System kaucyjny zmieni rozliczenia VAT za niezwrócone opakowania
Od 1 stycznia 2025 r. w Polsce zacznie obowiązywać system kaucyjny. Ma on między innymi zwiększyć poziom selektywnego zbierania i dalszego wykorzystania opakowań zwrotnych. Jednocześnie nastąpią zmiany w opodatkowaniu podatkiem VAT niezwróconych opakowań.
System kaucyjny od 1 stycznia 2025 r.
Dyrektywa plastikowa nakłada na państwa członkowskie obowiązek zapewnienia selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych powstałych z butelek jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na napoje o pojemności do trzech litrów wraz z ich zakrętkami i wieczkami na poziomie 77% w 2025 r. oraz 90% w 2029 r. W Polsce w obowiązującym jeszcze systemie prawnym brakuje mechanizmu służącego do osiągania wysokich poziomów selektywnego zbierania jednorazowych butelek z tworzyw sztucznych na napoje o pojemności do trzech litrów. Owszem część opakowań szklanych (przede wszystkim butelki po piwie) jest objęta systemem kaucyjnym. Nie jest on jednak uregulowany prawnie. Został stworzony przez wprowadzających produkty w opakowaniach na napoje na zasadzie dobrowolności. W efekcie też zwrot takiego opakowania przez konsumentów bywa utrudniony. Ma się to jednak zmienić. 13 października 2023 r. zaczną obowiązywać regulacje, które od 1 stycznia 2025 r. wprowadzają system kaucyjny na jednorazowe butelki z plastiku do 3 litrów, szklane butelki wielorazowego użytku do 1,5 litra oraz metalowe puszki o pojemności do 1 litra. Uchwalając tą nowelizację uznano, że system kaucyjny będzie najbardziej efektywnym sposobem osiągnięcia wysokich poziomów selektywnego zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych.
Zmiany w opodatkowaniu opakowań zwrotnych wielokrotnego użytku objętych systemem kaucyjnym
Wprowadzenie nowych rozwiązań dotyczących funkcjonowania systemu kaucyjnego na opakowania po napojach wymaga też odpowiedniego dostosowania zasad podatku VAT związanych z opodatkowaniem niezwróconych opakowań.
Alternatywne warianty
Artykuł 92 dyrektywy VAT przewiduje dwa alternatywne sposoby postępowania w przypadku kosztów opakowań zwrotnych:
- wyłączenie ich z podstawy opodatkowania, z korektą tej podstawy, jeśli opakowania nie zostaną zwrócone;
- włączenie ich do podstawy opodatkowania, z korektą tej podstawy, jeśli opakowania zostaną zwrócone.
W Polsce przyjęto pierwszy z tych wariantów. Nakazuje się więc korygować podstawę opodatkowania, jeśli kaucjonowane opakowania zwrotne wyłączone z podstawy opodatkowania nie zostały zwrócone w określonym terminie. Regulacje dotyczące wyłączenia z podstawy opodatkowania podatkiem od towarów i usług kosztów opakowań zwrotnych zostały jednak skonstruowane w sposób prowadzący do wielu nieporozumień i stwarzający problemy w stosowaniu prawa przez podatników.
Rozwiązanie przyjęte przez polskiego ustawodawcę opisuje Karol Różycki w komentarzu praktycznym pt.: Opakowania zwrotne - podstawa opodatkowania w VAT.
Autor zauważa, że niekaucjonowane opakowania zwrotne, tzn. takie, za które nie pobrano lub nie wyznaczono kaucji, podlegają co do zasady włączeniu do podstawy opodatkowania.
