WIBOR przegląd kluczowych wyroków
W ostatnim okresie w polskim i unijnym orzecznictwie pojawiły się istotne rozstrzygnięcia dotyczące skutków unieważnienia umów kredytowych zawierających nieuczciwe klauzule, w tym oparte na wskaźniku WIBOR. TSUE w wyroku C-396/24 (Lubreczlik) jednoznacznie ograniczył możliwość żądania przez banki zwrotu całej nominalnej kwoty kredytu niezależnie od dokonanych spłat oraz podkreślił konieczność ochrony konsumenta przed negatywnymi skutkami automatycznego nadawania wyrokom rygoru natychmiastowej wykonalności. Z kolei wyroki Sądu Okręgowego w Suwałkach wskazują na rosnące kontrowersje wokół stosowania stawki WIBOR w umowach kredytowych, choć dominujące orzecznictwo wciąż uznaje takie klauzule za ważne i skuteczne.
Ochrona konsumenta przed rygorem natychmiastowej wykonalności
W wyroku z 19 czerwca 2025 r. w sprawie C‑396/24 (Lubreczlik) Trybunał Sprawiedliwości UE ponownie podkreślił konieczność ochrony konsumentów w sprawach dotyczących nieważności umów kredytowych.
Po pierwsze, TSUE potwierdził, że bank nie może żądać od konsumenta zwrotu całego kapitału kredytu, jeśli umowa została unieważniona z powodu nieuczciwego warunku - niezależnie od dokonanych spłat. Takie podejście narusza zasadę równowagi stron umowy oraz cele dyrektywy 93/13.
Po drugie, Trybunał zakwestionował automatyczne nadawanie wyrokom uwzględniającym roszczenia banków rygoru natychmiastowej wykonalności, jeśli prawo krajowe nie daje sądowi możliwości uwzględnienia potencjalnych negatywnych skutków dla konsumenta. Sąd krajowy powinien mieć uprawnienia, aby chronić konsumenta przed szczególnie szkodliwymi konsekwencjami takiego rygoru.
Więcej na temat wyroku przeczytasz w komentarzu praktycznym "Czy TSUE przywrócił teorię salda? Omówienie wyroku TS z dnia 19 czerwca 2025 r., C-396/24 (Lubreczlik)"
Precedensowe orzeczenia sądu powszechnego
Na krajowym podwórku silnym echem odbiły się również dwa wyroki Sądu Okręgowego w Suwałkach: z 4 października 2024 r. (sygn. I C 217/24) oraz z 22 stycznia 2025 r. (sygn. I C 332/24). W obu sprawach sąd uznał, że klauzule zmiennego oprocentowania oparte na stawce WIBOR są nieprawidłowe, co wywołało poruszenie zarówno w środowisku prawniczym, jak i bankowym. Były to pierwsze wyroki, które przychyliły się do argumentów kredytobiorców kwestionujących sam mechanizm ustalania oprocentowania.
Jak pisze Tobiasz Nowakowski w komentarzu praktycznym WIBOR jako klauzula abuzywna - komentarz do wyroków Sądu Okręgowego w Suwałkach:
"Interpretację prezentowaną przez sąd, zgodnie z którą bank nie wypełnił obowiązków informacyjnych względem konsumenta trudno uznać za przekonującą. Przede wszystkim wydaje się ona sprzeczna z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości (TS) poświęconym zasadom informowania konsumenta o skutkach ekonomicznych wynikających z umowy kredytu, w której oprocentowanie jest uzależnione od zmiany parametrów wskaźnika referencyjnego. Otóż Trybunał jednoznacznie przyjął, że bank nie ma obowiązku ani zamieszczania w umowie pełnej definicji wskaźnika referencyjnego, ani przekazywania konsumentowi tych informacji, które ze względu na sposób ich publikacji są łatwo i powszechnie dostępne"
Jednocześnie warto zaznaczyć, że linia orzecznicza większości sądów powszechnych pozostaje niezmienna: uznają one, że klauzule oparte na WIBOR spełniają wymogi informacyjne i nie noszą cech abuzywności.
TSUE ogranicza roszczenia banków po unieważnieniu umowy
W wyroku z 13 czerwca 2024 r. (C-520/21) Trybunał Sprawiedliwości UE uznał, że bank nie może żądać od konsumenta zwrotu całego kapitału kredytu, jeśli umowa została unieważniona z powodu nieuczciwego postanowienia. Takie roszczenie - niezależne od dokonanych już spłat - narusza unijne zasady ochrony konsumenta.
Trybunał podkreślił, że celem prawa unijnego jest nie tylko przywrócenie równowagi między stronami umowy, ale też zapobieganie sytuacjom, w których konsument ponosi nadmierne ryzyko skutków nieważności.
Jak trafnie zauważył Dawid Rogoziński w monografii „Klauzula oparta o WIBOR a unieważnienie umowy kredytu”:
"Trybunał jednoznacznie uznał, że roszczenie banku o zwrot kapitału nie może być oderwane od rozliczeń dokonanych już przez konsumenta (...). W przeciwnym razie system ochrony konsumenta traci swoją efektywność."
Ten wyrok ma znaczenie nie tylko dla spraw frankowych - może być istotny także w sporach dotyczących kredytów opartych na WIBOR.
Więcej na ten temat dowiesz się z publikacji dostępnych w LEX Banki.
