TSUE seryjnie uznaje przepisy ustawy o VAT za niezgodne z prawem unijnym
Znajomość orzecznictwa podatkowego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej przez prawników występujących przed WSA i NSA jest obecnie koniecznością, a te w sprawach polskich wręcz obowiązkiem. W ostatnich kilku miesiącach TSUE wydał całą serię wyroków dotyczących podatku od towarów i usług, które mają niebagatelne znaczenie dla polskich podatników VAT.
Orzeczenia TSUE wskazują określony kierunek wykładni przepisów prawa wspólnotowego, a prawo wspólnotowe ma pierwszeństwo przed naszym krajowym. To celna argumentacja odwołująca się do wyroków TSUE w postępowaniu sądowoadministracyjnym może wpłynąć na skrócenie postępowania. Poza tym rozstrzygnięcia TSUE mogą też zupełnie odwrócić przebieg dotychczasowych postępowań przed fiskusem i sądami administracyjnymi. Dlatego na szczególną uwagę zasługuje wydana w ciągu ostatnich kilku miesięcy seria orzeczeń w polskich sprawach. Warto się im bliżej przyjrzeć, bo wszystkie uznają polskie przepisy za niezgodne z prawem unijnym i wszystkie są korzystne podatników.
W polskich sprawach TSUE orzekł o niezgodności z prawem wspólnotowym krajowych regulacji dotyczących:
- 20-procentowej sankcji w podatku VAT,
- przepisów o szyku rozstawnym w VAT,
- przepisów pozbawiających podatnika działającego w dobrej wierze możliwości korekty faktur po wszczęciu kontroli podatkowej, czy wreszcie
- stawek VAT od posiłków z fast-foodów
- ulgi na złe długi
1. Wyrok TSUE z 15.04. 2021 r., C-935/19(Grupa Warzywna sp. z o.o. Dyrektorowi Izby Administracji Skarbowej we Wrocławiu) ws. 20-procentowej sankcji w podatku VAT
Już od pewnego czasu w naszym orzecznictwie krajowym pojawiały się głosy, że sankcja określona w polskich przepisach ma raczej charakter opresyjny, aniżeli prewencyjny. Trybunał Sprawiedliwości w tym wyroku niejako potwierdził to stanowisko. Według Trybunału automatyczne nakładanie sankcji przez krajowe organy podatkowe, które uniezależnione są od okoliczności faktycznych towarzyszących konkretnej sprawie jest sprzeczne w prawem unijnym. Sankcja powinna być właśnie uzależniona od okoliczności konkretnej sprawy, w tym np. rodzaju nieprawidłowości w rozliczeniu dokonanym przez podatnika, oceny czy błąd ten stanowił oszustwo oraz czy wpływy budżetowe mogłyby ulec uszczupleniu. Wyrok powinien bezpośrednio wpłynąć na wyniki spraw podatkowych, które obecnie są w toku.
Zobacz więcej:
Dodatkowe (sankcyjne) zobowiązanie podatkowe na przykładach
Przesłanki dodatkowego zobowiązania podatkowego w VAT
2. Wyrok TSUE z 18.03.2021 r., C-895/19 - ws. odliczenia podatku naliczonego z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów (tzw. szyku rozstawnym w VAT)
W tym wyroku TSUE wprost wskazał, że podatek VAT należny i naliczony z tytułu transakcji wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów powinny być rozliczane w tym samym okresie rozliczeniowym. Z rozstrzygnięcia wynika, że na gruncie ustawy o VAT po stronie podatników nie mogły, wbrew stanowisku fiskusa, powstać zaległości w podatku VAT, a co za tym idzie odsetki zapłacone organom podatkowym były nienależne. Ministerstwo Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej przewidziało tu już odpowiednią zmianę przepisów w pakiecie SLIM VAT 2, którego wprowadzenie planowane jest na drugą połowę 2021 roku.
Zobacz więcej:
3. Wyrok TSUE z 18.03.2021 r., C-48/20 (UAB „P” przeciwko Dyrektorowi Izby Skarbowej w B.) ws. korekty faktur po wszczęciu kontroli podatkowej
Nasze przepisy krajowe zawieszają możliwość złożenia korekty w czasie kontroli podatkowej i postępowania podatkowego. W tym orzeczeniu Trybunał uznał, że pozbawienie podatnika działającego w dobrej wierze możliwości korekty faktur po wszczęciu kontroli podatkowej są niezgodne z prawem UE. Orzeczenie Trybunału może prowadzić do zmiany niekorzystnej dla podatników praktyki stosowanej od lat przez fiskusa oraz może być przyczyną nowelizacji obecnej regulacji lub do wydania interpretacji ogólnej wskazującej na konieczność takiego stosowania przepisów, która będzie zgodna z tezami tego wyroku. Do tego czasu podatnicy mogą bezpośrednio powoływać się na to orzeczenie w sporach z fiskusem. Wyrok może również wywoływać skutki wstecz. Podatnicy, pozbawiani w przeszłości możliwości dokonywania korekt podczas kontroli podatkowych, których dobra wiara była kwestią bezsporną, mogliby obecnie domagać się realizacji swoich podstawowych praw.
