Ewidencja księgowa gruntów w użytkowaniu wieczystym
Ewidencja księgowa oraz sprawozdawczość gruntów przekazanych w użytkowanie wieczyste to obszar, który od lat budzi wiele pytań i wątpliwości wśród skarbników oraz księgowych jednostek budżetowych i samorządu terytorialnego. Najczęstsze problemy dotyczą prawidłowego ujmowania gruntów w księgach rachunkowych, wyceny oraz prezentacji w sprawozdaniach finansowych, a także rozliczeń podatkowych związanych z przekształceniem prawa użytkowania wieczystego w prawo własności. Niniejszy artykuł podpowiada, jak rozwiązać te trudności, wskazując konkretne podstawy prawne oraz praktyczne zasady postępowania.
Zasady ewidencji księgowej gruntów przekazanych w użytkowanie wieczyste
Podstawą prawidłowej ewidencji gruntów oddanych w użytkowanie wieczyste przez jednostki samorządu terytorialnego (JST) jest rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z 13.09.2017 r. w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa i JST. Zgodnie z tym rozporządzeniem, szczegółowa ewidencja do konta 011 „Środki trwałe” powinna umożliwiać ustalenie wartości gruntów przekazanych w użytkowanie wieczyste innym podmiotom. Grunty te ujmuje się w księgach rachunkowych oraz prezentuje w bilansie w pozycji aktywów: „Grunty stanowiące własność JST przekazane w użytkowanie wieczyste innym podmiotom”.
Prawidłowa ewidencja pozwala na transparentne zarządzanie majątkiem JST, ułatwia kontrolę oraz przygotowanie sprawozdań finansowych zgodnych z obowiązującymi przepisami.
Przykład prawidłowej ewidencji gruntów przekazanych w użytkowanie wieczyste
Załóżmy, że jednostka samorządu terytorialnego (JST) przekazuje grunt o wartości 500 000 zł w użytkowanie wieczyste spółce komunalnej. Jak prawidłowo ująć tę operację w księgach rachunkowych?
Krok 1: Ujęcie przekazania gruntu w użytkowanie wieczyste
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rozwoju i Finansów z 13.09.2017 r., operację należy zaksięgować następująco:
Wn konto 011 Środki trwałe
Ma konto 011 Środki trwałe z analityką: Środki trwałe w użytkowaniu wieczystym
W praktyce oznacza to, że grunt pozostaje w majątku JST, ale w ewidencji analitycznej wyodrębniamy jego wartość jako przekazaną w użytkowanie wieczyste.
Krok 2: Wycena na dzień przekwalifikowania
Na dzień przekazania gruntów w użytkowanie wieczyste, JST dokonuje wyceny według dotychczasowej ceny nabycia (500 000 zł), pomniejszonej o ewentualne odpisy z tytułu trwałej utraty wartości. Jeśli nie stwierdzono utraty wartości, wartość pozostaje bez zmian.
Krok 3: Odpis z tytułu trwałej utraty wartości (jeśli wystąpi)
Jeżeli na dzień bilansowy wartość użytkowa gruntu jest niższa niż jego wartość bilansowa, należy dokonać odpisu:
Wn konto 800 Fundusz jednostki
Ma konto 071 Umorzenie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych
Przykład: Jeśli wartość użytkowa gruntu wynosi 450 000 zł, odpis z tytułu trwałej utraty wartości wynosi 50 000 zł.
Krok 4 Prezentacja w sprawozdaniu finansowym
W bilansie grunt wykazuje się w pozycji aktywów: „Grunty stanowiące własność JST przekazane w użytkowanie wieczyste innym podmiotom”. W informacji dodatkowej należy podać m.in. wartość księgową netto gruntów, skumulowaną wartość odpisów oraz powierzchnię gruntów przekazanych w użytkowanie wieczyste.
Wycena gruntów oraz odpisy z tytułu trwałej utraty wartości
Oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste nie jest sprzedażą ani darowizną, dlatego nie zmniejsza jego wartości w księgach rachunkowych. Jednak zgodnie ze stanowiskiem Komitetu Standardów Rachunkowości (KSR), na dzień przekwalifikowania gruntów do użytkowania wieczystego należy dokonać ich wyceny według dotychczasowej ceny nabycia, pomniejszonej o ewentualne odpisy z tytułu trwałej utraty wartości. Odpisy te stosuje się tylko wtedy, gdy wartość użytkowa gruntu jest niższa od jego dotychczasowej wartości bilansowej. Wartość użytkowa to zdyskontowane przyszłe korzyści ekonomiczne netto, które jednostka może uzyskać z tytułu opłat rocznych lub przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności.
Korzyść: Właściwa wycena gruntów oraz stosowanie odpisów pozwala na rzetelne przedstawienie wartości majątku JST, minimalizuje ryzyko błędów księgowych i zapewnia zgodność z Krajowym Standardem Rachunkowości nr 4 „Utrata wartości aktywów”.
Stosowanie się do odpowiednich zasad ewidencji, wyceny oraz rozliczeń podatkowych gruntów przekazanych w użytkowanie wieczyste gwarantuje bezpieczeństwo księgowe, zgodność z przepisami oraz przejrzystość sprawozdawczości finansowej jednostek samorządu terytorialnego. Dzięki temu skarbnicy i księgowi mogą skutecznie zarządzać majątkiem publicznym, minimalizując ryzyko błędów i nieprawidłowości.
