Prace na wysokości pod lupą PIP! Jak uniknąć mandatów i zadbać o bezpieczeństwo z użyciem ŚOI?
Prace na wysokości to jedne z najbardziej niebezpiecznych zadań w środowisku pracy. Dotyczą nie tylko budownictwa, ale także przemysłu, energetyki, telekomunikacji czy magazynowania. Niestety, jak pokazują dane Państwowej Inspekcji Pracy (PIP), właśnie te czynności nierzadko wykonywane są z rażącym naruszeniem przepisów BHP.
Co to są prace na wysokości?
Zgodnie z § 105 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 26 września 1997 r., prace na wysokości to prace wykonywane na powierzchni znajdującej się na wysokości co najmniej 1 metra nad poziomem podłogi lub ziemi, chyba że powierzchnia ta jest osłonięta ze wszystkich stron do wysokości co najmniej 1,5 m (np. balustradą). W praktyce są to czynności takie jak montaż konstrukcji stalowych, prace dekarskie, instalacje reklam, prace konserwacyjne czy czyszczenie rynien.
PIP nie odpuszcza – kontrole na wysokościach
Państwowa Inspekcja Pracy regularnie prowadzi kontrole w miejscach, gdzie wykonywane są prace na wysokości. Skala naruszeń jest niepokojąca – według najnowszych raportów, nawet 60–70% skontrolowanych przedsiębiorstw nie spełnia wszystkich wymogów bezpieczeństwa.
Należy mieć na uwadze, że w najnowszym harmonogramie działań kontrolnych i nadzorczych Państwowej Inspekcji Pracy na lata 2025-2027 zostały ujęte kontrole prac, które są kwalifikowane jako szczególnie niebezpieczne, w tym prace na wysokości. Kontrole w zakresie prawidłowości organizowania prac szczególnie bezpiecznych są niezbędne uwzględniając fakt, iż prace takie generują szczególnie dużą liczbę wypadków.
Najczęstsze nieprawidłowości wykrywane przez PIP:
- brak zabezpieczeń przed upadkiem z wysokości,
- niewłaściwe lub zużyte ŚOI (np. szelki bezpieczeństwa bez atestu),
- brak szkoleń stanowiskowych,
- nieprawidłowości w dokumentacji (np. brak oceny ryzyka zawodowego),
- nieodpowiednia organizacja stanowiska pracy (np. brak zabezpieczeń przy krawędziach dachu),
- brak nadzoru nad wykonywanymi pracami.
W przypadku wykrycia poważnych naruszeń, inspektor PIP może wstrzymać pracę na danym stanowisku, nałożyć mandat (do 2 000 zł, a w przypadku recydywy – nawet 5 000 zł) lub skierować sprawę do sądu.
Zobacz: Prace szczególnie niebezpieczne pod kontrolą PIP
Organizacja prac na wysokości – klucz do bezpieczeństwa
Odpowiednie zaplanowanie i zorganizowanie pracy na wysokości to fundament bezpiecznego środowiska pracy. Pracodawca ma obowiązek:
- Przeprowadzić ocenę ryzyka zawodowego – musi uwzględniać m.in. warunki atmosferyczne, wysokość, czas trwania pracy, doświadczenie pracowników.
- Zapewnić instrukcję BHP – zawierającą informacje o sposobach zabezpieczeń, używanych narzędziach, ŚOI.
- Wyznaczyć osoby nadzorujące – najczęściej brygadzistów lub kierowników robót, którzy mają kontrolować przebieg pracy.
- Zapewnić odpowiednie rusztowania, podesty robocze lub drabiny – sprzęt ten musi spełniać wymagania techniczne, być sprawny i stabilny.
- Zorganizować szkolenie stanowiskowe oraz okresowe BHP – z uwzględnieniem specyfiki pracy na wysokości.
Zobacz: Organizacja bezpiecznej pracy na wysokości
Środki ochrony indywidualnej (ŚOI) – co, kiedy i dla kogo?
Jeśli nie można zapewnić ochrony zbiorowej (np. balustrad, siatek zabezpieczających), należy bezwzględnie zastosować ŚOI. Pracodawca musi nie tylko je zapewnić, ale również zadbać o ich stan techniczny, szkolenie z ich użytkowania oraz egzekwować ich stosowanie.
Najważniejsze ŚOI używane przy pracach na wysokości:
- Szelki bezpieczeństwa z liną i amortyzatorem – podstawowy element ochrony przed upadkiem.
- Linki bezpieczeństwa, urządzenia samohamowne – pozwalają na ograniczenie swobody ruchu i zabezpieczenie przed nagłym spadkiem.
- Hełmy ochronne z paskiem podbródkowym – chronią głowę przed uderzeniem i upadkiem z wysokości.
- Obuwie z podeszwą antypoślizgową – zapobiega poślizgnięciom.
- Rękawice ochronne – zabezpieczają dłonie podczas chwytania i pracy z narzędziami.
Wszystkie ŚOI muszą posiadać deklarację zgodności CE oraz być zgodne z normami PN-EN.
Zobacz: Środki ochrony indywidualnej przy pracach na wysokości
Jak uniknąć problemów podczas kontroli PIP?
Najlepszą metodą na uniknięcie nieprzyjemnych konsekwencji jest systematyczność i dokumentacja. Oto, co warto wdrożyć:
- Regularne przeglądy i konserwacja sprzętu
- Szkolenia przypominające co 6–12 miesięcy
- Dzienniki prac i rejestry używanych ŚOI
- Listy obecności z podpisami pod szkoleniami
- Dokumentacja oceny ryzyka – z podpisem pracownika
- Audyty wewnętrzne i kontrola nadzoru BHP