Zobacz więcej:
LEX News: Korekta faktur po wszczęciu kontroli podatkowej - wyrok TSUE z 18.03.2021r., C-48/20
4. Wyrok TSUE z 22.04.2021 r., C-703/19 (Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w Katowicach) ws. stawki VAT od posiłków z fast-foodów
Kwestia opodatkowania sprzedaży dań w placówkach szybkiej obsługi budziła spory pomiędzy podatnikami a organami podatkowymi od dłuższego czasu. Brak było dotychczas jednoznacznego stanowiska w tej sprawie, a większość spraw sądowych została zawieszona do czasu wydania wyroku przez TSUE. A Trybunał przyjął, że sprzedaż dań w lokalach gastronomicznych szybkiej obsługi, w których można zjeść na miejscu korzystając z infrastruktury tego miejsca, stanowi usługę restauracyjną opodatkowaną stawką 8% VAT. Natomiast jeśli klient restauracji postanowi kupić dania na wynos, wówczas mamy do czynienia z dostawą środków spożywczych, która będzie opodatkowana stawką 5% VAT. Bez znaczenia pozostaje fakt, że posiłki były przygotowywane na miejscu w restauracji. W obecnym stanie prawnym wyrok ma głównie znaczenie historyczne. Od 1 lipca 2020 r. w związku w wejściem w życie nowej matrycy stawek VAT sprzedaż taka jest opodatkowana podatkiem VAT według stawki 8%. Z art. 41 ust. 12f u.p.t.u. wynika bowiem zasada jednolitego stosowania stawki 8% do wszystkich czynności (tj. zarówno do świadczenia usług, jak i do dostaw towarów), które na gruncie PKWiU są klasyfikowane jako usługi związane z wyżywieniem. Wyraźne rozgraniczenie usług dokonane przez TSUE powoduje, że polscy podatnicy będą mogli skorygować stawki VAT z 8% na 5% i odzyskać część VAT naliczonego w przeszłości według zawyżonej stawki od tego typu sprzedaży dokonywanej na wynos. Nie wpływa on jednak na stosowanie obniżonych stawek VAT w gastronomii w obecnym stanie prawnym.
Zobacz więcej:
Posiłki na wynos - dostawa towarów czy świadczenie usług
5. Wyrok TSUE z 15.10.2020 r., C-335/19 (E. Sp. z o.o. Sp. k. przeciwko Ministrowi Finansów) ws. ulgi na złe długi
Wydając to orzeczenie TSUE w sposób radykalny zmienił prawo do korzystania z ulgi na złe długi. Uznał, że wyrejestrowanie dłużnika z rejestru czynnych podatników VAT, ale także postawienie go w stan likwidacji, upadłości czy restrukturyzacja nie odbierają wierzycielowi prawa do skorzystania z ulgi na złe długi. Według Trybunału obowiązujące w Polsce przepisy ustanawiające tzw. ulgę na złe długi są zbyt rygorystyczne i w efekcie niezgodne z dyrektywą VAT.
Zobacz więcej:
Korzystanie z ulgi na złe długi krok po kroku
LEX News: TSUE rozszerza zastosowanie ulgi na złe długi w VAT - wyrok z 15.10.2020 r., C-335/19
6. Wznowienie postępowania w wyniku orzeczenia TSUE
Niedawne orzeczenia będą zapewne przyczyną nowelizacji ustawy o podatku od towarów i usług. Do tego czasu podatnicy mogą bezpośrednio powoływać się na tezy tych orzeczeń w sporach z fiskusem. Pamiętać należy także o możliwości wznowienia postępowania w wyniku orzeczenia TSUE. Zgodnie z art. 240 § 1 pkt 11 Ordynacji podatkowej, w sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ma wpływ na treść wydanej decyzji. Taki wpływ zachodzi wówczas, gdy orzeczenie to oddziałuje na nią w sposób na tyle istotny, że wymusza odmienne rozstrzygnięcie sprawy podatkowej od przyjętego w decyzji ostatecznej. Wznowienie postępowania podatkowego następuje tu na wniosek strony złożony w terminie miesiąca od publikacji sentencji orzeczenia TSUE w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.
product manager Księgowość i Podatki