Koszty opakowań jako element podstawy opodatkowania
Obecnie składową podstawy opodatkowania dostaw towarów są koszty opakowań, którymi są obciążani nabywcy towarów. Oznacza to, że zasadniczo wartość opakowań jest włączona do ceny sprzedawanego towaru, w ramach jego podstawy opodatkowania, a całość jest opodatkowana stawką właściwą dla sprzedawanego towaru. Natomiast do podstawy opodatkowania nie wlicza się wartości opakowania, jeżeli podatnik dokonał dostawy towaru w opakowaniu zwrotnym, pobierając kaucję za to opakowanie lub określając taką kaucję w umowie dotyczącej dostawy towarów. W przypadku niezwrócenia przez nabywcę opakowania zwrotnego (za pobraną kaucją) podstawę opodatkowania podwyższa się o wartość tego opakowania:
- w dniu następującym po dniu, w którym umowa przewidywała zwrot opakowania – jeżeli tego opakowania nie zwrócono w terminie określonym w umowie;
- 60. dnia od dnia wydania opakowania – jeżeli w umowie nie określono terminu zwrotu tego opakowania.
Powyższa regulacja oznacza tym samym, że pobranie kaucji z tytułu sprzedaży towaru w opakowaniu zwrotnym i późniejszy jej zwrot przez sprzedawcę w określonych terminach nie wywołuje skutków w VAT.
Mechanizm ten dokładnie opisuje Karol Różycki w powołanym już komentarzu praktycznym.
Autor komentarza zwraca tu uwagę na to, że wskazane regulacje nie dotyczą opakowań jednorazowych, np. puszek i butelek z tworzywa sztucznego, nawet jeśli te mogą być objęte zasadami systemu kaucyjnego. Podobnie regulacje te nie mają zastosowania do odpadów opakowaniowych.
Bez okazywania paragonu
wprowadziła możliwość zwrotu opakowania wielokrotnego użytku objętego systemem kaucyjnym bez konieczności okazywania paragonu zakupu lub innego dokumentu potwierdzającego sprzedaż. Punkt przyjmujący opakowania dokona zwrotu pobranej kaucji, weryfikując wyłącznie, czy opakowanie wielokrotnego użytku podlegało pod system kaucyjny. Takie opakowanie będzie jednak można zwrócić w placówce handlowej, która ma co najmniej 200 m2. powierzchni. W mniejszej placówce tylko wtedy, gdy ta dobrowolnie przystąpi do systemu kaucyjnego.
Pojęcia i zasady
Powołana już powyżej ustawa nowelizująca od 13 października 2023 r. wprowadza w ustawie o VAT nowe pojęcia i zasady związane z wprowadzeniem systemu kaucyjnego, a mianowicie:
- definicje pojęć: opakowania wielokrotnego użytku, wprowadzającego produkty w opakowaniach na napoje oraz odpadu opakowaniowego;
- zasada, zgodnie z którą do podstawy opodatkowania nie wlicza się wartości opakowania, jeżeli podatnik dokonał dostawy towaru w opakowaniu wielokrotnego użytku;
- podwyższenie podstawy opodatkowania o wartość tego opakowania w przypadku niezwrócenia przez nabywcę opakowania wielokrotnego użytku;
- zasady określania wartości zmiany podstawy opodatkowania;
Co ważne nowe zasady systemu kaucyjnego obligują do rozliczenia podatku VAT za niezwrócone opakowanie wielokrotnego użytku jedynie podmioty wprowadzające produkty w opakowaniach na napoje do obrotu. Mając na uwadze, że zwrot kaucji za pobrane opakowanie wielokrotnego użytku objęte systemem kaucyjnym nie wymagał okazania paragonu, nie jest możliwe rozliczenie podatku VAT przez podmiot, który pobrał kaucję za opakowanie zwrotne od konsumenta.
Elektroniczna ewidencja
Rozliczenie VAT będzie dokonane w oparciu o prowadzoną elektroniczną ewidencję, do której prowadzenia zobligowany został podmiot wprowadzający produkty w opakowaniach na napoje. Zgodnie z nowododanym art. 109 ust. 11ia u.p.t.u. w prowadzonej elektronicznej ewidencji zostaną ujęte dane niezbędne do określenia wysokości zmiany podstawy opodatkowania. W przypadku wprowadzonych do obrotu opakowań wielokrotnego użytku w ewidencji wyodrębnia się ich rodzaje, liczbę i wartość. Ewidencja udostępniana jest przez podatnika także elektronicznie na każde żądanie organu podatkowego.
Michał Malinowski
Senior Product Manager
Księgowość i Podatki