Unijne rozporządzenie w sprawie wylesiania: jakie ryzyka, obowiązki i sankcje niesie dla firm spożywczych?
Nowe unijne rozporządzenie, przewidujące, że niektóre surowce i produkty mogą trafić na rynek UE, o ile nie prowadzą do wylesiania, wzbudza coraz więcej kontrowersji. Zaniepokojeni są zwłaszcza producenci kawy i słodyczy. Obawy z ich strony dotyczą m.in. wdrożenia nowego prawa w praktyce i jego ekonomicznych skutków.
Obawy sektora spożywczego dotyczące nowej regulacji
W kontekście nowego prawa producenci i dystrybutorzy żywności wskazują zwłaszcza na trudności z prześledzeniem drogi produktów w całym łańcuchu dostaw, począwszy od punktu ich produkcji. W celu uniknięcia dotkliwych sankcji za nieprzestrzeganie unijnego prawa (możliwość ukarania grzywną w wysokości do 4 proc. obrotów firmy) przedsiębiorstwa te skarżą się, że będą musiały zrezygnować z producentów dóbr konsumpcyjnych z "ryzykownymi" łańcuchami dostaw i w związku z tym dokonać istotnych zmian w tych łańcuchach. To zaś z kolei może prowadzić do potencjalnych problemów z podażą produktów i wzrostem ich cen. Już teraz mówi się, że jednym z czynników odpowiadających za obecne, rekordowo wysokie ceny kakao jest m.in. nowe, radykalne unijne prawo.
Środki spożywcze objęte rozporządzeniem w sprawie wylesiania
Nowa regulacja obejmie swoim zakresem m.in. następujące środki spożywcze:
- ziarna kakao,
- masło, tłuszcz i olej kakaowy,
- czekolada i pozostałe przetwory spożywcze zawierające kakao,
- kawa,
- olej palmowy i jego frakcje,
- nasiona soi,
- mąka i mączka z nasion soi,
- olej sojowy i jego frakcje oraz
- mięso, podroby i krew z bydła.
Przedsiębiorcy - zakazy i obowiązki
Przedmiotowe rozporządzenie wprowadza przede wszystkim zakaz wprowadzania do obrotu lub wywożenia produktów związanych z wylesianiem. Dotyczy on zwłaszcza przypadku, gdy wymienione wyżej towary i produkty są niezgodne z wymogami wynikającymi z regulacji.
Oprócz tego rozporządzenie nakłada na przedsiębiorców wiele innych obowiązków. Polegają one m.in. na:
- gromadzeniu informacji,
- dokonaniu oceny ryzyka dotyczącej zgodności tych produktów z wymogami regulacji,
- przyjęciu procedury i środków zmniejszania ryzyka oraz
- zachowaniu należytej staranności.
Sankcje
W razie naruszenia przepisów rozporządzenia, przewiduje ono katalog sankcji obejmujący obowiązek podjęcia działań naprawczych oraz kary.
Działania naprawcze mogą polegać m.in. na:
- uniemożliwieniu wprowadzenia towaru lub produktu do obrotu, lub udostępnienia ich na rynku lub wywozu,
- natychmiastowym ich wycofaniu,
- ich przekazaniu na cele charytatywne lub cele pożytku publicznego.
Jeśli chodzi o kary, o rodzaju i ich wymiarze kar mają decydować ostatecznie państwa członkowskie. Mogą one zgodnie z rozporządzeniem obejmować m.in.:
- grzywny,
- konfiskatę produktów lub dochodów, czy
- czasowe wykluczenie na okres maksymalnie 12 miesięcy z procedur udzielania zamówień publicznych.
Jakie inne surowce i produkty niespożywcze obejmie regulacja?
Warto podkreślić, że regulacja obejmie swoim zakresem również inne niż spożywcze towary i produkty pochodne. Chodzi przede wszystkim o:
- skóry bydlęce,
- drewno i wyroby pochodne z drewna (np. meble, budynki prefabrykowane z drewna) oraz
- kauczuk i wyroby z kauczuku (np. opony i dętki).
Wydaje się, że w przypadku Polski nowa regulacja powinna mieć największe znaczenie dla przemysłu gumowego, a zwłaszcza oponiarskiego.
Wejście w życie, stosowanie i implementacja rozporządzenia
Rozporządzenie weszło w życie 29 czerwca 2023 r. W zakresie większości przepisów będzie ono stosowane od 30 grudnia 2024 r.
Chociaż rozporządzenie ma charakter bezpośrednio obowiązujący, to część przepisów wymaga implementacji przez państwa członkowskie. Dotyczy to przede wszystkim:
- wyznaczenia właściwego organu lub organów odpowiedzialnych za wypełnienie obowiązków wynikających z rozporządzenia oraz
- określenia zasad dotyczących kar mających zastosowanie w przypadku naruszeń rozporządzenia przez podmioty i podmioty handlowe i wprowadzenia wszelkich środków niezbędnych do ich wdrożenia.
Uwaga!
Analizę przedmiotowego rozporządzenia w kontekście sektora spożywczego znaleźć można w komentarzu praktycznym Gabrieli Łuniewskiej, prawniczki Centrum Prawa Żywnościowego i Produktowego, pt.: "Firmy spożywcze i produkty związane z wylesianiem: obowiązki, terminy i sankcje", który został niedawno udostępniony w programie LEX Prawo Europejskie.
Rafał Bujalski
Senior Product Manager LEX Prawo Europejskie