Zgłoszenie zarzutu potrącenia po reformie k.p.c.
Reforma postępowania cywilnego wprowadziła do k.p.c. przepis poświęcony procesowemu zarzutowi potrącenia. Zgodnie z nową regulacją, podstawą zarzutu potrącenia może być tylko wierzytelność pozwanego z tego samego stosunku prawnego co wierzytelność dochodzona przez powoda, chyba że wierzytelność pozwanego jest niesporna lub uprawdopodobniona dokumentem niepochodzącym wyłącznie od pozwanego. Zarzut potrącenia może zostać podniesiony tylko w piśmie procesowym.
Jak wskazuje O.M. Piaskowska w: Zgłoszenie zarzutu potrącenia, zarzut potrącenia stanowi jeden z zarzutów, jakie pozwany może podnieść, broniąc się przed żądaniami powoda.
Potrzeba zgłoszenia procesowego zarzutu potrącenia powinna wynikać z faktu, iż strona złożyła skutecznie zarzut potrącenia w rozumieniu prawa materialnego. Skuteczne potrącenie wierzytelności prowadzi do wygaśnięcia zobowiązania w całości lub w części.
Ograniczenia co do możliwości zgłoszenia procesowego zarzutu potrącenia
Zgłoszenie procesowego zarzutu potrącenia ograniczone jest w trojaki sposób:
- terminem na jego zgłoszenie
Nie później niż przy wdaniu się w spór co do istoty sprawy albo w terminie dwóch tygodni od dnia, gdy jego wierzytelność stała się wymagalna. - co do formy, w jakiej może zostać wniesiony
Zarzut potrącenia może zostać zgłoszony jedynie w piśmie procesowym. - z uwagi na rodzaj lub sposób wykazania wierzytelności będącej przedmiotem potrącenia
Podstawą zarzutu potrącenia może być tylko wierzytelność pozwanego z tego samego stosunku prawnego co wierzytelność dochodzona przez powoda. Wierzytelność z innego stosunku prawnego może być przedmiotem zarzutu potrącenia pod dwoma warunkami: jest niesporna lub uprawdopodobniona dokumentem niepochodzącym wyłącznie od pozwanego.
Wierzytelność jest niesporna jeśli nie jest kwestionowana przez żadną ze stron.
Z kolei wierzytelność uprawdopodobniona dokumentem niepochodzącym wyłącznie od pozwanego to taka, która została stwierdzona dokumentem wystawionym przez osobę inną niż nadawca oświadczenia o potrąceniu, albo dokumentem wystawionym przez nadawcę, lecz na którym znajduje się także oświadczenie innego podmiotu, np. faktura, na której powód potwierdził odbiór towaru.
Niedopuszczalność zarzutu potrącenia
Do potrącenia nadają się jedynie świadczenia jednorodzajowe, w konsekwencji procesowy zarzut potrącenia nie znajdzie zastosowania do tych sytuacji, w których źródłem zobowiązania jest łącząca strony umowa wzajemna. W takim przypadku można uznać, że potrącenie kolidowałoby z istotą nawiązanego stosunku zobowiązaniowego.
Jeżeli zarzut potrącenia jest niedopuszczalny, nie zostanie uwzględniony przez sąd. W konsekwencji sprawa zostanie rozpoznana tak, jakby potrącenie nie zostało dokonane. Może to mieć miejsce także wówczas, gdy w świetle prawa materialnego potrącenie okazało się skuteczne.
W razie nieuwzględnienia zarzutu potrącenia wierzyciel (pozwany, który podniósł zarzut) może wytoczyć o tę kwotę powództwo, które zostanie merytorycznie rozpoznane. Podniesienie zarzutu potrącenia, który nie zostanie uwzględniony, nie tworzy stanu powagi rzeczy osądzonej.
Zobacz również: P. Dzienis: Zarzut potrącenia po nowelizacji KPC.
Wojciech Kowalski
product manager Działu Legal