kwalifikowanym" stosunkiem dominacji i zależności między określonymi spółkami tworzącymi grupę spółek. Spółki te kierują się wspólną strategią gospodarczą, która umożliwia spółce dominującej sprawowanie jednolitego kierownictwa nad spółką albo spółkami zależnymi.
Analizując definicję ,,grupy spółek" można zauważyć, że członkami grup spółek mogą być tylko i wyłącznie spółki kapitałowe. Wyłączone z możliwości stosowania nowych przepisów są więc spółki osobowe. Uregulowanie to spowodowane jest prawdopodobnie tym, iż przepisy prawa nie zostały dostosowane do spółek osobowych (posługiwanie się przez Ustawodawcę w przepisach prawa terminami takimi jak: rada nadzorcza, zgromadzenie wspólników) - ograniczając tym samym stosowanie nowych przepisów.
Jednocześnie należy zauważyć, iż definicja ,,grupa spółek" zawiera dużo ogólnych i nieostrych pojęć, które mogą i z pewnością będą stwarzać duże problemy interpretacyjne w praktyce.
Wiążące polecenia - wyzwanie w praktyce
Jedną z najbardziej charakterystycznych instytucji prawa holdingowego staną się wiążące polecenia, które stanowić będą instrument zarządzania grupą spółek przez spółkę dominującą.
W pierwszej kolejności należy zaznaczyć, iż stosowanie przepisów dotyczących wiążącego polecenia będzie możliwe tylko wtedy, gdy grupa spółek zostanie zarejestrowana w KRS. Jednocześnie, żeby spółka zależna została związana wiążącymi poleceniami, konieczne jest powzięcie w tym przedmiocie uchwały zarządu spółki będącej adresatem polecenia. Nadto, możliwość wydawania wiążących poleceń zaistnieć może tylko w sytuacji, w której jest to uzasadnione interesem grupy spółek, a polecenia takie dotyczyć będą wyłącznie prowadzenia spraw spółki. Wiążące polecenie powinno być wydane przez organ spółki dominującej uprawniony do prowadzenia jej spraw i reprezentacji. Wiążące polecenie będzie mógł również wydać prokurent albo pełnomocnik.
Zgodnie z art. 212 § 2 k.s.h., wiążące polecenia będą mogły być wydane tylko w formie elektronicznej, czy też pisemnej - pod rygorem nieważności. Przepisy k.s.h. regulują obligatoryjną oraz minimalną treść wiążącego polecenia - regulacja ta została sprecyzowana w art. 212 § 3 k.s.h. W treści wiążącego polecenia powinny zostać zawarte takie informacje jak:
- oczekiwane przez spółkę dominującą zachowanie spółki zależnej w związku z wykonaniem wiążącego polecenia;
- interes grupy spółek, który uzasadnia wykonanie przez spółkę zależną wiążącego polecenia – spółka dominująca musi zatem opisać powody, dla których wydawane jest dane wiążące polecenie;
- spodziewane korzyści lub szkody spółki zależnej, które będą następstwem wykonania wiążącego polecenia, o ile występują;
- przewidywany sposób i termin naprawienia spółce zależnej szkody poniesionej w wyniku wykonania wiążącego polecenia.
Na tym etapie, droga wydawania wiążącego polecenia przez spółkę dominującą zostaje zakończona.
Odmienna procedura przewidziana jest dla spółki zależnej, ponieważ w jej przypadku pojawiają się dwie alternatywne procedury: procedura wykonania wiążącego polecania oraz odmowy wykonania wiążącego polecenia.
Jak wskazuje Koralewski M. w publikacji - Wiążące polecenia w ramach grupy spółek - w sytuacji:
a) przyjęcia wiążącego polecenia przez spółkę zależną:
wykonanie wiążącego polecenia przez spółkę zależną uczestniczącą w grupie spółek wymaga uprzedniej uchwały zarządu spółki zależnej. Po powzięciu uchwały spółka zależna informuje spółkę dominującą o podjęciu uchwały o wykonaniu wiążącego polecenia. Z chwilą powzięcia przedmiotowej uchwały spółka zależna i jej organy stają się związane wiążącym poleceniem.
b) odmowy przyjęcia wiążącego polecenia przez spółkę zależną:
ustawa przewiduje przypadki, w których zarząd spółki zależnej zobligowany jest do odmowy wykonania wiążącego polecenia. Zarząd spółki zależnej podejmuje uchwałę o odmowie wykonania wiążącego polecenia:
- jeżeli jego wykonanie doprowadziłoby do niewypłacalności albo zagrożenia niewypłacalnością spółki zależnej,
- spółka zależna niebędąca spółką jednoosobową podejmuje uchwałę o odmowie wykonania wiążącego polecenia, jeżeli istnieje uzasadniona obawa, że jest ono sprzeczne z interesem tej spółki i wyrządzi jej szkodę, która nie będzie naprawiona przez spółkę dominującą lub inną spółkę zależną uczestniczącą w grupie spółek w okresie 2 lat, licząc od dnia, w którym nastąpi zdarzenie wyrządzające szkodę, chyba że umowa albo statut spółki stanowi inaczej.
W tym miejscu należy zaznaczyć, iż pierwsza przesłanka znajduje zastosowanie do wszystkich spółek zależnych, druga natomiast tylko do spółek zależnych innych aniżeli spółki jednoosobowe.
Podsumowując instytucję wiążących poleceń i opierając się na opinii Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw:
- rozbudowanie procedury weryfikacji i akceptacji wiążącego polecenia na poziomie spółki zależnej spowoduje, że spółka dominująca zostanie pozbawiona nie tylko pewności, że polecenie zostanie szybko wykonane, ale że w ogóle dojdzie do jego wykonania;
- ,,adresaci polecenia prawdopodobnie będą skłaniać się ku szczegółowej analizie spełnienia przesłanek przez polecenie, gdyż od zasadności jego wykonania zależeć będzie zwolnienie ich z odpowiedzialności";
- ,,projekt nie oferuje spółkom dominującym żadnej „korzyści” związanej z wydaniem polecenia, której na chwilę obecną nie mogłyby one osiągnąć przez wydanie polecenia nieformalnego";
- regulacja jest wysoce skomplikowana i niejasna oraz budzi wiele problemów interpretacyjnych.
Redakcja Publikacji Elektronicznych