Roszczenia windykacyjne i negatoryjne, jako podstawowe środki ochrony własności
W wypadku wkroczenia przez osobę nieuprawnioną w sferę cudzej własności, kodeks cywilny przewiduje dwa podstawowe środki jej ochrony: roszczenia windykacyjne i roszczenia negatoryjne. Roszczenia są skuteczne wobec każdego, kto naruszy własność, chyba że naruszającemu przysługuje uprawnienie do władania rzeczą, skuteczne względem właściciela. Bez tych roszczeń wykonywanie prawa własności w zasadzie byłoby praktycznie niemożliwe.
Przebieg postępowań zainicjowanych poszczególnymi roszczeniami, można prześledzić na interaktywnych schematach.
W wypadku roszczenia windykacyjnego mowa tu o procedurze Postępowanie w sprawie z powództwa właściciela o wydanie oznaczonej rzeczy (art. 222 § 1 k.c.)
W wypadku roszczenia negatoryjnego warto zobaczyć procedurę Postępowanie w sprawie z powództwa właściciela nieruchomości o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i zakazanie dalszych naruszeń prawa własności (art. 222 § 2 k.c.)
Roszczenie windykacyjne
Roszczenie windykacyjne dotyczy sytuacji, w której właściciel utracił posiadanie rzeczy. Przedmiotowe roszczenie zmierza do jego odzyskania od osoby bezprawnie władającej tą rzeczą.
Innymi słowy, przesłankami roszczenia są:
- utrata władztwa przez właściciela,
- władanie rzeczą przez nieuprawnionego.
W efekcie, roszczenie windykacyjne przysługuje jedynie aktualnemu właścicielowi rzeczy, przeciwko osobie, która faktycznie włada rzeczą właściciela
Co istotne, nie jest roszczeniem windykacyjnym uprawnienie do żądania wydania rzeczy wynikające z innego - niż prawo własności - stosunku prawnego, zarówno rzeczowego, jak i obligacyjnego (np. użytkowania, zastawu, najmu, dzierżawy).
Co warte podkreślenia, przedmiotem roszczenia windykacyjnego mogą być tylko rzeczy indywidualnie oznaczone. Dopuszcza się żądanie wydania zbioru rzeczy, jako zbioru indywidualnie oznaczonych rzeczy.
Z uwagi na prawa wchodzące w skład przedsiębiorstwa czy gospodarstwa rolnego, nie mogą one być przedmiotem roszczenia windykacyjnego.
Przykładem szczególnym nawiązującym do roszczenia windykacyjnego, jest sytuacja, w której dochodzi do eksmisji z lokalu mieszkalnego. Przebieg takiego postępowania został przedstawiony w procedurze: Postępowanie w sprawie z powództwa o eksmisję z lokalu mieszkalnego.
Inne szczególne sytuacje przewidują procedury:
- Postępowanie w sprawie z powództwa właściciela o wydanie oznaczonej rzeczy w związku z powołaniem się przez pozwanego na prawo zatrzymania (art. 222 § 1 i art. 461 § 1 k.c.)
- Postępowanie w sprawie z powództwa właściciela o wydanie oznaczonej rzeczy w związku z zarzutem pozwanego nadużycia przez powoda prawa (art. 222 § 1 i art. 5 k.c.)
Roszczenie negatoryjne
Roszczenie negatoryjne dotyczy sytuacji, w której prawo własności jest naruszane w inny niż, pozbawienie władztwa, sposób.
W wypadku przedmiotowego roszczenia po prostu chodzi o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i zaniechanie naruszeń.
Roszczenie negatoryjne nie ma zastosowania w wypadku jednorazowego naruszenia prawa własności. Chodzi tu bowiem o naruszenia, które albo trwają w czasie (mają charakter trwały), albo istnieje ryzyko, że naruszenia będą się powtarzać.
Roszczenie negatoryjne przysługuje m.in. gdy właściciel nieruchomości sąsiedniej dopuszcza się immisji przekraczającej granice przeciętnej miary, wyznaczone przez społeczno-gospodarcze przeznaczenie nieruchomości i stosunki miejscowe. Postępowanie w takiej sprawie obrazuje procedura: Postępowanie w sprawie z powództwa właściciela nieruchomości o zaprzestanie immisji przez sąsiada (art. 222 § 2 w zw. z art. 144 k.c.)
Jeśli chcesz wiedzieć więcej na temat samych procedur, zobacz krótki: film opisujący tę kategorię dokumentów.
product manager Działu Legal