Śmierć strony w postępowaniu administracyjnym

W postępowaniu administracyjnym zawsze rozpatruje się sprawę konkretnego podmiotu. W przypadku śmierci strony postępowania pojawia się problem jego dalszego przebiegu. Do uregulowania tej kwestii służy instytucja sukcesji procesowej, która charakteryzuje się wejściem w ogół praw i obowiązków osoby zmarłej.

Polecam zapoznać się z procedurą Gabriela Wegrzyna, która zawiera szczegółowe informacje na temat tej instytucji, przedstawione na schemacie opatrzonym obszernym komentarzem.

Czego dotyczy postępowanie?

Pierwszą rzeczą jaką należy ustalić w toku postępowania administracyjnego, jest to, czy sprawa dotyczy prawa dziedzicznego, czy nie.

Publiczne prawa i obowiązki mają zasadniczo charakter osobisty, a więc są niedziedziczne. W przypadku śmierci strony postępowania dotyczącego uprawnień i obowiązków, które nie są dziedziczne, postępowanie zostaje umorzone na podstawie decyzji administracyjnej.

Charakter dziedziczny, zgodnie z art 30 §4 k.p.a., mają te sprawy, które mają bezpośredni lub pośredni związek z prawami dziedzicznymi (prawami o charakterze cywilnym i nieosobistym, a także takimi, którym dziedziczny charakter nadają przepisy szczególne). Kiedy mamy do czynienia z prawami dziedzicznymi, wtedy po śmierci strony postępowanie jest kontynuowane z udziałem spadkobierców lub zarządcy sukcesyjnego przedsiębiorstwa - na miejsce dotychczasowej strony postępowania wstępują jej następcy prawni.

Ustalenie spadkobierców

Organ administracji nie ma upoważnienia do samodzielnego ustalania spadkobierców. Może to zrobić jedynie sąd powszechny w trybie stwierdzenia nabycia spadku, albo notariusz w trybie notarialnego poświadczenia dziedziczenia. Na czas ustalania kręgu spadkobierców, postępowanie powinno zostać zawieszone. Kiedy ustalone zostaną podstawy do sukcesji przez następców prawnych osoby zmarłej, organ administracji musi zapewnić im możliwość dalszego uczestniczenia w postępowaniu.

Szczególne przypadki

1. Sprawa dotycząca przedsiębiorstwa

Jeśli postępowanie dotyczy prawa wynikającego z prowadzenia przedsiębiorstwa, w razie śmierci strony, na jej miejsce wstępuje zarządca sukcesyjny przedsiębiorstwa - niezależnie od tego czy został on ustanowiony za życia, czy po śmierci strony postępowania. Warunkiem koniecznym skuteczności zarządu sukcesyjnego jest jego wpis do CEiDG. W przypadku wygaśnięcia takiego zarządu, na miejsce przedsiębiorcy wstępują jego następcy prawni.

2. Spadek nieobjęty

Kiedy nad majątkiem spadkowym nie czuwa nikt lub gdy pieczę nad spadkiem sprawuje osoba spoza kręgu spadkobierców, możliwość kontynuowania postępowania administracyjnego jest znacznie utrudniona. W takich sprawach organ musi zweryfikować, czy ktokolwiek faktycznie zarządza majątkiem.

Zarządca majątku, a kurator spadku

Jeśli zostanie ustalony zarządca majątku, sąd może dopuścić możliwość kontynuowania postępowania z zarządcą majątku "jako stroną postępowania".

Jeśli spadkiem nieobjętym nie zarządza nikt, organ administracji ma obowiązek wystąpienia do sądu ostatniego miejsca zwykłego pobytu zmarłego o ustanowienie kuratora spadku.

Wniosek ten powinien spełniać wymogi formalne dla pisma procesowego. Sąd spadku rozpoznaje wniosek w trybie postępowania nieprocesowego i ustanawia kuratora w formie postanowienia, od którego przysługuje apelacja.

W przypadku ustanowienia kuratora sąd może kontynuować postępowanie z jego udziałem. Kurator ma obowiązek podjęcia działań prowadzących do ustalenia spadkobierców i powiadomienia ich o otwarciu spadku.

Zarówno zarządca jak i kurator spadku są jedynie przedstawicielami strony i w postępowaniu, w którym występują "jako strona" dysponują jedynie uprawnieniami formalnymi, a nie materialnoprawnymi.

W celu podsumowania i uporządkowania przebiegu całego omawianego procesu odsyłam do procedury pt. "Następstwo procesowe w przypadku śmierci strony".