Zażalenia poziome po nowelizacji KPC - usprawnienie czy kłopot?

Co do zasady celem postępowania zażaleniowego jest zapewnienie stronom możliwości weryfikacji postanowienia wydanego przez sąd w pierwszej. Nowelizacja k.p.c. wprowadziła istotne zmiany w zakresie postępowania zażaleniowego. W zamierzeniu ustawodawcy, winny doprowadzić one do szybszego i sprawniejszego rozpoznawania środków odwoławczych.

Zasada rozpoznawania spraw incydentalnych przez sąd tej samej instancji

Nowelizacja procedury cywilnej z lipca 2019 r. wprowadziła do postępowania cywilnego zasadę rozpoznawania spraw incydentalnych przez sąd tej samej instancji. Wyjątek stanowić będą orzeczenia kończące postępowanie lub przerywające bieg postępowania w danym sądzie. Wprowadzono więc jako zasadę „zażalenie poziome”, z wyłączeniem wyczerpująco wyliczonych kategorii spraw:

1. postanowień, które kończą postępowanie w sprawie (umorzenie postępowania lub zwrot pozwu),
2. postanowień, które wiążą się z przeniesieniem postępowania do innego sądu, oraz
3. postanowień, które powodują przerwę w toku postępowania (zawieszenie postępowania). Przedmiotowe zażalenie zostało przyjęte jako zasada, również na gruncie postępowania egzekucyjnego.

Rejestracja zażaleń poziomych

Jeżeli chodzi o kwestie techniczne, związane z rejestracją „zażaleń poziomych”, to zgodnie z  zarządzeniem Ministra Sprawiedliwości Dostęp po zalogowaniu z dnia 19 czerwca 2019 r. w sprawie organizacji i zakresu działania sekretariatów sądowych oraz innych działów administracji sądowej, wymaga się prowadzenia rejestracji wszystkich zażaleń (tak „poziomych, jak i „klasycznych”) w jednym repertorium („Cz” i odpowiednikach). Nadto zażalenia rozpoznawane przez inny skład sądu pierwszej instancji wyróżnia się w repertorium poprzez zamieszczenie dodatkowego oznaczenia „p-I”, a zażalenia rozpoznawane przez inny skład sądu drugiej instancji wyróżnia się w repertorium poprzez zamieszczenie dodatkowego oznaczenia „p-II”.

Skutki nowelizacji w zakresie postępowania zażaleniowego

Zdaniem ustawodawcy, wprowadzone zmiany powinny przynieść wymierne efekty w postaci: wyraźnego rozgraniczenia kwestii incydentalnych i postępowania głównego, zmniejszenia obciążenia sądów wyższego szczebla kwestiami o charakterze formalnym lub finansowym, zwiększenia szybkości postępowania wynikłego z odstąpienia od przekazywania akt między sądami, a także oszczędności czasowych i finansowych związanych z wyeliminowaniem części obrotu pocztowego. Jak pisze Maciej Rzewuski, w dostępnym w programie LEX komentarzu praktycznym  Postępowanie zażaleniowe po nowelizacji KPC Dostęp po zalogowaniu "nowelizacja KPC z 4 lipca 2019 r. w zakresie dotyczącym procedury wnoszenia środków odwoławczych może odnieść wymierne rezultaty. Pozytywnie należy ocenić rozwiązanie wprowadzające jako zasadę obowiązek uprzedniego uzyskania przez stronę pisemnego uzasadnienia postanowienia (zarządzenia), które ma być przedmiotem zaskarżenia. Na aprobatę zasługuje także ograniczenie mechanizmu kontroli formalnej zażalenia, a właściwie skumulowanie go w jednym sądzie (odwoławczym). Per analogiam oceniam zabieg szerszego wykorzystania, a właściwie przyjęcia jako reguły instytucji „zażaleń poziomych” oraz przypisania referendarzom sądowym nowych kompetencji Dostęp po zalogowaniu  na gruncie postępowania odwoławczego.

Katarzyna Irytowska
product manager LEX Kancelaria Prawna