Wpływ korekt finansowych na rozliczenie projektu unijnego w JST
Rozliczanie projektów unijnych w jednostkach samorządu terytorialnego (JST) oraz jednostkach budżetowych to zadanie wymagające nie tylko skrupulatności, ale także doskonałej znajomości przepisów prawa. Najczęstsze trudności księgowych dotyczą prawidłowej kwalifikacji wydatków, prowadzenia odrębnej ewidencji księgowej oraz reagowania na korekty finansowe nakładane przez instytucje kontrolujące. Jak minimalizować ryzyko zwrotu środków i odpowiedzialności za dyscyplinę finansów publicznych - warto zapoznać się z kilkoma szczegółami.
Najczęstsze nieprawidłowości i ich konsekwencje – jak ich unikać?
Korekty finansowe nakładane są w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, które zgodnie z art. 2 pkt 36 oraz art. 143 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE nr 1303/2013 oznaczają naruszenie prawa unijnego lub krajowego, działanie lub zaniechanie beneficjenta oraz realną lub potencjalną szkodę dla budżetu UE.
Najczęstsze błędy to:
- Naruszenie ustawy Prawo zamówień publicznych – np. brak konkurencyjności, nieprawidłowe przygotowanie dokumentacji, wybór niekorzystnej oferty.
- Fałszowanie dokumentów – przedstawianie nieprawdziwych danych lub podrobionych zaświadczeń, co może skutkować podejrzeniem oszustwa na szkodę budżetu UE.
- Wydatki niekwalifikowalne – finansowanie działań nieprzewidzianych w umowie o dofinansowanie, co skutkuje brakiem refundacji i koniecznością zwrotu środków.
- Niepełna realizacja działań – rozbieżności między wskaźnikami produktu a rzeczywistą realizacją, co może zostać uznane za próbę wyłudzenia dotacji.
- Błędy w ewidencji księgowej – brak wyodrębnionych kont, płatności niezwiązane z projektem, brak oryginałów dowodów księgowych, niezgodności między zapisami księgowymi a wydatkami rozliczonymi we wnioskach o płatność.
Konsekwencje nieprawidłowości są poważne: rozwiązanie umowy o dofinansowanie, zwrot otrzymanych środków, wykluczenie z kolejnych programów na okres 3 lat, a także odpowiedzialność karna i dyscyplinarna (ustawa o finansach publicznych, ustawa o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, Kodeks karny).
Procedura zwrotu środków i możliwości odwoławcze – jak bronić interesów jednostki?
W przypadku wykrycia nieprawidłowości instytucja zarządzająca wzywa beneficjenta do zwrotu środków lub pomniejszenia kolejnych płatności. Jeśli beneficjent nie wyrazi zgody lub nie dokona zwrotu w terminie, wydawana jest decyzja administracyjna określająca kwotę do zwrotu oraz sposób jej uregulowania. Podstawą prawną są tu art. 207 ustawy o finansach publicznych oraz odpowiednie przepisy rozporządzenia UE.
Beneficjent ma prawo do odwołania się od decyzji – najpierw do instytucji zarządzającej, a następnie do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego i Naczelnego Sądu Administracyjnego. Warto podkreślić, że wysokość korekty powinna być proporcjonalna do naruszenia, a sądy administracyjne podkreślają konieczność oceny skutków naruszenia oraz zasadę słuszności (wyrok WSA w Krakowie z 18.03.2021 r., I SA/Kr 41/21; wyrok SN z 7.10.2015 r. I CSK 878/14). Nie każde naruszenie procedur skutkuje automatycznym zwrotem środków – konieczna jest ocena, czy doszło do szkody w budżecie UE.
Prawidłowa ewidencja księgowa korekt finansowych – jak uniknąć dodatkowych sankcji?
Właściwa ewidencja księgowa jest kluczowa dla transparentności rozliczeń i uniknięcia dodatkowych sankcji. Zwrot dofinansowania powinien być zaksięgowany zgodnie z polityką rachunkowości jednostki oraz aktualnymi standardami (uchwała Nr 3/2018 Komitetu Standardów Rachunkowości). W przypadku decyzji o zwrocie środków po zatwierdzeniu sprawozdań finansowych, zwrot ten ujmuje się jako wydatek bieżącego roku na odpowiednich kontach kosztowych (np. 411 Pozostałe obciążenia, 751 Koszty finansowe).
Kluczowe jest także prawidłowe przyporządkowanie paragrafów klasyfikacji budżetowej:
Paragraf 291 – zwrot dotacji wykorzystanych niezgodnie z przeznaczeniem lub z naruszeniem procedur (wydatki bieżące).
Paragraf 666 – zwrot dotacji dotyczących wydatków majątkowych.
Paragrafy należy uzupełnić o właściwą czwartą cyfrę (7 lub 8 dla środków z UE, 9 dla środków budżetowych). Środki z dotacji są dochodem JST i podlegają odpowiedniej klasyfikacji zgodnie z ustawą o dochodach JST oraz rozporządzeniem Ministra Finansów z 2.03.2010 r.
