Zmiana powództwa w postępowaniu apelacyjnym
Możliwość zmiany powództwa w postępowaniu apelacyjnym w ramach postępowania cywilnego jest dość mocno ograniczona, ale istnieje. W postępowaniu apelacyjnym nie można rozszerzać żądania pozwu ani występować z nowymi roszczeniami. Jedynie w razie zmiany okoliczności można żądać zamiast pierwotnego przedmiotu sporu jego wartości lub innego przedmiotu, a w sprawach o świadczenie powtarzające się można nadto rozszerzyć żądanie pozwu o świadczenia za dalsze okresy.
Robert Bełczącki, w procedurze: Zmiana powództwa w postępowaniu apelacyjnym podkreśla, że zmiana podstawy faktycznej żądania przed sądem drugiej instancji nie jest w ogóle dopuszczalna, bowiem w istocie polega na zgłoszeniu nowego roszczenia w miejsce dotychczas popieranego.
Forma oświadczenia o zmianie powództwa
Oświadczenie o zmianie powództwa w toku postępowania apelacyjnego, niezależnie od tego, czy składane jest na rozprawie, czy poza rozprawą, musi przybrać formę pisma procesowego.
Tylko w sprawach o roszczenia alimentacyjne, oświadczenie może zostać zgłoszone ustnie do protokołu rozprawy apelacyjnej.
Autor procedury przypomina również, że jeśli obie strony reprezentowane są przez pełnomocników będących adwokatami, radcami prawnymi, rzecznikami patentowymi albo przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej, w treści pisma wnoszonego do sądu zamieszcza się oświadczenie o doręczeniu przeciwnikowi odpisu wraz z załącznikami albo o jego nadaniu przesyłką poleconą, pod rygorem zwrotu pisma bez wezwania do usunięcia tego braku. Pełnomocnik powoda, zmieniając powództwo, obowiązany jest zatem doręczyć odpis pisma pełnomocnikowi pozwanego bez pośrednictwa sądu.
Zmiana okoliczności jako podstawa zmiany powództwa w postępowaniu apelacyjnym
Apelujący może żądać zamiast pierwotnego przedmiotu sporu jego wartości lub innego przedmiotu, jeśli zmianie uległy okoliczności.
Zmiana okoliczności musi jednak nastąpić po zamknięciu rozprawy przed sądem pierwszej instancji. Zmiana okoliczności zaistniała wcześniej powinna zostać uwzględniona w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, w tym także w wyniku działań powoda polegających na zmianie powództwa przed zamknięciem rozprawy w pierwszej instancji.
Przykładowo, apelujący może zażądać zasądzenia kwoty odpowiadającej wartością korzyści uzyskanej bezpodstawnie zamiast żądania wydania tej korzyści, czy zasądzenia kwoty wyegzekwowanej przez wierzyciela na podstawie tytułu wykonawczego zamiast pozbawienia wykonalności tego tytułu.
Termin, do którego można dokonać zmiany powództwa
Powód uprawniony jest do zmiany powództwa aż do czasu zamknięcia rozprawy przed sądem drugiej instancji.
W razie zmiany powództwa sąd powinien umożliwić pozwanemu ustosunkowanie się do nowego stanowiska procesowego powoda.
Zmiany powództwa oraz jego rozszerzenia można dokonać już w apelacji.
Zmiana w wypadku wniesienia apelacji wyłącznie przez stronę pozwaną
Profesor T. Wiśniewski zwraca uwagę, że art. 383 k.p.c. w przeciwieństwie do swego dotychczasowego odpowiednika, tj. art. 386 w brzmieniu obowiązującym do 30.06.1996 r., nie przewiduje formalnej przesłanki dopuszczalności zmiany powództwa w postaci wywiedzenia apelacji (dawniej rewizji) przez powoda. Wobec tego należy przyjąć, że obecnie obowiązujące unormowanie dopuszcza tę zmianę również w wypadku wniesienia apelacji wyłącznie przez stronę pozwaną. Przewidziana w art. 383 k.p.c. możliwość przedmiotowego przekształcenia powództwa została więc ujęta zdecydowanie szerzej niż w poprzednim stanie prawnym. W ten sposób pośrednio ustawodawca ograniczył zasięg działania zakazu reformationis in peius. Uznać zaś trzeba, że w zakresie skutecznie dokonanej zmiany powództwa w postępowaniu apelacyjnym obowiązywanie tego zakazu musi być wyłączone, gdyż inaczej nie miałoby sensu zrezygnowanie przez ustawodawcę z zastrzeżenia, iż przekształcenie to wchodzi w rachubę tylko wówczas, gdy powód wniósł apelację (zobacz D. Dończyk, J. Iwulski, G. Jędrejek, I. Koper, G. Misiurek, M. Orecki, P. Pogonowski, S. Sołtysik, D. Zawistowski, T. Zembrzuski, T. Wiśniewski, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom. II. Artykuły 367–505(39), Warszawa 2021, art. 383).
Znacznie więcej informacji na temat przebiegu postępowania, a także odesłania do wielu innych dokumentów z zakresu wykładni i praktyki, można znaleźć we wspomnianej procedurze: Zmiana powództwa w postępowaniu apelacyjnym.
Jeśli chcesz wiedzieć więcej na temat samych procedur, zobacz krótki film opisujący tę kategorię dokumentów.
Senior Product Manager Działu Legal